Problemy z utrzymaniem ciąży. Jakie mogą być przyczyny?

Utrata ciąży może nastąpić na jej każdym etapie. W zależności od tego, kiedy się to dzieje, mówi się o poronieniu i porodzie przedwczesnym.

W zależności od zaawansowania ciąży wyróżnia się:

• poronienie wczesne – utrata ciąży następuje w pierwszym trymestrze ciąży do 12. tygodnia,
• poronienie późne - między 3. a 5. miesiącem ciąży.

O porodzie przedwczesnym mówi się, gdy do rozwiązania doszło przed 37. tygodniem ciąży lub przed 259. dniem ciąży. Za dziecko urodzone przedwcześnie uznaje się także noworodka, który w momencie narodzin ważył od 500 do 2500 gramów. Im krótszy czas trwania ciąży, tym mniejsze są jego szanse na przeżycie.

Ryzyko poronienia jest ono najwyższe w jej pierwszych tygodniach. Może do niego dojść jeszcze zanim kobieta dowie się, że jest w ciąży. Wówczas usuwana jest niemal połowa zapłodnionych komórek. Tak wczesne poronienie można wziąć za spóźnioną i bardziej bolesną miesiączkę. Trudno się dziwić: kobiety zwykle nie robią tak szybko testu ciążowego. Nie wiedzą, że doszło do zapłodnienia.

Szacuje się, że nawet 20% ciąż klinicznych, potwierdzonych przez lekarza czy test ciążowy, kończy się poronieniem przed 12. tygodniem (wczesne poronienia samoistne są traktowane jako wynik selekcji biologicznej organizmu kobiety). Po tym czasie, gdy wyniki badań USG, prenatalne są prawidłowe, zagrożenie utraty ciąży się obniża.

Objawem poronienia jest:

• plamienie i krwawienie z dróg rodnych,
• silny ból odczuwany w okolicy podbrzusza lub części lędźwiowo-krzyżowej pleców,
• rytmiczne skurcze macicy.

W przypadku porodu przedwczesnego objawem charakterystycznym zbliżającego się rozwiązania są regularne skurcze związane ze skracaniem się szyjki macicy. Widoczne jest także rozwarcie.

Przyczyny poronień związane są najczęściej z nieprawidłowościami pochodzenia płodowego i matczynego. To:

• wady genetyczne, wady rozwojowe dziecka,

• wiek matki, infekcyjne w obrębie szyjki macicy i dróg moczowych, nieprawidłowa budowa narządów rodnych (w tym mięśniaki macicy), niedobór hormonów (np. progesteronu), choroby (autoimmunizacyjne, przewlekłe, zakaźne), zażywane leki kontakt z toksynami, niehigieniczny tryb życia, zaburzenia hormonalne (w tym niewydolność ciałka żółtego).

Najczęstsze czynniki etiologiczne przedwczesnych porodów to:

• pęknięcie pęcherza płodowego,
• niedokrwienie łożyska oraz macicy,
• nadmierne rozciągnięcie jamy macicy,
• niehigieniczny tryb życia,
• choroby matki zakłócające prawidłowy przebieg ciąży (np. chlamydia),
• reakcje immunologiczne zachodzące w organizmie matki,
• stany zapalne i zakażenia wewnątrz macicy.

Wśród najczęstszych najczęstszych przyczyn poronień wymienia się kilka okoliczności medycznych.

Wady genetyczne

Najczęstszą przyczyną problemów z donoszeniem ciąży są wady genetyczne związane z nieprawidłową liczbą czy strukturą chromosomów zarodków. Najczęstsze patologie genetyczne to aberracje chromosomowe i mutacje jednogenowe. Szacuje się, że odpowiadają za nawet 80 procent nawracających poronień.

Ma to związek z tym, że by doszło do implantacji i możliwe było utrzymanie ciąży, w genomie nie może być żadnych zaburzeń, które wywołałyby poważne nieprawidłowości rozwoju czy łożyska.

Wiek i stan zdrowia kobiety

Im wyższy wiek matki, tym większe prawdopodobieństwo, że zapłodniona komórka jajowa będzie miała nieprawidłową budowę i pojawiają się wady chromosomalne. To z kolei oznacza większe ryzyko poronienia.

Częstość utraty wczesnych ciąż znacznie rośnie po 35 roku życia. Dlaczego? Okazuje się, że u dojrzałych kobiet częściej pojawiają się zaburzenia hormonalne oraz choroby przewlekłe, a i występuje większa liczba nieprawidłowych komórek jajowych.

