Cesarskie cięcie - przebieg, wskazania, rekonwalescencja

Co to jest cesarskie cięcie?

Cesarskie cięcie to zabieg chirurgiczny - wymaga interwencji medycznej. Jego celem jest wydobycie z macicy dziecka oraz łożyska. Procedura polega na przecięciu powłok brzusznych oraz macicy i wydobyciu noworodka przez wytworzoną ranę. Jak widać cesarka znacznie różni się od porodu naturalnego.

Cesarskie cięcie jest jednym ze sposobów na zakończenie ciąży. Zabieg wykonuje się, gdy są ku temu wskazania medyczne. Decyzję o jego przeprowadzeniu podejmuje lekarz prowadzący ciążę, zawsze na podstawie wyników badań oraz oceny stanu zdrowia ciężarnej i dziecka.Obecnie możliwy jest takze francuski poród, będący odmianą cięcia cesarskiego pozaotrzewnowego, to jest bez otwierania jamy otrzewnowej.

Cesarskie cięcie może być wykonywane trybie planowym (wykonuje się je najczęściej w okolicy 39. tygodnia ciąży) lub trybie nagłym (ratującym życie matki lub dziecka).

Pierwsze zapisy dotyczące tej operacji pochodzą z 715 r p.n.e., kiedy rządził Rzymem Numa Pompilus. Prawo stanowiło, że w przypadku śmierci matki podczas porodu dziecko ma się narodzić przez pośmiertne przecięcie macicy. Pod rządami cezarów prawo to nosiło nazwę Lex caesarea.

Wskazania do cięcia cesarskiego

Wskazania do cesarskiego cięcia zostały określone przez Polskie Towarzystwo Ginekologiczne. Decyzje o przeprowadzeniu operacji podejmuje się, gdy poród naturalny nie może być ukończony z zachowaniem bezpieczeństwa płodu i matki.

Wskazania do cięcia można podzielić na względne i bezwzględne, a takżepochodzące od matki lub dziecka.

Wskazania do cesarskiego cięcia pochodzące od matki to między innymi wskazania:

• psychiczne (na przykład aktywna choroba psychiczna, stwierdzona tokofobia),
• neurologiczne,
• okulistyczne (stan siatkówki oka),
• ortopedyczne (stan po urazie kości miednicy, wady miednicy zniekształcające ją tak, że poród jest niemożliwy),
• kardiologiczne (poważne choroby serca),
• ginekologiczne: łożysko przodujące, ale i inne, na przykład narastające wyczerpanie rodzącej, przegroda pochwy lub stany po operacjach pochwy czy łożysko przodujące lub przedwczesne oddzielenie łożyska prawidłowo usadowionego.

Wskazania do cesarskiego cięcia pochodzące od dziecka to między innymi:

• nieprawidłowe położenie dziecka (na przykład ułożenie poprzeczne, położenie miednicowe płodu u pierwiastki),
• dysproporcja płodowo-miedniczna (gdy dziecko jest za duże w stosunku do miednicy),
• ciąża wielopłodowa lub ułożenie bliźniąt w sposób uniemożliwiający poród drogami natury (bliźnięta skierowane główkami w dół mogą i powinny się rodzić naturalnie)
• inne stany zagrożenia płodu.

Decyzja o cięciu może być podjęta w każdej chwili, jeżeli wystąpią objawy zagrożenia dziecka lub matki (cięcie ze wskazań nagłych, cesarskie cięcie nagłe). Nagłymi stanami, które wymagają natychmiastowej operacji jest m.in. wypadnięcie pępowiny, rzucawka czy też łożysko przedwcześnie oddzielające się.

Cesarskie cięcie planowe elektywne jest wykonywane ze wskazań medycznych pochodzących ze strony matki lub dziecka. Decyzja na temat planowego wykonania cesarskiego cięcia może być podjęta na długo przed porodem, ale i bezpośrednio przed wystąpieniem akcji porodowej (cięcie elektywne, z wyboru).

Wskazaniem do wykonania cięcia cesarskiego nie jest cukrzyca ciążowa, nadciśnienie tętnicze, choroby tarczycy czy otyłość, jeśli nie występują z innymi szczególnymi wskazaniami.

Jak wygląda cesarskie cięcie?

Istnieje kilka technik wykonywania cesarskiego cięcia, niemniej operacja przebiega według pewnego ustalonego schematu.

Zabieg rozpoczyna się od znieczulenia. Następnym etapem jest cewnikowanie. Pęcherz podczas operacji musi być nieustannie opróżniany, by nie stanowił przeszkody podczas wydobywania dziecka.

Cesarskie cięcie polega na wykonaniu nacięcia na dolnej części brzucha (o długości około 15 centymetrów), a następnie nacinaniu i rozchylaniu kolejnych tkanek, mięśni i otrzewnej, co jest konieczne, by dostać się do macicy.

Po nacięciu macicy następuje wydobycie dziecka, odcięcie pępowiny, wydobycie łożyska i czyszczenie macicy z pozostałości oraz zaszywanie jamy brzusznej. W tym czasie dziecko jest badane przez lekarzy.

