Karmienie piersią

Kobiecy pokarm jest niezwykły. Mleko matki uznawane jest za żywność funkcjonalną, co oznacza, że wpływa bardzo dobrze na zdrowie i funkcjonowanie organizmu.

Dzieci karmione mlekiem matki dostają enzymy, czynniki wzrostu, hormony i inne elementy układu odpornościowego, które chronią maluszki i pomagają w budowie swoistej i nieswoistej odporności.

Zawiera składniki odżywcze nie tylko niezbędne do prawidłowego rozwoju dziecka, ale jednocześnie chroniące je przed chorobami i infekcjami. Dowiedziono naukowo, że podawanie małym dzieciom mleka mamy jest najlepszym ze znanych sposobów żywienia. Żadna sztuczna mieszanka (mleko modyfikowane) nie jest w stanie odtworzyć jego unikatowych właściwości, zwłaszcza jego cech immunologicznych, przeciwzapalnych, enzymatycznych, hormonalnych oraz stymulujących procesy rozwoju komórek i układów.

Pierwsze karmienie dziecka piersią powinno odbyć się najszybciej jak to możliwe, najlepiej maksymalnie do dwóch godzin od porodu. Pierwsze karmienie noworodka powinno się odbyć pomiędzy 20 a 50 minutą po urodzeniu dziecka. Wówczas noworodek jest najbardziej gotowy do ssania.

Donoszone, zdrowe dzieci mają naturalny odruch szukania i ssania. Ułatwieniem podczas karmienia , jak również sposobem na budowanie więzi zarówno po porodzie naturalnym, jak i cięciu cesarskim jest "kangurowanie" noworodka. Pierwsze kangurowanie po porodzie powinno trwać do zakończenia pierwszego karmienia. Kontakt „skóra do skóry pozwoli ci obserwować maleństwo i rozpoznawanie sygnałów głodu. 

Nie martw się, że nie masz wystarczającej ilości mleka. Pamiętaj, że żołądek noworodka jest bardzo mały i początkowo dziecko się najada ilością równą objętości łyżeczki do herbaty. Ilość pokarmu zwykle wzrasta w ciągu dwóch do pięciu dni. Bywają sytuacje, że może zaistnieć potrzeba, żeby odciągać pokarm, np. w celu stymulacji laktacji. 

W pierwszych dniach możesz potrzebować skonsultować się z doradcą laktacyjnym lub położną, żeby uzyskać wsparcie i wiedzę, jak przystawić dziecko do piersi, jak długo karmić piersią, jak trzymać noworodka w czasie karmienia czy jak sprawdzać czy dziecko się najada a ty masz wystarczającą ilość pokarmu? Taka rozmowa może sprawić, że karmienie piersią przestanie wydawać ci się trudne i bolesne.

Pierwsze karmienie jest ważne, ponieważ inicjuje proces laktacji: piersi otrzymują sygnał do produkcji pokarmu.

Noworodek w czasie pierwszych dni po porodzie będzie chciał jeść często, więcej niż 10 razy na dobę. Dzięki temu stymuluje wytwarzanie pokarmu, nie grozi mu znaczna utrata wagi i ma mniejsze prawdopodobieństwo na nasilenie żółtaczki poporodowej.

Im częściej będziesz karmiła piersią, tym więcej mleka będziesz produkować i karmienie stanie się łatwiejsze. Dodatkowo karmienie przyspiesza obkurczanie się macicy.

Przez kilka pierwszych tygodni życia noworodek powinien być karmiony 8-12 razy dziennie. Częstotliwość zależy od tego, jak szybko trawi pokarm. Są dzieci, które najadają się szybko i równie szybko są gotowe do następnego karmienia.

Rytm i liczba karmień piersią noworodka czy niemowlęcia zmienia się wraz z wiekiem dziecka i jego potrzebami. Dziecko pomiędzy 1 a 2 miesiącem życia najprawdopodobniej będziesz karmić 7-9 razy dziennie.

Najlepiej karm na żądanie. To pomaga uporać się z takimi problemami, jak "za mało" oraz "za dużo" pokarmu. To może oznaczać, że przystawisz malucha do piersi co godzinę, ale również, że dziecko zachowuje 2-3 godzinne przerwy między posiłkami.