Ponadto jeśli w rodzinie, zarówno kobiety, jak i ojca dziecka, występowały przypadki chorób genetycznych lub gdy kobieta już urodziła dziecko tego typu chorobą, ryzyko poronienia jest większe.

Ryzyko poronienia rośnie także w zależności od tego, czy jest to pierwsza, czy kolejna ciążą oraz czy wcześniej dochodziło do poronień. W przypadku przebycia dwóch kolejnych poronień prawdopodobieństwo wystąpienia następnego zwiększa się od 20 do 30 procent. Przebieg kolejnej ciąży po przebytych kilku poronieniach uzależniony jest między innymi od przyczyny, która je wywołuje.

Niedobór progesteronu

Za utratę ciąży może odpowiadać również niedostateczne stężenie progesteronu, który jest hormonem produkowanym w ciałku żółtym. Jego poziom we krwi wzrasta w drugiej połowie cyklu miesiączkowego. Za co odpowiada?

Progesteron sprawia, że błona śluzowa macicy ulega zgrubieniu i rozpulchnieniu. Dzięki temu może się w niej zagnieździć zapłodniona komórka jajowa, czyli zarodek. Po zapłodnieniu progesteron hamuje wydzielanie oksytocyny, która odpowiada za skurcze macicy towarzyszące porodowi).

Niedobór progesteronu może uniemożliwić zagnieżdżenie się zarodka w błonie śluzowej macicy lub utrzymanie zarodka i rozwój ciąży. Wówczas dojdzie do poronienia lub przedwczesnego porodu.

Nieprawidłowa budowa narządów rodnych

Za problemy z donoszeniem ciąży wpływają również nieprawidłowości anatomiczne, w tym nieprawidłowa budowa szyjki macicy lub macicy (np. przegorda macicy).

Macica ma kształt gruszki, jej dolną część stanowi podzielona na dwie części szyjka macicy. To bardzo wąski kanał, który powinien zacząć rozwierać się w momencie rozpoczęcia akcji porodowej. Niestety czasem wada anatomiczna sprawia, że kanał szyjki macicy jest zbyt szeroki. Bywa, że szyjka zaczyna rozwierać się za wcześnie, co może być niebezpieczne.

Do najczęstszych patologii w obrębie macicy należy niedorozwój macicy, nieprawidłowa budowa macicy oraz obecne w niej polipy, guzy, mięśniaki, nadżerki oraz infekcyjne, które pojawiają się również w obrębie szyjki macicy i dróg moczowych.

Choroby autoimmunizacyjne, przewlekłe i zakaźne

Z problemem utrzymania ciąży wiążą się różne schorzenia, w tym:

• choroby autoimmunologiczne, to jest takie, w których organizm źle rozpoznaje zagrożenia. W konsekwencji zwalcza nie tylko patogeny, ale i rozwijający się zarodek. To na przykład toczeń rumieniowaty układowy czy zespół antyfosfolipidowy (APS, zespół Hughesa, zespół antykardiolipinowy. Wówczas najistotniejszą rolę odgrywają przeciwciała antyfosfolipidowe oraz przeciwciała przeciwjądrowe),

• choroby przewlekłe, takie jak cukrzyca, choroby krwi, także źle leczone choroby tarczycy,

• zaburzenia hormonalne (np. zespół policystycznych jajników PCOS).

Ponadto badania dowodzą, że ryzyko poronienia wzrasta, gdy przyszła mama choruje na chorobę zakaźną (świnka, różyczka, odra, cytomegalia), chorobę weneryczną czy HIV. Niebezpieczne mogą być także zakażenia przebiegające z wysoką gorączką.

Czynnik immunologiczny

Czasem - zwłaszcza poronienia nawykowe - mają podłoże immunologiczne. Co to znaczy? Gdy układ odpornościowy kobiety nie rozpoznaje męskiego nasienia i odczytuje je jako obce białko, wysyła w jego stronę przeciwciała, które zaczynają odrzucać płód. W konsekwencji dochodzi do uszkodzenia plemników już w szyjce macicy.

Leki i toksyny

Problemy z utrzymaniem ciąży mogą wywołać leki. W tym okresie niebezpieczne mogą być nawet preparaty wcześniej stosowane, dobrze tolerowane, pozornie nieszkodliwe, dostępne bez recepty.

Przyczyną utraty ciąży może być także kontakt z toksynami. Substancje oraz opary mogą mieć duży wpływ na rozwój dziecka, wywołując poważne zaburzenia. Niebezpieczny jest na przykład ołów, arsen, tlenek etylenu, formaldehyd, benzen. Groźne jest również promieniowanie (np. RTG) i środki znieczulające.

