Czy grozi ci depresja poporodowa? To pokazują najnowsze badania

Co to jest depresja poporodowa?

Depresja poporodowa może pojawić się w ciągu kilkunastu dni po barodzinach dziecka, ale i dopiero w drugiej połowie 1. roku jego życia. Najczęściej jej symptomy występują w okresie od 4 do 8 tygodni po porodzie. Jej pojawieniu się sprzyjają dynamiczne zmiany hormonalne, ale i psychologiczne oraz fizyczne, wynikające z przyjęcia na siebie nowej roli i macierzyństwa.

Spada gwałtownie poziom estrogenów i progesteronu, czasami również hormonów tarczycy. To przekłada się na zmiany chemiczne w mózgu, co może doprowadzić do depresji. Dodatkowe przyczyny to zmęczenie, napięcie i stres, które towarzyszą opiece nad noworodkiem. Czas trwania zaburzenia określa się na około 6 miesięcy.

Ryzyko pojawienia się depresji poporodowej wynosi około od 13 do 19% (czyli dotyka co szóstą mamę), a wyniki badań pokazują, że w ostatniej dekadzie obniżenie nastroju w trakcie ciąży i po porodzie zdecydowanie wzrosło.

Depresja poporodowa a baby blues

Depresję poporodową należy odróżniać od tego, co jest powszechnie nazywane baby blues, czyli poporodowy smutek. Szacuje się, że przeżywa go od 25 do nawet 85 procent kobiet. Ten pojawia się około 3. dnia po porodzie. Zły nastrój może potrwać około 10 dni.

W przeciwieństwie do depresji objawy baby blues są najsilniejsze pomiędzy 4-10 dobą po porodzie. Później przemija. Jeśli tak się nie dzieje, może się okazać, że to depresja poporodowa, dla której charakterystyczne jest nasilenie objawów, a zaburzenie funkcjonowania jest znacznie bardziej dotkliwe niż w przypadku smutku poporodowego.

Objawy depresji poporodowej

Depresja poporodowa przypomina inne epizody klinicznej depresji. Jej objawy obejmują:

• smutek, przygnębienie,
• niepokój, stany nasilonego lęku, niekiedy z napadami paniki,
• drażliwość, pobudzenie,
• zmniejszoną koncentrację,
• niski poziom energii, zmęczenie,
• bezradność,
• epizody płaczu, chwiejność emocjonalna,
• zmiany we wzorcach snu lub odżywiania (zmniejszenie lub wzrostem apetytu, nadmierna sennością lub bezsennością).

Wyróżniono także odrębne i charakterystyczne cechy depresji poporodowej. To:

• obsesyjnie nawracające myśli i obawy, że z powodu niekompetencji, braku doświadczenia czy nieudolności kobieta nie jest w stanie opiekować się dzieckiem,
• przekonanie o utracie atrakcyjności,
• przekonanie, że jej dziecko sprawia większe niż inne dzieci trudności w opiece,
• zamartwianie się, nadmierna i nieadekwatna troska o zdrowie własne i dziecka, objawy hipochondrii,
• poczucie osamotnienia,
• trudności w okazywaniu uczuć,
• poczucie winy i myśli samobójcze.

Czy grozi ci depresja poporodowa? Zobacz, co pokazują najnowsze badania

Badanie polegające na przeglądzie dokumentacji medycznej 20 169 kobiet, które urodziły dzieci od czerwca 2015 r. do sierpnia 2017 r., zaprezentowane na spotkaniu Anesthesiology 2017 sugeruje, że niektóre okoliczności sprzyjają depresji poporodowej. Czego dowiedziono?

Depresja a wiek ciążowy

Badanie wykazało, że kobiety, które urodziły dzieci w wyższym wieku ciążowym (na dalszym etapie ciąży) były mniej narażone na rozwój depresji poporodowej niż mamy, które rodziły wcześniaki, dzieci chore bądź z niską wagą urodzeniową  Dlaczego?

Dojrzałe i donoszone maluchy są z reguły zdrowe, a ich rodzice bardziej spokojni niż rodzice maluchów urodzonych przedwcześnie, za mało ważących, niedojrzałych czy takich, które otrzymały mniej punktów w skali Apgar.

Nie znaleziono związku między sposobem porodu a depresją poporodową.

Depresja a pora roku

Okazało się, że na depresję poporodową rzadziej zapadają kobiety rodzące dzieci zimą lub wiosną (niż kobiety rodzące jesienią lub latem).

Autorzy badania sugerują, że mechanizm ochronny obserwowany u kobiet rodzących w okresie zimowym i wiosennym można przypisać aktywności związanej z porą roku i dobremu nastrojowi, jaki pojawia się podczas opieki nad noworodkiem w tych miesiącach.