Pamiętaj, że noworodek nie powinien jeść rzadziej niż co 4 godziny - nawet w nocy. Maluchy szczególnie dużo śpiące należy wybudzać do karmienia, aby nie dopuścić do odwodnienia.

Przyrost masy ciała dziecka karmionego piersią jest jednym ze wskaźników tego, czy matka produkuje odpowiednią ilość mleka. To co istotne, przyrost masy ciała niemowląt dostających mleko modyfikowane i tych, których mamy zdecydowały się na karmienie naturalne, będzie się różnić. 

Maluszki karmione piersią są zwykle szczuplejsze.

• Podczas pierwszego miesiąca przybiorą na wadze około 112-200 gramów tygodniowo
• Następnie od pół do 1 kg. miesięcznie w czasie pierwszych 6 miesięcy miesięcy
• Średnio 0,5 miesięcznie w okresie od 6 - 12 miesiąca życia.

Oczywiście na wagę dziecka również wpływają czynniki genetyczne i powiązane z tym różne tempo metabolizmu, a zatem inaczej spalają kalorie. Co ciekawe na przybieranie na wadze ma wpływ również temperament dziecka. Spokojne maluszki spalają mniej kalorii i szybciej przybierają na wadze. Natomiast te aktywne, które są bardziej ruchliwe zwykle należą do szczuplejszych.

Karmienie piersią to najzdrowszy sposób żywienia niemowląt. Dlatego, jeśli to tylko możliwe, karmienie piersią jest zalecane do 6. miesiąca życia dziecka.

Później pokarm matki powinien być także obecne w diecie niemowlęcia do roku, a nawet dłużej. Dietę niemowlęcia można już rozszerzać pomiędzy 17 a 26. tygodniem życia, jednak moment wprowadzania pokarmów uzupełniających zawsze należy dostosować do umiejętności jedzenia niemowlęcia.

Światowa Organizacja Zdrowia ani żadna inna, która zajmuje się żywieniem dzieci nie określa górnej granicy do kiedy należy karmić piersią: zależy to od matki i dziecka. Przed podjęciem decyzji o zmianie sposobu karmienia skonsultuj się z lekarzem.

WHO (Światowa Organizacja Zdrowia) i inne autorytety w dziedzinie żywienia zalecają wyłączne karmienie piersią przez 6 pierwszych miesięcy życia dziecka. Można je kontynuować tak długo, jak tego pragną matka i dziecko, do końca 1. czy 2. roku życia dziecka, a nawet dłużej.

Każde dziecko na głód reaguje inaczej. Zwykle jest niespokojne, marudne lub pobudzone. Może wkładać do buzi rączki i je ssać. Zdecydowanie nie należy czekać, aż maluch się rozpłacze. Obserwowanie tych sygnałów i reagowanie na nie jest ważne, ponieważ im szybciej się nauczysz je rozpoznawać, tym mniej sfrustrowane będzie twoje niemowlę pomiędzy karmieniami.

To, jak długo trwa karmienie, zależy od wielu czynników, między innymi:

• wieku dziecka: noworodek może potrzebować 20 minut przy każdej piersi, starsze dziecko około 5-10 minut,
• tempa przepływu mleka matki: czy jest wolne, czy szybkie,
• prawidłowego przystawiania do piersi,
• czy dziecko od razu zaczyna ssać,
• czy niemowlę jest śpiące lub zainteresowane innymi rzeczami.

Pozycje do karmienia są różne, dzięki temu można wybrać idealną w zależności od sytuacji i upodobań mamy. Można karmić maluszka:

• w pozycji klasycznej,
• w pozycji krzyżowej,
• w pozycji spod pachy (tzw. pozycja futbolowa),
• w leżeniu na wznak,
• w pozycji leżeniu na boku,
• w pozycji na stojąco.

Pozycja klasyczna

W pozycji klasycznej usiądź wygodnie. Podeprzyj plecy, a stopy ustaw na podłodze lub podnóżku. Dziecko przytulone jest brzuszkiem do twojego brzucha, jego główka opiera się na zgięciu łokcia, a twoje przedramię podtrzymuje jego plecy, a dłoń pośladki.

