Baby blues czy depresja po porodzie?

Generalnie przyczyny te możemy podzielić na dwie grupy czynników ryzyka – pierwsza obejmuje czynniki psychospołeczne, druga – biologiczne. 

Pierwsze dotyczą kobiet samotnych, tych, które nie mogą liczyć na wsparcie rodziny, o niższym uposażeniu, ofiar przemocy fizycznej, psychicznej, ale też finansowej, kobiet, które doznały traumy w okresie ciąży, po trudnych porodach, bez stabilnej relacji z ojcem dziecka. 

Rozwojowi depresji i innych zaburzeń sprzyjają słabo wykształcone mechanizmy przezwyciężania kryzysu, pesymistyczne myślenie, duży poziom lęku. 

Badania potwierdzają, że te czynniki odgrywają bardzo istotną rolę w rozwoju chorób, ale nie zapominajmy o przyczynach biologicznych: czynnikach hormonalnych, immunologicznych i genetycznych.

powiedziała dr hab. med. Hanną Karakułą-Juchnowicz, kierownik I Kliniki Psychiatrii, Psychoterapii i Wczesnej Interwencji Uniwersytetu Medycznego w Lublinie w rozmawie o depresji poporodowej z Anną Hucko, opublikowanej w Psychiatria po dyplomie.

Jak rozpoznasz tzw. smutek poporodowy? Baby blues po porodzie, to krótkotrwałe, łagodnie nasilone i samoistnie ustępujące wahania nastroju pojawiające się między 3. a 10. dobą po porodzie. Dotykają nawet 85% kobiet i najczęściej ustępują samoistnie w ciągu 10-12 dni. Możesz zaobserwować u siebie dużą labilność emocjonalną, drażliwość, płaczliwość i obniżenie nastroju. Jednak twój stan emocjonalny nie wpływa istotnie na twoje funkcjonowanie. 

Najważniejsze w tej sytuacji to dać sobie prawo do chwilowej niedyspozycji i uznać ów stan za przejściowy i normalny.

Niektóre z objawów baby blues:

• Płacz bez wyraźnego powodu
• Niecierpliwość
• Drażliwość
• Niepokój
• Zmęczenie
• Bezsenność lub problemy ze snem (nawet gdy dziecko śpi)
• Smutek
• Zmiany nastroju
• Słaba koncentracja

Pomyśl jaki wysyłek przeszedł twój organizm podczas ciąży, porodu, a teraz musi "przeorganizować" się w związku z pojawieniem się na świecie twojego dziecka. Gospodarka hormonalna w pierwszych dniach po porodzie, szaleje. Poziom estrogenu się szybko obniża,  powoli spada progesteron i wzrasta poziom prolaktyny (odpowiedzialnej za karmienie piersią).

Ponieważ estrogeny odpowiedzialne są  między innymi za poprawę nastroju, wpływają na pamięć, libido oraz przyczyniają się do uwalniania beta-endorfiny i serotoniny, więc ich obniżone stężenie może negatywnie wpływać na twoje samopoczucie. Poziom progesteronu spada o 90 - 95 procent. Zmniejsza się również stężenie hormonów tarczycy, które chronią m.in. przed wystąpieniem depresji poporodowej.  

Natomiast wzrost prolaktyny, która jest głównie zaangażowana w stymulację produkcji mleka u kobiet po porodzie, działa w niektórych obszarach niekorzystnie. Zwiększa stany depresyjne i baby blues,  powoduje drażliwość i osłabienie libido.

Tak więc sama widzisz, że pojawienie się dziecka to istna rewolucja w życiu kobiety. Nie tylko musisz się zmierzyć z burzą hormonalną przetaczająca się przez twój organizm, ale również odnaleźć się w nowej roli, w której  centralnym punktem życia staje się dziecko.

Czasami, w pierwszych momentach po pojawieniu się dziecka na świecie, trudno jest nam odnaleźć się w roli matki. Czujemy się bardzo niepewnie, w naszych działaniach jest sporo lęku i niewiary we własne możliwości. Martwimy się, czy dobrze zajmujemy się dzieckiem, czy nie zrobimy mu krzywdy. Jak często pojawia się w nas bezradność, kiedy słyszymy płacz naszego dziecka, a początkowo nie potrafimy jeszcze odróżnić, co nam komunikuje?

Jesteśmy przemęczone, niewyspane, a naszymi emocjami dodatkowo sterują hormony. Wiele mam doświadcza poczucia samotności podczas opiekowania się dzieckiem. Jeśli nie potrafimy sobie poradzić z naszymi emocjami, mamy niedostateczną ilość wsparcia lub podatność, może pojawić się baby blues, a nawet epizod depresji poporodowej. 
 

