Jak zajść w ciążę? Co zwiększa szanse

Kiedy zacząć przygotowania do ciąży?

Do ciąży dobrze jest się przygotować. Najlepiej przeznaczyć na to 3 miesiące przed rozpoczęciem starań o dziecko. Dzięki temu można zadbać o formę przyszłej mamy, ale i jakość nasienia taty. Możliwe staje się także wyrówanie ewentualnych niedoborów witamin i minerałów. To rówież czas na detoksykację po rzuceniu palenia tytoniu czy piciu alkoholu.

Prekoncepcja, czyli co zwiększa szanse na zajście w ciążę

Zdrowe nawyki i działania warto wdrożyć odpowiednio wcześniej, nie w ostatniej chwili. To ważne, ponieważ działania te wspomagają płodność, ale i pozwalają zadbać o zdrowie przyszłej mamy. Wpływają też na prawidłowy rozwój ciąży.

Czynników rzutujących na zdolności prokreacyjne, tak jak i sposobów na wspomaganie płodności jest wiele. Nie na wszystkie mamy wpływ. Niepłodność niekiedy wynika z wad anatomicznych lub chorób – nie każdej da się zapobiec, nie zawsze możliwe jest leczenie.

Warto jednak zadbać o te kwestie, które od nas zależą. Co jest ważne? Odpowiednia dieta, higieniczny styl życia, prawidłowa waga czy odpowiednie nawyki - to oczywiste. W tym miejscu pojawia się jednak jeszcze jedna kwestia. Otóż wskazówki dotyczące tego, jak zajść w ciążę, dotyczą nie tylko kobiet. Dla dzietności męska płodność ma nie mniejsze znaczenie. Oznacza to, że do ciąży w równym stopniu powinny przygotowywać się zarówno przyszłe mamy, jak i ojcowie.

Co zatem robić, a czego unikać, by spotęgować swoje możliwości prokreacyjne? Jak zajść w ciążę?

Wiek a ciąża

Oczywiste jest, że dla płodności znaczenie ma wiek przyszłych rodziców. Co istotne, optymalny okres rozrodczy dotyczy nie tylko kobiet, ale również mężczyzn.

Najlepszą płodnością cieszą się kobiety przed 30. rokiem życia, zaś mężczyźni - do 35. roku życia. Nie jest tajemnicą, że z biegiem czasu i w miarę upływu lat:

• maleje liczba plemników o prawidłowej budowie,
• zmniejsza się koncentracja plemników w nasieniu,
• częściej dochodzi do fragmentacji DNA w plemnikach.

To nie tylko zmniejsza szansę na ciążę, ale i zwiększa ryzyko poważnych chorób u dzieci, takich jak: autyzm, zespół Downa czy choroba dwubiegunowa.

U kobiet dojrzałych starania o dziecko mogą się przedłużać w czasie, ponieważ już po 30. roku życia płodność kobiety znacząco spada. Organizm produkuje mniejsze ilości progesteronu, zmniejsza się również prawdopodobieństwo implantacji embrionu.

Najczęstszą przyczyną niepłodności u kobiet po 35. roku życia są zaburzenia owulacji oraz obniżona rezerwa jajnikowa. Ponadto:

U kobiety 40-letniej aż 80 % komórek jajowych ma wady genetyczne, a u 43-letniej aż 90 %. To dlatego kobiety te albo nie mogą zajść w ciążę, albo w naturalny sposób ronią" – twierdzi prof. Krzysztof Łukaszuk z Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego.

Po 35. roku życia zajście w ciążę może utrudniać również stan zdrowia. Wiele kobiet zmaga się z dodatkowymi kilogramami i różnymi chorobami, które mogą mieć negatywny wpływ na płodność, a także przebieg ciąży i rozwój płodu. Mowa o takich schorzeniach jak cukrzyca, choroby tarczycy czy nadciśnienie tętnicze.

Dieta a płodność męska i kobieca

Duży wpływ na kobiecą oraz męską płodność ma prawidłowa dieta, która nie tylko dba o dobrostan, ale i pozytywnie wpływa na metabolizm i gospodarkę hormonalną.

W przypadku mężczyzn zaleca się, by:

• podstawą diety były węglowodany,
• ograniczyć produkty bogatobiałkowe oraz związki mogące naśladować działanie fitoestrogenów,
• włączyć do diety orzechy i błonnik, zadbać o odpowiedni poziom mikroelementów, witamin E, C i D oraz koenzymu Q10,
• pamiętać o optymalnej podaży antyoksydantów,
• zadbać o wielonienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT).