Pozycja krzyżowa

Pozycja krzyżowa: dziecko jest ułożone w pozycji klasycznej, z tym, że trzymasz je ręką przeciwną do piersi, z której karmisz. Twoja dłoń podpiera główkę i kark malucha, a przedramię jego plecy.

Pozycja spod pachy (tzw. futbolowa)

Pozycja spod pachy: dziecko jest zwrócone brzuszkiem do twojego boku, jego nóżki leząc pod twoją pachą. Podtrzymujesz jego główkę dłonią, a przedramieniem jego plecy.

Pozycja leżąca na wznak

Pozycja leżąca na wznak: leżysz na plecach, dbając o odpowiednie podparcie tułowia (np. przy użyciu poduszek), kładziesz na siebie niemowlę tak, by jego buzia znalazła się tuż obok piersi. Ciało malucha może być ułożone wzdłuż twojego, na ukos lub w poprzek.

Pozycja leżąca na boku

Pozycja leżąca: leżysz na boku, ramię opierasz na podłożu, a głowę nieco wyżej na poduszce. Między kolana i pod plecy możesz włożyć małe poduszki. Dziecko leży przy tobie brzuszkiem do brzucha, oparte na twoim ramieniu lub bezpośrednio na podłożu. By dziecko nie zsuwało się podczas ssania, możesz je podeprzeć poduszką.

Prawidłowe techniki karmienia piersią są ważne, ponieważ wpływają na efektywność i komfort karmienia, zapobiegają wielu problemom, które często wynikają z nieprawidłowego przystawiania dziecka do piersi.

To także podstawa udanej laktacji. Odpowiednio przystawione do piersi dziecko dobrze opróżnia pierś, najada się i zdrowo rośnie, a i pobudza u mamy laktację po porodzie. Karmienie jest efektywne i komfortowe, a także satysfakcjonujące.

Podczas karmienia należy pamiętać, by przystawiać „dziecko do piersi, a nie pierś do dziecka”. Jak to zrobić?

Palce twoich dłoni powinny znajdować się poza otoczką brodawki. Nie ściskaj piersi, a jedynie delikatnie ją podtrzymuj.

Pierś powinna być podtrzymywana od spodu czterema palcami, a kciuk ułożony na piersi tak, aby utworzyć literę C lub U (w zależności od ułożenia dziecka). Nie pochylaj do dziecka, a jedynie podnieś je do odpowiedniego poziomu.

Umieść maluszka naprzeciwko brodawki. Dotykając brodawką górnej wargi dziecka, tuż pod noskiem, zachęć je do szerokiego otwarcia buźki. Kiedy buzia jest otwarta, a języczek opuszczony w dół, nasuń malucha na pierś tak, by chwytając ją objął ustami całą brodawkę wraz z większą częścią otoczki.

Wargi dziecka w trakcie ssania powinny być wywinięte na zewnątrz (na tzw. „glonojada”): dolna warga obejmuje większą część otoczki niż górna, a bródka i nosek dotykać piersi (nie ma obawy jeśli nosek „zapada się” w pierś – maluch i tak będzie mógł swobodnie oddychać).

W trakcie ssania powinnaś słuchać przełykanie przez dziecko pokarmu. Po około 10 przełknięciach może maluch zrobić pauzę, by nabrać sił na kolejne łyki mleka. To naturalne.

Jeżeli słyszysz cmokanie w trakcie ssania, odstaw maluszka od piersi przez ostrożne wsunięcie małego palca w kącik jego ust i ponownie przystaw go poprawnie do piersi.

Podczas karmienia maluszek powinien być ułożony w myśl zasady „brzuszek do brzucha”, czyli przodem do ciebie (wyjątkiem jest pozycja spod pachy), a jego ciało powinno być ułożone w jednej linii (ucho, ramię, przedramię, bioderko) tak, by w trakcie karmienia nie odchylał tylko główki w stronę piersi (co może wywoływać u maluszka problemy natury trawiennej). Ważne jest także, aby główka, plecy i pośladki dziecka były podtrzymywane, dzięki czemu dziecko może się czuć bezpiecznie przy piersi.

