Zaburzenia miesiączkowania – objawy i leczenie

Miesiączka to zjawisko fizjologiczne, które polega na złuszczeniu i wydaleniu fragmentów błony śluzowej macicy. Dzieje się tak za sprawą zmian stężenia hormonów płciowych.

Prawidłowo przebiegający cykl miesiączkowy charakteryzuje się regularnością, prawidłowym nasileniem krwawień i przebiegiem. Co to znaczy? Przyjmuje się, że:

• przeciętny cykl trwa 28 dni, choć to sprawa indywidualna. Cykl krótszy czy dłuższy nie jest anomalią. Cykle trwajace od 21 do 35 dni są uważane za normalne,

• przeciętna miesiączka trwa od 3 do 5 dni. U nastolatek oraz kobiet w wieku okołomenopauzalnym krwawienia są częściej nieregularne, mogą być bardziej lub mniej obfite,

• w czasie miesiączki kobieta traci około 50 ml krwi. Prawidłowa wydzielina nie zawiera skrzepów ani jasnej krwi.

Zaburzenia miesiączkowania to problem zdrowotny dotykający zarówno młode dziewczęta, jak i dojrzałe kobiety. Specjaliści szacują, że dotykają aż co piątą kobietę w wieku rozrodczym.

Na występowanie obfitych miesiączek skarży się aż 14% pacjentek, natomiast problem bolesnych miesiączek dotyczyć może od 17 do 81% populacji kobiet, częściej występuje u nastolatek. [1]

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wyróżnia podział przyczyn zaburzeń miesiączkowania na siedem grup. To:

I    Niewydolność podwzgórzowo-przysadkowa
II   Zaburzenia czynności osi podwzgórze-przysadka
III  Pierwotna niewydolność jajników
IV  Wady lub uszkodzenia macicy
V   Guzy okolicy podwzgórzowo-przysadkowej wydzielające prolaktynę
VI  Zaburzenia osi podwzgórzowo-przysadkowej z hiperprolaktynemią
VII Guzy pozapalne lub pourazowe okolicy podwzgórzowo-przysadkowej

Zaburzenia miesiączkowania dzieli się ze względu na przyczynę oraz charakter. Najczęściej rozpoznaje się nieprawidłowości w zakresie regularności cykli, długości i obfitości krwawień oraz występowania nasilonych dolegliwości bólowych.

Tym samym najczęściej obserwowane zaburzenia miesiączkowania to:

• nieregularne miesiączki, plamienia miedzymiesiączkowe,

• długotrwałe miesiączki, bardzo krótkie miesiączki (krwawienie krótsze niż 3 dni bądź dłuższe niż 7 dni) lub brak krwawień (cykle miesiączkowe trwające poniżej 24 lub powyżej 38 dni),

• bardzo skąpe bądź obfite krwawienie miesiączkowe, to jest okres bardzo obfity (obfite miesiączki), obecność skrzepów krwi, miesiączki skąpe, okres bardzo krótki,

• bolesne miesiączki.    

Nieregularne miesiączki

Okresy nieregularne są wywołane przez wiele czynników. Mogą wynikać tak z przeżytego stresu, jak i z dużego wysiłku, z wychudzenia bądź szybkiego przyrostu masy, infekcji czy przyjmowania leków.

Nieregularne miesiączki często wiążą się z nieregularnym trybem życia czy podróżowaniem. Mogą wskazywać na takie choroby, jak zespół Ashermana, cukrzyca, schorzenia wątroby czy tarczycy, problemy z owulacją (co ma podłoże w zaburzeniach hormonalnych, np. zespół policystycznych jajników PCOS).

Pojawienie się plamień między miesiączkami może także świadczyć o nieprawidłowej w gospodarce hormonalnej lub o takich patologiach jak polipy, zakażenia czy zmiany w macicy.