Niehigieniczny tryb życia

Inną przyczyną poronienia czy porodu przedwczesnego może być szeroko pojęty niehigieniczny tryb życia. Pod tym pojęciem rozumie się:

• nieodpowiednią dietę, prowadzącą do niedożywienia czy niedoborów składników odżywczych, w tym witamin i minerałów (na przykład żelaza czy kwasu foliowego),
• brak aktywności fizycznej, siedzący tryb życia,
• stosowanie używek, takich jak alkohol, papierosy, mocna kawa, ale i narkotyki czy dopalacze,
• przemęczanie się, brak czasu na odpoczynek, nieodpowiednia ilość regenerującego snu,
• noszenie ciężkich rzeczy, przeforsowywanie się,
• stres, napięcie, lęk przed ciążą i porodem (tokofobia), lęk, depresja.

Niepokój powinny wzbudzić następujące po sobie 2 poronienia. Jeśli do utraty ciąży w tym samym układzie partnerskim doszło co najmniej trzy razy, mówi się o poronieniach nawracających. Problem ten dotyczy to nawet 2 procent par w wieku rozrodczym. Wówczas należy rozpocząć diagnostykę, by znaleźć przyczynę przyczynę poronień.

Konieczne jest wykonanie wielu badań po poronieniu - laboratoryjnych i obrazowych zarówno kobiety, jak i mężczyzny. To przede wszystkim badanie genetyczne i określenie tzw. kariotypu. W przypadku wykrycia nieprawidłowości konieczna jest konsultacja genetyka.

Należy również wykonać badania immunologiczne oraz badania w kierunku trombofilii wrodzonej, a także badania hormonalne prowadzone w kierunku rozpoznania wykrycia zaburzeń funkcji tarczycy czy zespołu policystycznych jajników.

Ważna jest również ocena budowy narządu rodnego kobiety. W tym celu wykonuje się USG, ale również badanie histerosalpigograficzne (HSG) oraz histeroskopię. Wskazane jest również badanie na obecność przeciwciał antykardiolipinowych we krwi, obecność których może być bowiem przyczyną poronień nawykowych oraz badania nasienia u mężczyzn.

Poznanie przyczyny poronienia bądź porodu przedwczesnego (zwłaszcza na długi czas przed terminem porodu) umożliwia podjęcie odpowiedniego leczenia, co zwiększa szanse na utrzymanie ciąży i urodzenie zdrowego dziecka.

Ciąża zagrożona poronieniem czy porodem przedwczesnym zwykle sprawia, że przyszła mama musi przebywać w szpitalu oddziale patologii ciąży lub w domu, często leżąc i przestrzegając zaleceń lekarza prowadzącego ciążę.

Jeśli chodzi o postępowanie i leczenie, jest ono zależne od przyczyny problemów z utrzymaniem ciąży. I tak gdy jest nim zbyt niski poziom progesteronu, konieczne jest przyjmowanie hormonu w formie tabletek doustnych lub dopochwowych. Taka terapia trwa zwykle do 18. tygodnia ciąży. Potem czynność hormonalną przejmuje łożysko i nie jest już potrzebna suplementacja progesteronu.

W sytuacji, gdy problemem są przeciwciała antykardiolipinowe we krwi, od początku ciąży aż do porodu, podawany jest kwas acetylosalicylowy w doustnych tabletkach oraz heparyna drobnocząsteczkowej w postaci zastrzyków. Gdy doszło do przedwczesnego pęknięcia pęcherza płodowego, konieczna jest antybiotykoterapia. Istnieje bowiem ryzyko zakażenia wewnątrzmacicznego.

W leczeniu porodu przedwczesnego stosuje się tokolizę. Podawanie leków tokolitycznych (fenoterol lub atozyban), co ma zahamować czynność skurczową macicy i umożliwić podanie kortykosteroidów wspomagających dojrzewanie płuc u dziecka. Preparaty te zapobiegają stanom zapalnym oraz zakażeniu ogólnoustrojowemu oraz niewydolności oddechowej u wcześniaków.

Leczenie farmakologiczne to nie jedyna możliwość. Jeśli przyczyną kłopotów z utrzymaniem ciąży są patologie z obrębie szyjki macicy, lekarz może założyć tzw. szew szyjkowy lub specjalny krążek. To pozwoli na zamknięcie dołu kanał szyjki macicy i utrzymania ciąży. Szew można założyć na każdym etapie ciąży, najczęściej do końca II trymestru.