W przypadku kobiet wskazana jest także:

• dieta bogata w węglowodany, przy wykluczeniu produktów o wysokim indeksie glikemicznym,
• unikanie białka pochodzenia zwierzęcego (gdy spożywamy duże ilości białka, powinny być one pochodzenia roślinnego, białek odzwierzęcych starajmy się unikać),
• wysoka podaż nienasyconych kwasów tłuszczowych - pochodzących z roślin.

Na jakie substancje zwrócić szczególną uwagę?

Niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe

Niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT) poprawiają płodność i są niezbędne do prawidłowej budowy układu nerwowego płodu. Wpływają na ciśnienie tętnicze, funkcjonowanie przewodu pokarmowego, nerek i narządów rozrodczych. Bogate są w nie ryby morskie, awokado i tłuszcze roślinne. Dlatego tak ważne jest, żeby planując ciążę pomyśleć o diecie bogatej w warzywa i ryby.

Jeśli z różnych powodów nie jadasz ryb, zadbaj o pokarmy bogate w kwasy omega lub suplementację kwasem tłuszczowym omega-3 DHA (kwas dokozaheksaenowy).

Niewskazane w diecie są także tłuszcze „trans”, które powodują miażdżycę i zaburzenia w syntezie hormonów, a i mogą prowadzić do bezpłodności u kobiet.

Antyoksydanty

Antyoksydanty eliminują wolne rodniki, co przekłada się na poprawę jakości nasienia, zmniejszając ilość uszkodzeń DNA plemnika.

Węglowodany

Należy uważać na węglowodany proste, które powodują znaczne wahania insuliny we krwi, co z kolei może wywołać zaburzenia w obrębie zaburzeń gospodarki hormonalnej. Dużo lepszym i zdrowszym wyborem są węglowodany złożone. Te znajdują się w ciemnym pieczywie i produktach zbożowych z pełnego przemiału, kaszach oraz warzywach.

Suplementacja – witaminy i minerały

Przed ciążą koniecznie trzeba rozpocząć suplementację kwasu foliowego, który zapobiega wadom cewy nerwowej. Jeśli jest przyjmowany przed poczęciem dziecka, zwiększa szanse, że cewa domknie się prawidłowo, co ochroni przed rozszczepem kręgosłupa lub bezmózgowiem.

Ponadto kwas foliowy wspomaga produkcję czerwonych krwinek, a jego niedobór może powodować zmniejszenie ilości nasienia i ruchliwości plemników.

Kwas foliowy można znaleźć w warzywach liściastych, brokułach, owocach cytrusowych, drożdżach, wątrobie, produktach zbożowych z pełnego przemiału.

Jeśli nie jesz ryb, sięgnij po kwas tłuszczowy omega-3 DHA.

Dobrze byłoby ustalić, czy nie ma konieczności suplementacji multiwitaminowej oraz preparatami o zawartości żelaza. Wyrównanie niedoborów również korzystnie wpływa na aspekt płodności. Żelazo zapobiega niedokrwistości i wspomaga prawidłowe funkcjonowanie komórki jajowej i zarodka. Znajduje się głównie w wątrobie, sercu, czerwonym mięsie, rybach, burakach, korzeniu i natce pietruszki, suszonych morelach, orzechach, roślinach strączkowych.

Panowie powinni zwrócić uwagę na suplementację witaminy E, nazywaną witaminą życia lub płodności. Jej niedobór powoduje mniejsze wydzielanie się hormonu gonadotropowego, co może przyczynić się do zwyrodnienia plemników. W witaminę E są bogate oleje roślinne, szczególnie słonecznikowy i sojowy, migdały i orzechy włoskie.

Z kolei witamina A (beta-karoten) jest niezbędna do produkcji żeńskich hormonów. Jej właściwości przeciwutleniające wpływają też na produkcję i ruchliwość plemników. Można ją znaleźć w marchwi, natce pietruszki, szpinaku, koperku czy sałacie.

Starając się o dziecko dobrze jest zwrócić uwagę na witaminy z grupy B, które:

• wpływają na prawidłowy przebieg owulacji (B1),
• zapobiegają poronieniom (B2),
• produkują żeńskie hormony (B6),
• syntezują DNA i RNA (B12).

Gdzie szukać witaminy B? W produktach zbożowych, roślinach strączkowych (B1, B6), przetworach mlecznych (B2), podrobach (B12).

