Poród przedwczesny - jakie są przyczyny i objawy?

Charakterystycznym objawem porodu przedwczesnego są regularne skurcze związane ze skracaniem się szyjki macicy oraz rozwarcie, ale nie tylko. Oznacza to, że jeśli ciężarna powinna natychmiast udać się do szpitala, gdy obserwuje:

• silny ból brzucha lub skurcze, które nie wyciszają się po kąpieli i wypoczynku. Oznacza to, że są to bóle porodowe, a nie trening macicy, która przygotowuje się do porodu,
• tępy ból w okolicy krzyża, biegunka, mdłości i inne dolegliwości ze strony układu pokarmowego.
• zmianę wyglądu wydzieliny z pochwy. Niepokojące jest, gdy ta staje się krwista bądź brązowa,
• inne niż zwykle zachowanie dziecka: maluch się nie rusza się bądź jest niespokojny i pobudzony, a jego ruchy są silne i gwałtowne.
• wyciek, sączenie się odejście wód płodowych. Niezależnie od tego, czy są przezroczyste bądź zielonkawe, oznacza to pęknięcie pęcherza płodowego i odpłynięcie płynu owodniowego.

Poród przedwczesny w medycynie jest nadal niewyjaśnionym zjawiskiem. Nie do końca wiadomo, co go wywołuje i jak go przewidzieć.

W kwestii zapobiegania im kluczowa jest profilaktyka pierwotna porodów przedwczesnych, polegająca na wdrażaniu programów prozdrowotnych (skierowanych także do kobiet planujących ciążę w ramach tzw. trymestru zerowego), promujących zdrowy styl życia, a także mających na celu ograniczenie negatywnych skutków oddziaływania czynników ryzyka: przewlekłych schorzeń, leków czy czynników środowiskowych.

Jak zapobiegać porodowi przedwczesnemu? Kluczowe jest ustalenie czynników ryzyka, poinformowanie o nich ciężarnej oraz namówienie jej do zmiany stylu życia (profilaktyka pierwotna). Profilaktyka wtórna polega na identyfikacji pacjentek z podwyższonym ryzykiem porodu przedwczesnego i na profilaktyce infekcji wstępującej. Profilaktyka trzeciorzędowa to leczenie obejmujące całkowity odpoczynek, tokolizę, sterydoterapię i antybiotykoterapię.

W celu zapobiegania porodowi przedwczesnemu stosuje się również takie rózne procedury medyczne. Włącza się na przykład progesteron, który pozwala zmniejszyć ryzyko wystąpienia porodu przedwczesnego oraz interwencje ginekologiczne, takie jak założenie szwu okrężnego czy pesariów szyjkowych. Szew okrężny zakłada się w górnej części szyjki macicy w celu mechanicznego wzmocnienia jej struktury i zapobiegania przedwczesnemu rozwieraniu się oraz skracaniu szyjki.

Pessaria szyjkowe, czyli wymodelowane kształtki, są zakładane na szyjkę macicy z tych samych wskazań, jednak w porównaniu ze szwem okrężnym jest to interwencja mniej inwazyjna, niewymagająca stosowania znieczulenia ogólnego, lepiej tolerowana i niemal pozbawiona działań niepożądanych.

Jak wynika z najnowszych rekomendacji National Institute for Health and Clinical Excellence (NICE), profilaktyczne stosowanie progesteronu oraz zakładanie szwu szyjkowego jest zalecane pomiędzy 16+0 a 34+0 tygodniem ciąży. [2]

Należy pamiętać, że ciężarna zagrożona porodem przedwczesnym zawsze powinna być hospitalizowana w ośrodku o najwyższym stopniu referencji. U ciężarnych z zagrażającym porodem przedwczesnym należy regularnie monitorować stan płodu z wykorzystaniem kardiotokografii czy ultrasonografii.

Każda ciężarna, u której rozpoczął się poród przedwczesny powinna jak najszybciej znaleźć się na oddziale patologii ciąży. Jeśli dziecko przyszłoby na świat pomiędzy 22. a 37. tygodniem, byłoby wcześniakiem. Oznacza to, że wymagałoby specjalnego pielęgnowania i żywienia.

Ponieważ przedwczesny poród oznacza wiele zagrożeń, które wynikają z niedojrzałości dziecka, lekarze starają się podtrzymywać ciążę, a jej rozwiązanie przeciągnąć w czasie, jak najbliżej wyznaczonego terminu rozwiązania.

Uważa się, że im krótszy czas trwania ciąży, tym mniejsze są jego szanse na przeżycie. Poród przedwczesny jest jedną z głównych przyczyn umieralności okołoporodowej niemowląt.