Długie, obfite miesiączki

Jak wiesz, przeciętna miesiączka trwa od 3 do 5 dni, a jej obfitość powinna być umiarkowana. Jeśli silnie krwawisz przez ponad tydzień, może to sygnalizować problem.

Obfite, długie miesiączki mogą wskazywać na endometriozę, zapalenie błony śluzowej macicy, polipy bądź mięśniaki, które mogą wpływać na twoją płodność, a nie leczone grożą powikłaniami.

Polipy to niewielkie fragmenty przerośniętej błony śluzowej, która rośnie w macicy. Są to najczęściej zmiany łagodne, jednak nie wolno ich lekceważyć. Twój lekarz powinien zdecydować o ich usunięciu (najczęściej laparoskopowo). Z kolei mięśniaki to najczęściej występujące guzy łagodne macicy.

W sytuacji, gdy podczas miesiączki lub krwawienia międzymiesiączkowego wypływa powyżej 80 ml, a krwawienie trwa dłużej niż tydzień, rozpoznaje się miesiączki krwotoczne (menorrhagia). Ich przyczyną są nie tylko polipy, mięśniaki czy endometrioza, ale i dysfunkcja jajników, zaburzenia krzepnięcia, zmiany czynnościowe w endometrium, leki przeciwkrzepliwe czy rak endometrium.

Zbyt obfite, przedłużające się krwawienia mogą być groźne, ponieważ prowadzą do niedokrwistości. Objawy anemii to osłabienie i zwiększona męczliwość, bladość powłok skórnych czy przyspieszenie akcji serca. Z kolei pojawianie się skrzepów krwi może oznaczać zaburzenia krzepnięcia, endometriozę lub inne problemy zdrowotne.

Skąpe miesiączki, rzadkie krawienia

Skąpe, rzadkie miesiączki (oligomenorrhoea), to jest okresy występujące rzadziej niż co 35 dni, najczęściej są wynikiem zaburzeń hormonalnych. Może mieć na to wpływ zarówno dostarczanie organizmowi hormonów pod postacią antykoncepcji hormonalnej, ale zmiany mogą też wynikać z nieprawidłowości w funkcjonowaniu jajników.

Nie bez znaczenia są też przebyte infekcje czy zabiegi chirurgiczne narządów rodnych. Skąpe krwawienia może też świadczyć o wystąpieniu zespołu policystycznych jajników, ale i o nadczynności tarczycy.

Rzadkie miesiączkowanie może mieć także związek z takimi okolicznościami jak choroby przewlekłe, niewydolność jajników, zespół policystycznych jajników (PCOS), hiperprolaktynemia.

Brak miesiączki

Z kolei brak miesiączki (amenorrhea) to zaburzenie miesiączkowania o charakterze pierwotnym lub wtórnym. Pierwotny brak miesiączki rozpoznaje się, gdy pierwsza miesiączka nie pojawiła się powyżej 16 roku życia (przyczyną może być np. zespół Mayera-Rokitansky'ego-Küstera-Hausera cechuje się wrodzonym brakiem lub niedorozwojem macicy i pochwy).

Wtórny brak miesiączki oznacza sytuację, gdy u prawidłowo miesiączkującej kobiety przestają się pojawiać krwawienia miesiączkowe. Może to być skutek zarówno dysfunkcji ze strony układu rozrodczego, jak i choroby ogólnoustrojowej ( w tym np. przedwczesnego wygasania czynności jajników w przebiegu choroby autoimmunologicznej) bądź ciąży.

Na wtórny brak miesiączki mogą również wpłynąć takie czynniki jak stres, przyjmowanie niektórych leków, zaburzenia odżywiania czy uprawianie sportu wyczynowego.

Bolesne miesiączki

Ból, który towarzyszy podczas miesiączki, zna niemal każda z nas. Dla większości jednak jest on po prostu znośny. Niektóre kobiety jednak skarżą się na ból długotrwały i silny. Bolesne miesiączkowanie (dysmenorrhea) cechuje się nadmierną czynnością skurczową macicy związana z krwawieniem

Z uwagi na nasilenie dolegliwości bolesne miesiączkowanie może mieć postać lekką, umiarkowaną oraz ciężką. Wyróżnia się także postać pierwotną (miesiączkowanie było bolesne od początku) oraz wtórną (ból pojawia się, choć wcześniej nie towarzyszył miesiączkom).