Nie bez znaczenia jest możliwość spędzania czasu na świeżym powietrzu, co pomaga zwiększyć ekspozycję na słońce (i przekłada się na poziom witaminy D).

Depresja a rasa matki

Mniejsze ryzyko depresji zaobserwowano u kobiety rasy kaukaskiej (w porównaniu z kobietami innych ras).

- Znacząca różnica w ryzyku rozwoju depresji poporodowej między populacjami rasy kaukaskiej a innymi może wynikać z różnic w statusie społeczno-ekonomicznym wśród tych grup etnicznych – zauważył główny autor badania Jie Zhou, MD ze szpitala Brigham & Women's Hospital w Bostonie.

Depresja a ból porodowy

Na depresję poporodową częściej zapadają kobiety, które podczas porodu nie miały podanego znieczulenia, takiego jak znieczulenie zewnątrzoponowe.  

Może to być związane z bólem, przez który poród stał się traumatycznym przeżyciem (był przy tym ciężki i długotrwały lub kobieta czuje, że została źle potraktowana przez personel medycznych w trakcie porodu i połogu).

Możliwe jednak jest, że te kobiety, które odmówiły znieczulenia, miały wewnętrzne cechy, które sprawiały, że były bardziej narażone na doświadczanie depresji.

Depresja a nadwaga

Naukowcy ustalili, że depresja poporodowa była częstsza wśród kobiet z nadwagą lub otyłością. Podwyższony wskaźnik masy ciała (BMI) wiąże się z większą ilością wizyt ambulatoryjnych w szpitalu, chorobami przewlekłymi i powikłaniami związanymi z ciążą, co może wpłynąć na samopoczucie kobiety.

Depresja a ból po porodzie

Inne badania, przedstawione na spotkaniu Anesthesiology 2018 dowiodły, że przyczyną depresji może być nie tylko ból odczuwany przez kobietę podczas porodu, ale i po nim (w połogu).

- Przez wiele lat zastanawialiśmy się, jak radzić sobie z bólem porodowym, ale często pomijamy ból rekonwalescencji po porodzie – powiedział Jie Zhou, MD, MBA, główny autor badania i adiunkt w anestezjologii Brigham and Women's. Szpital i Harvard Medical School w Bostonie. - Nasze badania sugerują, że musimy bardziej skoncentrować się na pomaganiu świeżo upieczonym matkom w radzeniu sobie z bólem po urodzeniu dziecka.

W badaniu grupa badawcza dr Zhou dokonała przeglądu oceny bólu (od początku porodu do wypisu ze szpitala) 4327 matek, które urodziły jedno dziecko po raz pierwszy drogą pochwową lub przez cesarskie cięcie w Brigham and Women's Hospital w okresie od 1 czerwca, 2015 i 31 grudnia 2017 r.  

Matki z depresją poporodową często zmagały się z dolegliwościami bólowymi podczas powrotu do zdrowia, potrzebowały też dodatkowych leków przeciwbólowych (miały problemy z gojeniem się krocza czy blizny po cesarskim cięciu).

- Chociaż ibuprofen i podobne leki przeciwbólowe są uważane za odpowiednie do kontrolowania bólu po porodzie, niektóre kobiety wyraźnie potrzebują dodatkowej pomocy w radzeniu sobie z bólem – powiedział dr Zhou. - Musimy zidentyfikować, kto jest narażony na ból poporodowy i zapewnić odpowiednią opiekę poporodową.

Kobiety z grupy depresji poporodowej częściej rodziły przez cesarskie cięcie.

Depresja a wiek matki i liczba dzieci

Naukowcy z University of Virginia School of Medicine, Johns Hopkins University i Flo Health, w wyniku badań przeprowadzonych na ponad milionie matek na całym świecie odkryli, że ryzyko depresji poporodowej jest najwyższe wśród kobiet, które rodzą pierwsze dziecko, są matkami bliźniaków i mają mniej niż 25 lat.

Wśród świeżo upieczonych mam, które brały udział w badaniu, najwięcej kobiet zgłaszających objawy depresji poporodowej miało 18-24 lata (10%). Wskaźnik depresji poporodowej stopniowo spadał wraz z wiekiem do 6,5% u 35-39-latków, po czym nieznacznie wzrósł do 6,9% u kobiet w wieku 40 lat i starszych.

We wszystkich grupach wiekowych depresja poporodowa zdarzała się rzadziej wśród kobiet, które wcześniej miały dzieci (w porównaniu z tymi, które urodziły po raz pierwszy).