Poród przedwczesny nie zawsze można powstrzymać środkami farmakologicznymi. W leczeniu stosuje się najczęściej:

• kortykosteroidy, które zapobiegają niewydolności oddechowej u wcześniaków i stanom zapalnym oraz zakażeniu ogólnoustrojowemu,
• tokolizę, czyli podawanie leków tokolitycznych (fenoterol lub atozyban), co ma zahamować czynność skurczową macicy. Ponieważ procedura ta może opóźnić poród o około 48 godzin, pozwala to na podanie leków (np. kortykosteroidów wspomagających dojrzewanie płuc u noworodków),
• antybiotyki, gdy istnieje ryzyko zakażenia wewnątrzmacicznego u ciężarnej, np. wskutek przedwczesnego pęknięcia pęcherza płodowego,

Metody zakończenia ciąży

Światowa Organizacja zdrowia nie zaleca rozwiązywania ciąży przez cięcie cesarskie w celu uzyskania lepszego stanu noworodka. Nie ma wystarczających dowodów na istnienie korzyści z porodu operacyjnego, niezależnie od położenia płodu główkowego czy miednicowego, w porównaniu z drogą pochwową. Cięcie cesarskie powinno być wykonywane jedynie ze wskazań położniczych.

Jak zatem rozwiązuje się ciąże? Okazuje się, że:

• przed upływem 24. tygodnia ciąży i przy prognozowanej masie płodu poniżej 500 g, ciążę należy rozwiązać drogami natury,
• pomiędzy 24. a 26. tygodniem ciąży postępowanie powinno być zindywidualizowane,
• po 26. tygodniu ciąży i przy masie płodu powyżej 750 g lub w przypadku położenia miednicowego wykonuje się cięcie cesarskie,
• po ukończeniu 33. tygodnia ciąży i położeniu podłużnym główkowym można rozważyć poród drogami natury, przy braku współistniejących powikłań położniczych, matczynych czy płodowych.

W przypadku położenia główkowego płodu cięcie cesarskie może zmniejszać częstość zgonów noworodkowych, głównie u dzieci znacznie niedonoszonych, o skrajnie małej masie urodzeniowej. Natomiast w przypadku położenia miednicowego płodu zaleca się rozwiązanie cięciem cesarskim ze względu na znacznie większe ryzyko częstszego wystąpienia poważnych powikłań i zgonu noworodka w porównaniu z porodem drogami natury.

Usłyszałaś od ginekologa, że twoja ciąża jest zagrożona. Choć to nie wyrok, musisz zastosować się do jego zaleceń. Często wystarczy jedynie zwolnić tempo i bardziej zadbać o siebie (chyba że konieczne jest bezwzględne leżenie). Co możesz zrobić?

Przede wszystkim słuchaj lekarza i głosu rozsądku, jeśli musisz leżeć – leż. Nie szarżuj, nie bagatelizuj problemu, nie zaciskaj zębów, by być herosem. Od tego, jak będziesz postępować, zależy przyszłość twojego dziecka.

Zagospodaruj przestrzeń wokół łóżka. W zasięgu ręki ulokuj książkę, telefon, wodę, laptop, przekąski i inne niezbędne drobiazgi. Dzięki temu unikniesz niepotrzebnych wędrówek po mieszkaniu.

Zapomnij o jakichkolwiek zbędnych czynnościach, zrezygnuj z każdej niepotrzebnej aktywności fizycznej. Pozwól się wyręczać i rozpieszczać. Nie szarżuj w imię źle pojętej ambicji.
Staraj się nie denerwować. Wysoki poziom stresu u przyszłej mamy to jedna z przyczyn problemu. 

Dobrze się odżywiaj, dużo pij, nie zapominaj o jogurtach i innych przetworach mlecznych, które zawierają żywe kultury bakterii (lub zażywaj tabletki kwasu mlekowego - pomogą ustabilizować florę bakteryjną pochwy).

Zbierz jak najwięcej rzetelnych wiadomości na temat swojego stanu zdrowia, jednak nie przesadzaj z wiedzą. Lepiej zapytać o swój stan lekarza, niż studiować podręczniki i strony w sieci (może wtedy okazać się, że wskutek nadmiernej wiedzy zdiagnozujesz u siebie cały wachlarz jednostek chorobowych, z egzotycznymi czy szczególnie rzadkimi włącznie).

Rozmawiaj z życzliwymi osobami: rodziną, przyjaciółką, mężem. Odwiedzaj portale i fora internetowe dla przyszłych mam. Kiedy okaże się, że nie tylko ty masz problemy z donoszeniem ciąży, będzie ci dużo łatwiej zmierzyć się z rzeczywistością.

Jak najwięcej leż, odpoczywaj. Właśnie teraz możesz czytać, oglądać filmy i seriale, rozwiązywać krzyżówki, marzyć, planować i rozmyślać. Spójrz na tę sytuację z zupełnie innej strony - to jest naprawdę dobry czas.

Pamiętaj, że kobieta, u której występuje ryzyko porodu przed terminem musi być pod stałą opieką lekarza.