W przypadku panów szczególne znaczenia ma również cynk. Jego niedobór zmniejsza objętość spermy, liczbę plemników i ilość testosteronu. Jest go dużo w roślinach strączkowych, jajach, nabiale i produktach razowych. Można też rozważyć suplementacje N-Acetylocysteiną. To aminokwas, który ma pozytywny wpływ na jakość nasienia.

Właściwa masa ciała

Jeśli chodzi o płodność, niekorzystnie na nią działają zaburzenia odżywiania, niedowaga (zbyt niska masa ciała) i nadwaga, dlatego trzeba zadbać o prawidłową masę ciała. Optymalne BMI powinno mieścić się w przedziale 20-25.

Wyższe BMI u mężczyzn może prowadzić do zaburzenia gospodarki hormonalnej przez zwiększoną konwersję hormonów w tkance tłuszczowej i wyższy poziom pojawiających się w związku z tym estrogenów.

Niska waga ciała u kobiet często prowadzi do zahamowania owulacji. Nadwaga i otyłość może zaburzać proces owulacji, a i odpowiadać za zespół policystycznych jajników, co niekiedy powoduje niepłodność lub problem z zajściem w drugą ciążę.

Dlaczego tak się dzieje? To wpływ adipocytów, komórek tłuszczowych odpowiedzialnych za powstawanie tak zwanych adipocytokin, które mają działanie endokrynne. Gdy ich wytwarzanie jest zbyt intensywne, hormonalna równowaga zostaje poważnie zaburzona.

Ponadto adipocytokiny mogą zwiększyć ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, nadciśnienia, stanów zapalnych (w wyniku prozapalnej aktywności tkanki tłuszczowej) bądź wpływać na dojrzewanie oocytów – komórek, z których powstają komórki jajowe.

Trzeba także pamiętać, że kobiety otyłe należą do grupy podwyższonego ryzyka wystąpienia żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej, będącej jednym z ciążowych powikłań. Są też bardziej narażone na dysfunkcje w obrębie endometrium.

Przed poczęciem zadbaj o swoją wagę. Nadwaga w ciąży jest groźna nie tylko dla ciebie, ale wpływa również na zdrowie dziecka w przyszłości. Zmniejszenie masy ciała może spowodować poprawę profilu hormonalnego, pomóc w przywróceniu prawidłowych cykli owulacyjnych, ułatwić zajście w ciążę oraz umożliwić uniknięcie wielu poważnych powikłań ciąży.

Aktywność fizyczna

Płodności sprzyja aktywność fizyczna. Ważne jednak, by ta była umiarkowana zarówno pod względem intensywności, jak i częstotliwości.

Sport wyczynowy zwykle obniża lub odbiera płodność. Wiąże się nawet z brakiem owulacji, może prowadzić do zaburzeń mineralizacji kości. To dlatego podejmowaną aktywność fizyczną ograniczyć do 4 godzin ćwiczeń o nienadmiernej intensywności tygodniowo.

W przypadku przyszłych mam najlepiej sprawdza się ruch o średnim natężeniu: spacery, jazda na rowerze, pływanie, joga czy pilates.

Umiarkowana aktywność fizyczna przyspiesza zajście w ciążę. Naukowcy z Boston University we współpracy z naukowcami z Danii przeprowadzili badania na ponad 3 tysiącach kobiet w wieku rozrodczym, które przez rok starały się o dziecko.

Okazało się, że 70 procent kobiet z nadwagą, otyłością lub o normalnej wadze, które ćwiczyły umiarkowanie i dużo (powyżej 7 godzin tygodniowo), zaszło w ciążę. Wszystkie pozostawały w stałym związku z mężczyzną i nie były leczone z powodu niepłodności.

Tryb życia i stres

Starając się o zajście w ciążę nie można zapomnieć o odpoczynku, relaksie i unikaniu sytuacji stresowych.

Permanentny stres powoduje podwyższenie poziomu kortyzolu we krwi, co z kolei zaburza pracę na osi podwzgórze-przysadka-jajnik. To prowadzi do upośledzenia płodność, tak u kobiet, jak i mężczyzn (obciążenie psychiczne często powoduje systematyczne pogarszanie jakości nasienia).

U kobiet stres może rozregulować cykl i gospodarkę hormonalną. Chroniczny zespół stresu powoduje również wydzielanie przez mózg epinefryny, spowalnia wytwarzanie hormonów płciowych, co przekłada się na problemy z owulacją. Podobny skutek wywołuje u mężczyzn - może prowadzić do pogorszenia parametrów nasienia.

