Bakterie w moczu w ciąży

Jedną z głównych przyczyn pojawienia się bakterii w moczu są zmiany hormonalne. Może za to odpowiadać podwyższony poziom estrogenów iprogesteronu. W efekcie zmniejsza się napięcie mięśni moczowodów i miedniczek, co prowadzi do zastoju moczu i ułatwia rozwój zakażeń układu moczowego.

Nie bez znaczenia są przemiany fizjologiczne, jakie zachodzą w organizmie przyszłej mamy. Te sprawiają, że pojawiają się dodatkowe czynniki sprzyjające występowaniu zakażeń układu moczowego. To na przykład ucisk powiększającej się macicy na moczowody, co utrudnia odpływ moczu z nerek, prowadzi do spowolnienia przepływu moczu, zmiany jego odczynu, przekrwienia dróg moczowych oraz pojawienia się białka i glukozy stanowiących pożywkę dla drobnoustrojów.

Warto także wiedzieć, że u niektórych ciężarnych w moczu obecna jest glukoza sprzyjająca namnażaniu się bakterii w drogach moczowych (nawet jeśli przyszła mama nie choruje na cukrzycę ciążową).

Bakterie w moczu mogą również pojawić się wskutek niedokładnej bądź nieodpowiedniej higieny okolic intymnych, co sprawia, że do ujścia cewki moczowej z okolic odbytu może przedostać się bytująca w jelicie grubym Escherichia coli (pałeczka okrężnicy, pałeczka kałowa). Dzieje się tak głównie ze względu na predyspozycje anatomiczne kobiet, czyli mniejszą odległość między odbytem a ujściem cewki moczowej.

Escherichia coli jest przyczyną niemal w 90% przypadków zakażenia układu moczowego. W pojedynczych przypadkach stwierdza się inne bakterie, jak Klebsiella, Proteus, Enterobacter, Staphylococcus.

W ciąży może także dojść do kolonizacji dróg moczowych przez tzw. paciorkowce grupy B. Ich obecność i namnażanie się nie wywołują objawów i dolegliwości, ale wskazują na kolonizację pochwy. To z kolei stanowi zagrożenie dla dziecka (to dlatego, by nie doszło do zarażenia noworodka w trakcie porodu, wskazane są działania profilaktyczne i lecznicze).

W sytuacji, gdy wykryto nieliczne bądź pojedyncze bakterie w moczu, może to wskazywać na nieprawidłowy sposób pobrania i przechowywania próbki moczu. To dlatego tak ważne jest, by pamiętać, jak to zrobić.

Jak pobrać mocz do badania?

Najważniejsze jest, by próbka moczu została pobrana podczas pierwszej, porannej mikcji.

Do badania moczu:

• przygotuj specjalny pojemnik kupiony w aptece,

• podmyj się wodą z mydłem lub płynem do higieny intymnej. Jak to zrobić? Rozchyl jedną ręką zewnętrzne wargi sromowe, a drugą przemyj okolicę ujścia cewki moczowej, zawsze w kierunku od przodu do tyłu,

• pobierz środkowy strumień moczu tak, by nie uległ zanieczyszczeniu bakteriami znajdującymi się w okolicy cewki moczowej.

Próbkę powinnaś dostarczyć do laboratorium w przeciągu 2 godzin, żeby uniknąć namnażania się drobnoustrojów. Jeżeli to niemożliwe, przez kilka godzin możesz przechowywać ją w lodówce w temperaturze 4-6 stopni Celsjusza.

W prawidłowych warunkach drogi moczowe powyżej zwieracza pęcherza moczowego są jałowe. Czasem zdarza się, że w układzie moczowym pojawiają się bakterie. Nie zawsze jednak prowadzi to do rozwoju stanu zapalnego, będącego skutkiem namnażania się patogenów w drogach moczowych.

Bakterie w moczu podczas ciąży nie zawsze też wywołują dokuczliwe symptomy. Jeżeli nie ma objawów zakażenia, a badania wykazują obecność bakterii, mówi się o bakteriomoczu bezobjawowym. Wówczas wykrywa się go podczas rutynowych badań. Bakteriomocz bezobjawowy to rodzaj nosicielstwa bakterii w cewce moczowej i pęcherzu. Często jednak infekcje układu moczowego objawiają się w dość charakterystyczny sposób.

Typowe objawy ostrego zapalenia pęcherza to:

• ból pojawiający się przy oddawaniu moczu,
• pieczenie podczas oddawania moczu,
• nietrzymanie moczu lub częste oddawanie moczu,
• konieczność natychmiastowego oddawania moczu,
• uczucie zalegania moczu w pęcherzu,
• ból w okolicach nerek,
• krwiomocz, to jest czerwone lub ciemnobrunatne zabarwienie moczu spowodowane obecnością krwi. To wynik zapalenia błony śluzowej pęcherza,
• ból podbrzusza,
• nudności, wymioty,
• biegunka,
• utrata apetytu,
• pogorszenie samopoczucia,
• gorączka.

Gdy dojdzie do zakażenia nerki (odmiedniczkowe zapalenie nerek), pojawia się:

• gorączka (>38°C),
• dreszcze,
• ból w okolicy nerki po jednej stronie lub obu stronach,
• brak apetytu,
• nudności, wymioty,
• złe samopoczucie.

Jeżeli wstępne badanie moczu, które wykonuje się tzw. testem paskowym lub poprzez ogólne badanie moczu wykazuje obecność bakterii, białka, leukocytów, krwi czy licznych nabłonków płaskich, wynik uznaje się za dodatni. Wówczas zleca się posiew wraz z antybiogramem, który pozwala zidentyfikować rodzaj patogenu oraz określić jego wrażliwość na antybiotyki.