Ile trwa cesarskie cięcie? Cała operacja trwa od 30 do 40 minut, choć dziecko z brzucha mamy wyjmowane jest już po pierwszych kilku minutach.

Jak się przygotować do cesarskiego cięcia?

Jeśli cesarskie cięcie jest planowane, należy się do niego przygotować tak, jak do każdej innej operacji. Ważne jest, by być na czczo, czyli nie przyjmować posiłków i napojów przez minimum 6 godzin. Dodatkowo konieczna jest depilacja wzgórka łonowego.

Ciężarna powinna także przed zabiegiem powinna umyć ciało specjalnym środkiem, który otrzyma w szpitalu. Konieczne jest także założenie koszuli medycznej. Zalecane jest zrezygnowanie z zakładania biżuterii oraz malowania paznokci.

Rodzaje cięć skóry

W przypadku cięcia cesarskiego konieczne jest cięcie powłok brzusznych. Ciecie skórne może przebiegać:

• w linii prostej pod pępkiem w kierunku do spojenia łonowego (cięcie podpępkowe pośrodkowe),
• w linii poprzecznej nad spojeniem łonowym (cięcie Pfannenstiela, Cohena, Mizgav-Ladach - cięcie skórne jest praktycznie takie samo. Różnice dotyczą głównie sposobu preparowania tkanki podskórnej.

Cięcie w linii pośrodkowej jest przez niektórych zalecane w nagłych przypadkach jako najszybszy sposób dotarcia do macicy, choć wprawnemu operatorowi wykonanie cięcia sp. Cohena lub Mizgav-Ladach nie zajmuje więcej czasu.

Jak nacina się macicę?

Najczęściej wykonuje się cięcie poprzeczne w dolnym odcinku macicy (nad linią owłosienia). Obarczone jest ono najmniejszym ryzykiem rozejścia blizny, jest także najbardziej estetyczne.

Rzadko wykonywane jest cięcie sposobem klasycznym, pionowo przez kurczliwą część macicy. Ten sposób zalecany jest w niektórych położeniach płodu, gdy nacięcie macicy poprzecznie nie daje możliwości szybkiego wykonania manewrów koniecznych do wydobycia płodu. Inne rodzaje cięć macicy mają praktycznie znaczenie historyczne.

Rodzaje znieczulenia

W przypadku cesarskiego cięcia w grę wchodzą cztery rodzaje znieczulenia: podpajęczynówkowe, zewnątrzoponowe, podpajęczynówkowo-zewnątrzoponowe i znieczulenie ogólne.

Znieczulenie podpajęczynówkowe polega na wprowadzeniu do przestrzeni rdzeniowej (podpajęczynówkowej) cienkiej igły, za pomocą której wstrzykuje się lek przeciwbólowy i znieczulający.

Znieczulenie zewnątrzoponowe jest najczęściej stosowane w przypadku znieczulenia do porodu naturalnego. Polega na umieszczeniu cienkiego cewnika w okolicy nerwów, znajdujących się wewnątrz kręgosłupa. Jego zaletą jest to, że w przypadku decyzji o cesarce można tylko podać większą dawkę leku, bez konieczności ponownego kłucia.

Znieczulenie podpajęczynówkowo-zewnątrzoponowe jest połączeniem powyższych dwóch metod. Wykorzystuje się je w momencie, gdy efekt znieczulenia jest potrzebny szybko, np. w przypadku cięcia cesarskiego i gdy istnieje zagrożenie, że operacja może się przedłużyć. Wówczas anestezjolog ma możliwość dodania dawki leku znieczulającego, a tuż po cięciu cesarskim tą samą drogą można kontynuować leczenie przeciwbólowe.

Gdy masz znieczulenie ogólne, wtedy śpisz i nic nie pamiętasz. Gdy masz znieczulenie miejscowe (dordzeniowe lub nadoponowe), wtedy jesteś "sparaliżowana" od pasa w dół ale w czasie zabiegu jesteś w pełni świadoma.

Najczęściej stosowane jest znieczulenie przewodowe podpajęczynówkowe. Znieczulenie ogólne stosuje się najrzadziej – tylko gdy trzeba działać szybko. Stosuje się je w nagłych cięciach, gdy potrzebne jest szybkie wydobycie dziecka wykonuje się znieczulenie ogólne. Do znieczulenia nadoponowego potrzeba więcej czasu.

Kiedy mogę wstać po cięciu cesarskim?

Cesarka trwa zdecydowanie krócej niż poród siłami natury, jednak powrót do formy zajmuje nieco więcej czasu. Po operacji świeżo upieczona mama powinna leżeć, ponieważ zbyt wczesna pionizacja może skutkować późniejszymi silnymi bólami głowy. Karmienie piersią po cesarskim cięciu zazwyczaj jest nieco trudniejsze niż po porodzie naturalnym, ale możliwe.