Napięcie i stres mogą także wywoływać starania o dziecko. Niestety im większe napięcie psychiczne związane z pragnieniem zajścia w ciążę, tym bardziej spadają szanse na powodzenie.

- Na płodność człowieka w dużym stopniu wpływa psychika. To dlatego, jeśli brak możliwości zajścia w ciążę nie jest związany z czynnikami fizjologicznymi i hormonalnymi, warto skupić się na podłożu psychologicznym. – mówi Katarzyna Wasiak, psycholog i pedagog

Regularne współżycie

Okazuje się, że płodności sprzyja regularne współżycie.

- Współżycie powinno się prowadzić przez cały okres cyklu, przy czym para nie powinna skupiać się na tym, kiedy wypadają dni płodne, bo może to powodować napięcie i stres związany z nadmiarem oczekiwaniem. By zapewnić odpowiednią jakość plemników, zaleca się, aby do stosunku dochodziło najlepiej 3-4 razy w tygodniu - tłumaczy ginekolog Anna Horbaczewska [źródło: Twoje Zdrowie RMF]

Jeśli para uprawia seks zbyt często, może się okazać, że męska sperma zawiera mniej plemników. Z kolei zbyt mało zbliżeń może sprawić, że łatwo przegapić okres płodny u kobiet.

Współżyjąc trzeba uważać na lubrykanty. Badania dowodzą, że niektóre z nich powodują zmniejszenie ruchliwości plemników.

Odpowiednia temperatura

Przejściowe problemy z płodnością w przypadku mężczyzn może także wywoływać wysoka temperatura nie tylko związana z infekcją, ale i przegrzewaniem jąder.

Do właściwej produkcji plemników niezbędna jest odpowiednia temperatura. Zaburzenia w tym zakresie skutkują obniżonymi parametrami nasienia. Niewskazane jest zatem:

• korzystanie z sauny czy jacuzzi,
• trzymanie laptopa na kolanach,
• noszenie zbyt obcisłej bielizny.

Czego unikać chcąc zajść w ciążę?

Negatywny wpływ na potencję i płodność może mieć palenie papierosów, ale i marihuany (może wpływać na gospodarkę hormonalną, obniżając poziom hormonu luteinizującego.). Niewskazana jest także sama ekspozycja na dym tytoniowy. Szczególnie groźne jest palenie papierosów przez matki, zwłaszcza w 1. trymestrze ciąży. Podczas badań zaobserwowano zmiany w genotypie dzieci, których mamy paliły w ciąży. Wiadomo, że te zmiany są odpowiedzialne za rozwój wielu chorób w późniejszym życiu.

- Do produkcji plemników potrzebne jest duże stężenia tlenu, a papierosy z uwagi na substancje smoliste, mogą powodować dużą ilość uszkodzeń w DNA plemnika - wyjaśnia ginekolog Anna Horbaczewska.

Niekorzystne skutki może przynieść stosowanie kofeiny (niewskazane jest zwłaszcza regularne spożywanie napojów energetyzujących. Uznaje się, że nieszkodliwe jest picie 300 g dziennie, choć jeśli pojawiają się problemy z poczęciem dziecka, lepiej ją ograniczyć do minimum). Ograniczaj więc kawę, herbatę i inne napoje zawierające kofeinę, której nadmiar zmniejsza szansę na poczęcie dziecka i może utrudniać zagnieżdżenie się komórki jajowej w macicy.

Do problemów z poczęciem może prowadzić również spożywanie alkoholu, zwłaszcza jego nadużywanie, ponieważ substancja obniża poziom testosteronu i ruchliwość plemników. Prawdopodobnie działa negatywnie na główkę plemnika, upośledzając jego zdolność do przedostawania się w głąb komórki jajowej.

Planujesz ciążę? Badaj się

Planujesz ciążę? Dobrze się do niej przygotuj. Zorientuj się - zarówno u lekarza pierwszego kontaktu, jak i specjalistów - jakie badania laboratoryjne czy obrazowe powinnaś zrobić i jakich lekarzy odwiedzić, by zawczasu zadbać o siebie i dziecko. Dzięki temu zyskasz spokój i pewność, że jesteś zdrowa. Z pewnością warto odwiedzić ginekologa i stomatologa, ale i endokrynologa czy kardiologa, jeśli leczysz się z powodu chorób przewlekłych (np. niedoczynnośc tarczycy, cukrzyca) bądź innych.