Częściej depresję poporodową zgłaszały kobiety, które urodziły bliźnięta (objawy zgłaszało bliźniaków 11,3% matek. Wśród matek jednego dziecka wynosiła 8,3%).

- Ta różnica była szczególnie wyraźna wśród osób w wieku 40 lat i starszych: 15% matek w tej grupie wiekowej mających bliźnięta zgłaszało objawy depresji poporodowej w porównaniu z 6,6% matek jednego dziecka – podkreśla dr Jennifer L. Payne, starsza autorka badania i dyrektor Programu Badań Psychiatrii Rozrodu w Szkole Medycznej UVA.

Najbardziej zagrożone depresją są matki w wieku powyżej 40 lat, które mają bliźnięta.

Inne przyczyny depresji poporodowej

Ryzyko pojawienia się depresji poporodowej jest większe, jeśli:

• miałaś depresję, także w trakcie ciąży lub po poprzednim porodzie,
• chorujesz na chorobę afektywną dwubiegunową,
• kobiety w twojej rodzinie miały depresję poporodową,
• straciłaś dziecko lub miałaś problemy z zajściem w ciążę,
• nie planowałaś dziecka,
• odczuwałaś lęk przed ciążą lub porodem, cierpiałaś z powodu tokofobii,
• twoja sytuacja życiowa czy rodzinna nie jest stabilna, nie masz wsparcia,
• doświadczyłaś czegoś stresującego w trakcie ciąży,
• masz za sobą trudne dzieciństwo, bez miłości i należytej opieki,
• masz problemy z tarczycą, hormonami, zaburzenia poziomu cholesterolu,
• dziecko ciągle płacze, nie przybiera na wadze lub ma inne problemy zdrowotne.

Jak depresja poporodowa wpływa na dziecko?

Ze względu na potencjalny wpływ depresji poporodowej na zdrowie zarówno matek, jak i ich dzieci, naukowcy podkreślają, że konieczna jest lepsza identyfikacja czynników ryzyka depresji poporodowej. To ważne z wielu powodów.

U dzieci kobiet zmagających się z depresją poporodową widoczne są zmiany w funkcjonowaniu mózgu, co zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia problemów emocjonalnych i behawioralnych w późniejszym życiu.

- Według lekarzy dzieci kobiet, które doświadczają depresji poporodowej, są bardziej narażone na rozwój depresji i innych zaburzeń psychicznych.

Bycie dzieckiem kobiety, która doświadcza depresji poporodowej, wiąże się również z wyzwaniami rozwojowymi, w tym niższym IQ i wolniejszym rozwojem języka.

Dobra wiadomość jest taka, że nowe badania z McMaster University opublikowane w czasopiśmie Depression and Anxiety wykazały, że pomoc psychiatryczna dla matek z depresją poporodową prowadzi do pozytywnych zmian w mózgach ich dzieci.

Leczenie matek z depresją poporodową za pomocą terapii poznawczo-behawioralnej (CBT) nie tylko pomogło matkom, ale spowodowało zmiany adaptacyjne w mózgu i zachowaniu ich niemowląt. Po terapii matek ich niemowlęta wykazywały zdrowe zmiany w układzie nerwowym i sercowo-naczyniowym. Zaobserwowano, że lepiej regulują swoje zachowania i emocje.

- Odkryliśmy, że po leczeniu matek aktywność mózgu ich niemowlęcia znormalizowała się do poziomu obserwowanego u naszych zdrowych niemowląt – powiedział Ryan Van Lieshout, starszy autor badania, psychiatra i profesor psychiatrii i neurobiologii behawioralnej. w McMaster's Michael G. DeGroote School of Medicine.

Dlaczego depresja poporodowa jest groźna?

Nieleczona depresja poporodowa może radykalnie obniżyć samopoczucie i komfort codziennego funkcjonowania, ale i relacje kobiety z dzieckiem, partnerem i rodziną. W skrajnych przypadkach może prowadzić do samobójstwa.  

Po porodzie na zaburzenia lękowe lub depresyjne cierpi co najmniej 10 procent kobiet. Według Centers for Disease Control and Prevention (CDC) objawy depresji poporodowej  dotykają około 1 na 9 kobiet. Co druga nie zwraca się o pomoc do specjalisty.

- Większość kobiet z depresją poporodową nie jest diagnozowana ani leczona. Klinicyści opiekujący się świeżo upieczonymi matkami powinni być świadomi czynników, takich jak wiek, pierwsza ciąża i ciąże bliźniacze, które narażają kobiety na większe ryzyko rozwoju depresji poporodowej i badań przesiewowych oraz wcześnie interweniują – powiedział Payne, dyrektor Programu Badań Psychiatrii Rozrodu w Szkole Medycznej UVA. - Wczesna interwencja może zapobiec negatywnym skutkom związanym z depresją poporodową zarówno dla matek, jak i ich dzieci.