Depresja poporodowa często mylona z "baby blues", jest stanem poważniejszym i dotyka co piątą matkę. Czasami możemy przegapić jej symptomy, bo niektóre z nich wydają nam się z normalne w nowej sytuacji, w której się znalazłyśmy - np. zmęczenie lub niepokój.

Kiedy mamy do czynienia z depresją? 

Jeśli kilka tygodni po porodzie nadal nie potrafisz się odnaleźć w nowej roli, a stan przygnębienia ci towarzyszy ponad dwa tygodnie, to może być depresja poporodowa.

Niektóre objawy depresji:

• cierpisz na zaburzenia snu; nie możesz w nocy spać, wstajesz skonana, nie odzyskujesz sił nawet po dłuższym wypoczynku;
• ciągle odczuwasz silne zmęczenie, 
• główną emocją, którą odczuwasz jest smutek
• jesteś apatyczna i rozbita;
• czujesz lęk, że jesteś złą matką i obsesyjnie martwisz się o zdrowie dziecka;
• boisz się zostać sama z dzieckiem, bo myślisz, że sobie nie poradzisz;
• zdarza ci się odczuwać silny lęk, a nawet wpadasz w panikę, jesteś rozdrażniona, nie potrafisz opanować wybuchów złości.
• towarzyszy ci emocjonalne odrętwienia i często płaczesz
• mogą się pojawić myśli samobójcze
• prawie w każdej chwili towarzyszy ci poczucie winy

Przyczyny depresji poporodowej nie są jednoznaczne – najczęściej stanowią wypadkową uwarunkowań biologicznych (zaburzona gospodarka hormonalna), psychologicznych (związane z osobowością, wrażliwością, doświadczeniami kobiety) i społecznych (związane z szeroko rozumianą sytuacją życiową). Depresja niemal zawsze wymaga specjalistycznej pomocy (tylko łagodną postać można ograniczyć się do wsparcia bliskich).

• Daj sobie pomóc – odpuść sobie to, co możesz (nie chcesz - nie gotuj!). Nie opieraj się, by obowiązki przerzucić na barki partnera, jeśli zaś ktoś wyciąga do ciebie pomocną dłoń, nie odtrącaj jej w imię źle podjętej ambicji!
• Bądź z siebie dumna – dostrzeż to, czego dokonałaś, spójrz na swoje dzieło - dziecko, które jest słodkie, bezbronne, szczęśliwe i bezgranicznie cię kocha. Niech myśl o tym dodaje ci sił.
• Bądź dla siebie wyrozumiała – nie jest łatwo opanować sytuację i wypracować 100 % normy we wszystkich dziedzinach życia! Nie jesteś maszyną, nie musisz być perfekcyjną panią domu, specjalistką od logistyki czy doskonałą kucharką. Teraz trenuj rolę mamy! Daj sobie czas i prawo do słabości. 
• Ty i maluszek bądźcie blisko. Nawet, jeśli dziecko płacze, krzyczy, a ty nie wiesz, o co chodzi (a lekarz wykluczył chorobę bądź inne dolegliwości) myśl, że to niezrozumienie i chaos nie będą trwały wiecznie. 
• Nie zamykaj się w sobie – Znajdź przynajmniej jedną zaufaną osobę, której możesz się zwierzyć ze swoich myśli. Mów o tym, co cię boli, czego nie rozumiesz. Nie ignoruj problemu, rozmawiaj o nim, nazywaj uczucia i emocje. Miej przy sobie przyjaciela, pozwól sobie na słabość. 
• Rozmawiaj z innymi mamami o dręczących cię sytuacjach – jeśli nie masz żadnej wokół siebie, zajrzyj na forum na portalu dla kobiet. Zobaczysz, razem będzie wam lżej.
• Śpij, odpoczywaj, ile tylko możesz – brak snu źle wpływa zarówno na twoją kondycję, jak i samopoczucie. Kładź się wcześnie spać, w ciągu dnia ucinaj sobie drzemki razem z maluszkiem.
• Zdrowo się odżywiaj. Jedz warzywa, owoce i ryby, dzięki temu nie będziesz tak rozdrażniona i podatna na stres. Pij dużo niegazowanej wody, zapobiegniesz odwodnieniu, które powoduje zmęczenie i bóle głowy.
• Nie odmawiaj sobie przyjemności – czytaj książki, oglądaj filmy, spaceruj (nawet, jeśli miałabyś jednocześnie prasować pieluszki).
• Po konsultacji z lekarzem zacznij ćwiczyć, poprawi się zarówno twoja kondycja, jak i nastrój (wysiłek fizyczny powoduje wzrost endorfin, hormonu szczęścia).