Po cesarce zasadą jest szybkie uruchamianie położnic, co pozwala na zmniejszenie ryzyka powikłań zakrzepowych. Oznacza to, że po znieczuleniu ogólnym możesz wstać już po kilku godzinach, po zewnątrzoponowym zalecane jest 24-godzinne leżenie na wznak.

Po cesarskim cięciu świeżo upieczona mama pozostaje pod obserwacją lekarzy i pielęgniarek w ciągu najbliższej doby. Lekarze muszą być pewni, że nie pojawią się problemy i wszystko jest w porządku.

Do domu wyjdziesz najprawdopodobniej w 3 dobie. Bardzo ważne jest, byś wiedziała, jak wygląda połóg po cesarskim cięciu, na czym polega pielęgnacja blizny i jak dbać o siebie.

Wpływ cesarskiego cięcia na zdrowie dziecka

Naturalną drogą porodu dla dziecka jest droga przezpochwowa. Pod wpływem skurczy i wydzielającej się oksytocyny maluch przygotowuje się do przyjścia na świat. Przechodząc przez kanał rodny kolonizuje się też dobrymi bakteriami mamy. Szybko zaczyna ssać pierś.

Nieco inaczej jest w przypadku cięcia cesarskiego:

• nagłe wydobycie dziecka może wywołać u niego trudności ze złapaniem pierwszego oddechu i problemy adaptacyjne,
• maluch rodzi się jałowy, kolonizuje się drobnoustrojami, z jakimi się spotka. To aparatura medyczna czy ręce personelu. Są one pozbawione pożytecznych bakterii, które zapewnia naturalna droga porodu,
• kontakt dziecka z mamą się opóźnia, co może negatywnie wpływać na laktację i przyszłość karmienia piersią.

Czy cesarskie cięcie jest bezpieczne?

Cięcie cesarskie to poważna operacja, która nie jest obojętna ani dla dziecka, ani dla matki. Według aktualnej wiedzy specjalistów udany poród siłami natury jest zawsze o wiele lepszym rozwiązaniem i sposobem narodzin dziecka niż prawidłowo przebiegające cięcie cesarskie.

Trzeba jednak pamiętać, że w ściśle określonych wskazaniach cesarka jest po prostu konieczna. Metoda ta przyczyniła się do spadku powikłań okołoporodowych i jest często procedurą ratującą życie.

Jednocześnie cesarka na życzenie nie jest dobrym pomysłem. Zaleca się, aby korzystać z niej tylko w sytuacjach, w których jest to niezbędne. Ma to związek z tym, że operacja ta jest obciążeniem dla organizmu kobiety, niesie także ze sobą ryzyko powikłań.

Według danych statystycznych każdego roku w Polsce ponad 40% ciąż kończy się poprzez zabieg cięcia cesarskiego. Jest to zdecydowanie ponad średnią europejską, która wynosi 27%.

Należy pamiętać, że cesarskie cięcie to operacja, z którą wiążą się większe zagrożenia niż poród drogami natury. Najczęstszym powikłaniem jest zapalenie błony śluzowej. Występuje częściej

• u pacjentek z porodem przedłużającym się,
• u kobiet, u których dużo wcześniej przed cięciem odeszły wody płodowe,
• u matek, które często badane były przez pochwę.

Proces zapalny może przejść na mięsień macicy. Ze względu na to podawane są po porodzie antybiotyki.

Ile można wykonać cięć cesarskich u kobiety?

U jednej kobiety można wykonać 3-4 cięcia, choć są opisywane przypadki wykonywania większej ilości cięć. Przy każdym kolejnym cięciu rośnie ryzyko rozejścia się blizny w mięśniu macicy oraz ryzyko uszkodzenia pęcherza moczowego w trakcie zabiegu. Przeczytaj więcej na temat, ile można mieć cesarskich cięć.

Kiedy po cesarskim cięciu mogę zajść w ciążę?

Ze współżyciem po porodzie, zarówno naturalnym, jak i cięciu cesarskim, należy zaczekać do zakończenia połogu, o ile lekarz w trakcie kontroli popołogowej nie stwierdzi przeciwwskazań.

W większości przypadków po cesarskim cięciu można zajść w ciążę gdy upłynie 6 miesięcy od zabiegu (gdy blizna pooperacyjne jest wykształcona). Niektórzy lekarze zalecają jednak wydłużenie tego okresu do 1-2 lat. 

Czy kolejna ciąża też tak się zakończy?

Jeżeli powtarzają się wskazania (wada miednicy, wskazania okulistyczne), to na pewno każdy kolejny poród będzie kończony przez cięcie cesarskie. Jeżeli lekarz prowadzący pozwoli, można spróbować porodu siłami natury po cesarskim cięciu.

Obecnie odchodzi się od poglądu "raz cięcie - zawsze cięcie". Wyjątek stanowi sytuacja, gdy poprzednio wykonano cięcie klasyczne (wzdłuż mięśnia macicy). Ze względu na relatywnie wysokie ryzyko w tej sytuacji wykonuje się cięcie.