Kiedy zwrócić się o pomoc?

Jeśli po porodzie jesteś stale zmęczona, w złym nastroju, nic cię nie cieszy i ciągle boisz się, że jesteś złą matką, prawdopodobnie cierpisz na depresję poporodową. Powiedz o tym bliskim i pójdź do lekarza.

Powinnaś pójść po poradę do lekarza, jeśli:

• zły nastrój trwa powyżej kilkunastu dni
• czujesz smutek przez większość dnia, masz kiepski nastrój, ciągle i łatwo płaczesz
• jesteś podenerwowana i rozdrażniona
• nic cię nie cieszy, nie uśmiechasz się,
• odczuwasz silne lęki, boisz się: zdrowie dziecka, że coś mu się stanie. Boisz się zostawać z nim sama w domu,
• masz natrętne, negatywne myśli,
• uważasz siebie za kiepską matkę,
• uważasz, że nigdy sobie nie poradzisz z dzieckiem,
• winisz siebie o wszystko,
• masz poczucie, że nikt nie jest w stanie ci pomóc,
• myślisz, że nigdy nie będzie dobrze, że znalazłaś się sytuacji bez wyjścia,
• nie masz ochoty zajmować się dzieckiem, jest ci obojętne lub cię denerwuje,
• obwiniasz siebie o to, że nie czujesz radości z macierzyństwa i miłości do dziecka
• trudno ci podjąć najprostsze decyzje,
• nie masz na nic siły, nawet by wstać z łóżka, umyć się, ubrać, chodzisz w poplamionym dresie męża lub starej koszuli nocnej
• nie masz apetytu lub zajadasz swój smutek
• masz trudności ze snem, nie wysypiasz się, nie możesz zasnąć, budzisz się nad ranem, ale nie w tym rytmie dobowym co dziecko
• czujesz się cały czas zmęczona i osłabiona
• silnie przeżywasz swoją rzekomą utratę atrakcyjności fizycznej, zmiany w ciele.

Wiarygodnym badaniem, które ułatwia rozpoznanie depresji poporodowej jest Edynburska Skala Depresji Poporodowej. Test ten składa się z dziesięciu krótkich pytań, na które kobieta odpowiada samodzielnie. Wypełnienie testu jest proste i zajmuje około 5 minut. Uzyskanie punktacji granicznej (12–13 pkt na 30 możliwych) lub wyższej wskazuje na prawdopodobieństwo depresji. Wówczas wskazane jest bardziej szczegółowe badanie przez psychologa lub psychiatrę. Zwykle zalecane jest również badanie ginekologiczne i ogólnomedyczne.

Depresja: gdzie szukać pomocy?

Leczenie depresji poporodowej to konieczność. W tym celu stosuje się psychoterapię, psychoedukację, a także leki przeciwdepresyjne. Rzadko, ale zdarzają się tak ciężkie przypadki depresji poporodowej, że potrzebne jest leczenie szpitalne.

Jeśli obserwujesz u siebie niepokojące objawy, które mogą wskazywać na depresję poporodową, jak najszybciej poszukaj pomocy. Gdzie ją znaleźć? Możesz skontaktować się z psychologiem w miejscu zamieszkania bądź skorzystać z pomocy, dzwoniąc na jeden z poniższych numerów:

• Telefon zaufania dla osób dorosłych w kryzysie emocjonalnym: tel. 116 123  (poniedziałek-piątek od 14:00-22:00, połączenie bezpłatne)
• ITAKA - centrum wsparcia dla osób w stanie kryzysu psychicznego: tel. 800 70 2222 (czynne całodobowo)
• ITAKA – Antydepresyjny telefon zaufania: tel. 22 484 88 01 (czynny w poniedziałki i czwartki od 17.00 do 20.00)
• Ośrodek Interwencji Kryzysowej – pomoc psychiatryczno-pedagogiczna: tel. 22 855 44 32
• Telefon zaufania – dla osób które znalazły się w trudnej sytuacji i potrzebują natychmiastowego interwencyjnego wsparcia: tel. (22) 621 35 37
• Telefoniczna Pierwsza Pomoc Psychologiczna: tel. 22 425 98 48 (poniedziałek – piątek od 17:00 do 20:00 / sobota od 15:00 do 17:00)
• OIK - Ośrodki Interwencji Kryzysowej w Polsce znajdziesz pod linkiem: http://www.oik.org.pl/