Podczas karmienia piersią kobieta powinna odżywiać się zdrowo i niezbyt kalorycznie. W pierwszym półroczu całodzienne zapotrzebowanie energetyczne karmiącej wzrasta jedynie o około 500 kcal/dobę. W drugim półroczu dodatkowa - 400 kcal/dzień.

Zwiększone zapotrzebowanie kobiet w okresie laktacji dotyczy także składników odżywczych. To między innymi:

• białko. Jego ilość wzrasta o dodatkowe 20 g dziennie w pierwszym półroczu, a w drugim - około 15 g),
• witaminy rozpuszczalne w tłuszczach (A, E, D) oraz witaminy rozpuszczalne w wodzie (witaminy C, B1, B2, B12 oraz kwas foliowy,
• minerałów, np. takich jak jod, selen, wapń.

Oznacza to, że dieta karmiącej mamy powinna być urozmaicona i dobrze zbilansowana. Powinna uwzględniać odpowiednie porcje owoców i warzyw, produktów zbożowych i mlecznych oraz mięsa, ryb i jaj i olejów.

Jeśli chodzi o potencjalne alergie, należy pamiętać, że nie zaleca się eliminowania z diety produktów potencjalnie uczulających tak „na wszelki wypadek”. Diety eliminacyjne stosuje się w przypadkach uzasadnionych medycznie pod opieką lekarza i dietetyka.

Karmiąc dziecko piersią mama daje swojemu dziecku wszystko, co najlepsze, tak jak pisaliśmy wcześniej to najzdrowszy sposób żywienia. Pokarm mamy, wspiera jej dziecko w rozwoju, i chroni je przed chorobami. Ma wyjątkowy skład, dzięki czemu zaopatruje organizm dziecka we wszelkie niezbędne składniki i ułatwia ich przyswajanie.

Pamiętaj. Kobiecy pokarm zmniejsza ryzyko wystąpienia wielu chorób, zarówno w okresie karmienia, jak i po jego zakończeniu. Dziecko bardziej skutecznie jest chronione przed zakażeniami dróg oddechowych i uszu oraz biegunką zakaźną, a także uczuleniami i chorobami alergicznymi (takimi jak astma czy atopowe zapalenie skóry).

Karmienie piersią sprawia, że dzieci lepiej się rozwijają i rzadziej chorują na niektóre nowotwory (np. chłoniaki czy białaczka), a w późniejszym okresie życia są chronione przed nadwagą, otyłością i cukrzycą. Są także obarczone mniejszym ryzykiem zakażeń układu moczowego i zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych

Nie można zapomnieć, że karmienie piersią sprawia, że między mamą a maluchem tworzy się unikatowa, silna więź. Dzięki temu, że są blisko, dziecko jest spokojne, szczęśliwe i ma poczucie bezpieczeństwa.

Kobiety karmiące piersią w mniejszym stopniu odczuwają dolegliwości w okresie połogu, a i szybciej pozbywają się dodatkowych kilogramów zgromadzonych podczas ciąży. Zmniejsza się ryzyko zachorowania na raka piersi i jajnika, osteoporozę (tzn. odwapnienie i łamliwość kości) czy nadciśnienia i chorób układu krążenia po menopauzie.

Nie można zapomnieć także o praktycznych aspektach karmienia piersią. Jest ono bowiem nie tylko wygodne, ale i tanie. Każda kobieta karmiąca piersią doceni, że mleko mamy jest zawsze gotowe dla dziecka. Nie trzeba się martwić się o zagrzanie butelki, gdy maluch zgłodnieje. Można nakarmić je poza domem oraz w nocy nie wstając z łóżka, co nie zakłóca nocnego wypoczynku.

Zdarzają się sytuacje, kiedy karmienie piersią bywa utrudnione (na przykład, gdy wracasz do pracy). Jeśli pokarm mamy ma maluszkowi podać tata, babcia czy niania, mleko musi być odpowiednio przechowywane:

• w temperaturze pokojowej Twoje mleko może być przechowywane przez maksymalnie 10 godzin (siara przez 24 godziny).
• w lodówce mleko można przechowywać do 5 dni.
• w zamrażalniku znajdującym się w lodówce - 2 tygodnie.
• w zamrażalniku lodówki, która ma osobne drzwiczki - 3 lub 4 miesiące.
• w zamrażarce - pół roku lub nawet dłużej.