Prowadź dziennik wszystkich swoich myśli i uczuć. Jak to zrobić?

Jak to zrobić?

Zidentyfikuj główną emocję, którą odczuwasz i oceń ją w skali od 0 -10. Na przykład lęk, gdzie 1 to najsłabsze odczucie, a 10 najsilniejsze. 

Następnie - zdarzenie wywołujące. Opisz sytuację, która według ciebie wywołała emocję. Bez oceniania jej, np.

Emocja - smutek. Dziecko płakało a ja nie wiedziałam, dlaczego.
Emocja - złość. Mąż wrócił późno z pracy.

Później przyjrzyj się przekonaniom na temat sytuacji, np:

Dziecko płakało a ja nie wiedziałam, dlaczego. Jestem złą matką, bo nie rozumiem potrzeb mojego dziecka. Jestem beznadziejna.
Mąż wrócił późno z pracy – mąż powinien być dla mnie zawsze oparciem, a tymczasem zostawia mnie samą. Inni opiekują się żonami, jak on może być taki nieczuły. 

Sprawdź też jaki jest impuls działania, np:

Skoro nie potrafię zrozumieć własnego dziecka i jestem złą matką, to najlepiej jakbym zniknęła. Odłożę dziecko do łóżeczka niech się samo uspokoi i wypłacze.
Skoro mąż tak się zachowuje to pokażę mu jaki jest okropny. Będę na niego krzyczeć i awanturować się, żeby poczuł jak ja się czuję. 

Zastanów się jakie będą konsekwencje?

Co się stanie, jeśli posłuchasz impulsu, np:  

• Konsekwencja krótkotrwała: na chwilę się pozbędę napięcia i odetnę od sytuacji
• Konsekwencja długotrwała: Potem poczuję się jeszcze bardziej źle. Jak wyrodna matk
• Konsekwencja krótkotrwała: Wykrzyczę się i wyżyję na mężu, co pozwoli mi spuścić emocjr
• Konsekwencja długotrwała: Nasze relacje małżeńskie mogą się pogorszyć. Będę mieć poczucie winy.

 Co możesz zrobić?

Wymyśl, jak najwięcej zachowań, które mogą zastąpić działanie impulsywne. To może być np. włożenie maluszka do wózka i bujanie. Odłożenie go na chwilkę do łóżeczka i przemycie twarzy chłodną wodą. Wyjście z nim na spacer, przytulenie i szeptanie mu, że wszystko jest dobrze. Telefon do kogoś bliskiego, kto mógłby z tobą porozmawiać lub do ciebie przyjść. Umowa z mężem, że po jego powrocie masz czas dla siebie. 

Wiedz, że rozchwianie emocjonalne to stan normalny. Jeśli jednak czujesz, że sytuacja cię przerasta, twój stan nie stabilizuje się w miarę upływu czasu, prawdopodobnie potrzebujesz specjalistycznej pomocy. Skontaktuj się ze swoim lekarzem rodzinnym. Być może zaleci ci leczenie hormonalne bądź wizytę u psychologa. Czasami potrzebna jest konsultacja psychiatryczna i wdrożenie farmakoterapii. Nie bój się tego! Twój dobrostan jest najważniejszy, a są leki, które można przyjmować podczas karmienia piersią. Twoje dziecko potrzebuje mamy, która dobrze się czuje i ma siłę, żeby móc cieszyć się macierzyństwem. Ewentualną wizytę u specjalisty potraktuj jak inwestycję w swoje zdrowie. Pójdziesz do miejsca, gdzie ktoś zadba o twoje potrzeby i nauczy cię, jak sobie radzić z emocjami.

I najważniejsze - naprawdę nie jesteś sama. Z huśtawką nastrojów zmaga się wiele mam. Jeśli chcesz porozmawiać o baby blues forum będzie idealnym miejscem, bo znajdziesz tam dziewczyny, które są dokładnie na tym samym etapie życia. One rozumieją, czym jest niepewność i lęk, a jednocześnie staram się im pokazywać, że każda z nich jest najlepszą mamą jaką może być. Uczę, że warto być dla siebie łagodną i dobrą. Bo perfekcjonizm i idealne macierzyństwo istnieje tylko na obrazkach.