Przyczyny występowania bolesnych miesiączek mogą są różne. Dysmenorrhea może wskazywać na endometriozę (najczęstsza przyczyna bolesnych miesiączek), czyli stan, w którym komórki endometrium, tworzące błonę śluzową macicy, rośną poza macicę (najczęściej na jajnikach i jajowodach). Endometrioza potrafi uprzykrzyć życie, ale i ma wpływ na płodność.

Inne przyczyny bolesnego miesiączkowania to stany zapalne miednicy mniejszej, mięśniaki, polipy trzonu macicy, guzy przydatków, zrosty (np. operacjach w tej okolicy). Nie bez znaczenia ma niehigieniczny tryb życia bądź zmiana jego trybu, także uzależnienie od nikotyny czy stres. 

Każde zaburzenie miesiączkowania: nieprawidłowe krwawienie z dróg rodnych (bardzo obfita miesiączka, bardzo skąpa miesiączka, krwawienie międzymiesiączkowe), brak miesiączki pierwotny lub wtórny, bolesne miesiączkowanie powinny skłonić do wizyty u ginekologa.

W takiej sytuacji bardzo ważne jest ustalenie zarówno przyczyn, jak i charakteru nieprawidłowości oraz podjęcia leczenia. To ważne, ponieważ odchylenia od normy mogą świadczyć o zaburzeniach i chorobach, mogą mieć wpływ na twoje zdrowie i płodność (obserwacje miesiączki mogą wiele powiedzieć na temat twojego stanu zdrowia, a także o płodności).

Aby rozpoznać zaburzenia miesiączkowania, kluczowy jest wywiad lekarski oraz badanie ginekologiczne. Wykonuje się także badanie ultrasonograficzne (USG), zwykle przezpochwowe (pozwala zobrazować macicę wraz z przydatkami oraz otaczającymi je strukturami), także cytologię.
Pomocne są także badania laboratoryjne, takie jak morfologia, parametry układu krzepnięcia, stężenie hormonów we krwi. Czasem konieczna jest histeroskopia diagnostyczna oraz inne badania specjalistyczne, w zależności od wskazań.

Leczenie zaburzeń miesiączkowania jest konieczne i ważne, zarówno jeśli chodzi o zdrowie i samopoczucie, jak i płodność. Celem terapii jest zniesienie dolegliwości i złagodzenie dyskomfortu czy zapobieganie rozwojowi choroby i powikłań, ale i odtworzenie prawidłowego cyklu miesiączkowego oraz doprowadzenie do owulacji, co z kolei umożliwia zajście w ciążę.

Terapia w przypadku rozpoznania zaburzeń miesiączkowania zależy od przyczyny. I tak w  przypadku zaburzeń hormonalnych włączane są odpowiednie leki hormonalne (np. pigułki antykoncepcyjne, HTZ). Wdraża się także inne preparaty, na przykład żelazo czy kwas traneksamowy, także leki przeciwbólowe oraz rozkurczowe.

Można także, po konsultacji z ginekologiem, stosować leczenie naturalne, sięgając po niepokalanek mnisi, który pomaga regulować wydzielanie hormonów (estrogenu, progesteronu) oraz zmniejsza wydzielanie prolaktyny, także napary z ziela krwawnika, ziela tasznika, kwiatu jasnoty białej lub kory kaliny koralowej.  

Nieprawidłowości wywołane stresem, zaburzeniami odżywiania, wyczynowym uprawianiem sportu wymagają zmiany stylu życia. Gdy problemem jest wada narządu rodnego, jeśli to możliwe, przeprowadza się korekcję chirurgiczną.