Karmienie piersią nie zawsze jest proste. Zdarza się, że pojawiają się różne problemy i przeszkody.

Najczęstsze problemy pojawiające się przy karmieniu piersią to:

• boleśnie poranione brodawki (to typowa dolegliwość na początku karmienia piersią, co sprawia, że trudno jest karmić noworodka),
• wklęsłe i płaskie brodawki, 
• nawał pokarmu,
• zastój pokarmu i zapalenie piersi,
• niedobór pokarmu, 
• niechęć dziecka do ssania piersi.

Specjaliści są zdania, że kobiety często rezygnują z karmienia naturalnego z powodów nieuzasadnionych medyczne, które są często wynikiem braku wiedzy. To dlatego tak ważne jest, by mama karmiąca piersią wiedziała, co może robić, gdy pojawią się problemy z karmieniem piersią.

Pęknięte, płaskie lub wklęsłe brodawki nie są przeszkodą w karmieniu. Podobnie zresztą jak zastój pokarmu, zapalenie piersi czy nawet ropień piersi. W każdej z tych sytuacji należy podjąć pewne kroki, aby umożliwić dziecku ssanie pokarmu.

Jak sobie pomóc? Warto czytać artykuły, które podpowiadają, jak pokonać trudności z karmieniem piersią, a i prosić o wsparcie położną czy doradcę laktacyjnego. Przede wszystkim należy jednak zachować spokój oraz zadbać o pozytywne nastawienie.

Czasami noworodki mają trudności z przyssaniem się do karmienia piersią po urodzeniu. Przyczyniać się do tego może trudny poród, czasami leki podane podczas porodu mogą powodować senność dziecka. Zbyt krótkie wędzidełko lub wczesne nieprzyjemne doświadczenie związane z próbą karmienia piersią.

W późniejszym okresie przyczynami mogą być zbyt duża siła lub szybkość wypływu mleka, pojawienie się w jamie ustnej pleśniawek lub rozpoczęcie ząbkowania. Zmiana smaku pokarmu, wprowadzenie stałych pokarmów, refluks żołądkowy czy infekcja.

Co możesz zrobić? Początkowo postaraj się ustalić , co może być problemem. Staraj się zachować spokój i nie zmuszaj do karmienia, tylko w miarę regularnie staraj się proponowac mu pierś. Wypróbuj inną, niż dotychczasowa, pozycję karmienia. Czasami łatwiej jest nakarmić niemowlę, które jest śpiące lub zasypia. Pomocne bywa kołysanie, niektóre dzieci mają też problem z powodu nadmiaru bodźców i dopiero przejście do spokojnego miejsca pozwala im jeść w spokoju. Pamiętaj, że jeśli coś cię niepokoi a sytuacja się przedłuża - skontaktuj się z pediatrą.

Czasem karmienie piersią nie jest możliwe. Dzieje się tak, gdy dziecko na wrodzoną wadę metaboliczną (to np. galaktozemia) lub gdy mama:

• cierpi na ciężką chorobę, która uniemożliwia opiekę nad dzieckiem, np. zaawansowaną niewydolność krążenia, ciężką chorobę psychiczną, zaawansowaną chorobę nowotworową bądź jest zarażona wirusem HIV,
• przyjmuje toksyczne leki, np. środki halucynogenne, leki przeciwnowotworowe czy preparaty radioaktywne.

Tylko niewielka liczba kobiet (>5%) nie jest w stanie karmić dziecka, zwykle z powodu rzadkich schorzeń, np: wrodzonego braku tkanki gruczołowej piersi.

Choroba infekcyjna nie jest przeciwwskazaniem do karmienia piersią, a sytuacja ma ważną zaletę. Dziecko wraz z pokarmem otrzymuje przeciwciała, chroniące go przed zakażeniem lub wspomagające walkę małego organizmu z chorobą.

W przypadku takich chorób jak żółtaczka zakaźna, wirusowe zapalenie wątroby typu B, czy cukrzyca należy jednak w tym względzie zasięgnąć porady lekarskiej.