Bakteriomocz bezobjawowy rozpoznaje się, gdy w wykonanym dwa razy posiewie moczu obecne są bakterie jednego typu i ich liczba przekracza 100 000 (czyli 105) w 1 mililitrze moczu - jeżeli nie ma objawów zakażenia układu moczowego.

Stwierdzenie obecności bakterii w jednorazowej próbce moczu nie uprawnia do rozpoznania bezobjawowej bakteriurii i, co istotne, może prowadzić do nieuzasadnionej antybiotykoterapii.

Obecność zapalenia potwierdza zwiększona liczba leukocytów w moczu. W moczu może również występować krew oraz białko. Jeżeli liczba jednego typu bakterii przekracza 1000 (czyli 103) w 1 mililitrze moczu u ciężarnej z objawami zakażenia, wynik taki potwierdza obecność zakażenia.

U każdej ciężarnej z objawami zakażenia wykonuje się również podstawowe badania krwi (morfologia krwi, stężenie kreatyniny, elektrolitów, glukozy we krwi).

Zakażenie układu moczowego u kobiety ciężarnej należy leczyć. Wymaga tego nawet bakteriomocz bezobjawowy, to jest gdy nie ma objawów zakażenia, a o jego obecności świadczy tylko dodatni wynik posiewu moczu. Ma to związek z tym, że zwykle w późniejszym okresie ciąży (trymestr II i III) zakażenie rozszerza się na górne drogi moczowe. Wówczas sytuacja staje się poważniejsza, ponieważ dochodzi do odmiedniczkowego zapalenia nerek.

U kobiet, u których rozpoznano bezobjawową bakteriurię w pierwszych tygodniach ciąży, ryzyko wystąpienia odmiedniczkowego zapalenia nerek w dalszym przebiegu ciąży jest 20-30 razy większe niż u kobiet, u których nie stwierdzono bakteriurii. W przypadku bezobjawowej bakteriurii u kobiety w ciąży zastosowanie leku przeciwbakteryjnego zmniejsza ryzyko odmiedniczkowego zapalenia nerek z 20-35% do 1-4%.

Bardzo liczne bakterie w moczu w ciąży prowadzą do rozwoju infekcji układu moczowego. Gdy nie jest podjęte leczenie bądź jest ono niewłaściwe, pojawiają się powikłania zakażenia układu moczowego.

Konsekwencją może być odmiedniczkowe zapalenie nerek, sepsa, roponercze, ropień nerki lub okołonerkowy, ale i nadmierna czynność skurczowa macicy, przedwczesne pęknięcie pęcherza płodowego, zakażenia okołoporodowe. Infekcja może także prowadzić do niedotlenienia wewnątrzmacicznego płodu, przedwczesnego porodu, poronienia, zakażenia dziecka bakteriami czy niskiej wagi urodzeniowej dziecka.

Gdy pojawiają się bakterie w moczu, zwykle niezbędne jest wdrożenie antybiotykoterapii. Wybór leku umożliwia wspomniany posiew z antybiogramem. Ponieważ nie wszystkie antybiotyki są bezpieczne dla ciężarnej, zwykle stosuje się cefalosporyny II i III generacji lub aminopenicyliny z inhibitorem β-laktamaz (bezpieczne jest leczenie amoksycyliną i cefaleksyną bez względu na okres ciąży).

U kobiet w ciąży bakterie w moczu leczy się również nitrofurantoiną, jednak nie jest ona zalecana w I trymestrze oraz w okresie okołoporodowym.

Nie wolno w czasie ciąży przyjmować antybiotyków z grupy fluorochinolonów, które mogą powodować wady rozwojowe płodu.

Odczuwalna poprawa występuje zwykle po 2–3 dniach leczenia. Antybiotykoterapia trwa zwykle 7 dni, choć lekarz może zalecić leczenie 10–14-dniowe. Po 2 tygodniach po zakończeniu leczenia należy wykonać kontrolny posiew moczu.

O ile bezobjawowa bakteriuria oraz zapalenie pęcherza moczowego mogą być leczone ambulatoryjnie, w przypadku podejrzenia odmiedniczkowego zapalenia nerek, wskazanym postępowaniem jest hospitalizacja.

Wówczas zwykle antybiotyk początkowo stosuje się empirycznie (tzn. przewidując, że będzie skuteczny), a po uzyskaniu wyniku posiewu moczu dobiera się na podstawie wyniku antybiogramu, czyli wrażliwości bakterii na antybiotyki.

A domowe sposoby na bakterie w moczu? Te mogą pełnić jedynie rolę wspomagającą terapię zleconą przez lekarza. Zdecydowanie jej nie zastąpią.

Aby zminimalizować ryzyko wystąpienia bakteriomoczu:

• pij co najmniej 1,5 litra wody dziennie,
• dbaj o higienę intymną, wycieraj krocze od przodu do tyłu,
• zawsze oddawaj mocz po seksie,
• korzystaj z toalety zawsze, gdy poczujesz parcie na pęcherz,
• ograniczaj kąpieli w wannie,
• możesz spożywać żurawinę w różnej postaci.

Ponieważ bardzo często kobieta nie wie o zakażeniu (gdy przebiega ono bezobjawowo), bardzo ważne jest regularne badanie moczu. U kobiet w ciąży konieczne jest nie tylko badanie ogólne, ale i wykonanie posiewu moczu na początku ciąży (nie później niż w 12.–16. tygodniu ciąży).