Swędzenie skóry w ciąży - przyczyny i domowe sposoby

Świąd, definiowany jako świadomość nieprzyjemnego odczucia, które wywołuje konieczność intensywnego drapania się, jest problemem wielu ciężarnych. Dzieje się tak, ponieważ ciąża powoduje wiele przemian w organizmie kobiety: zarówno hormonalnych, metabolicznych, jak i immunologicznych. 

Ciało w czasie ciąży może dokuczliwie swędzieć w kilku powodów. Przede wszystkim trzeba pamiętać, że skóra w ciąży jest wyjątkowo delikatna i wymagająca. To przede wszystkim wpływ hormonów, ale nie tylko. W ciąży inaczej regulowany jest przepływ krwi w układzie naczyń pod skórą, co wpływa na jej funkcjonowanie.

Ponieważ skóra przyszłej mamy jest bardzo wrażliwa, silniej reaguje na składniki kosmetyków. Ma to związek z wyższym poziomem estrogenów (to z jego powodu dochodzi do reakcji alergicznych). Swędzenie skóry w ciąży to także wina zmian zachodzących w enzymach wątrobowych.

Skóra w ciąży czasem swędzi, bo jest sucha. Dzieje się tak dlatego, że nadmiar estrogenów spowalnia działanie gruczołów łojowych, co wpływa na zmniejszenie grubości płaszcza lipidowego (ochronnego) naskórka. Bywa, że przyczyną swędzenia skóry na początku ciąży jest rozpoczynające się AZS (atopowe zapalenie skóry).

Przyczyną świądu ciała może być zbyt szybkie przybieranie na wadze, w efekcie czego skóra napina się i rozciąga. W rezultacie gwałtowny przyrost tkanki tłuszczowej sprawia, że swędzi całe ciało. W ciąży dość szybko powiększa się zwłaszcza brzuch (rośnie dziecko, dochodzi do rozluźnienia tkanki łącznej). Bywa, że wskutek tych zmian na skórze pojawiają się rozstępy.

Wiele kobiet w ciąży skarży się na swędzenie skóry w ciąży wieczorem. Dokuczliwość ta może być związana z różnymi czynnikami, takimi jak nocne poty, zmęczenie, ogólne osłabienie organizmu, ale i lęk, napięcie psychiczne czy stres (mogą modulować natężenie i rodzaj świądu). Dodatkowo dyskomfort potęgują czynniki zewnętrzne, takie jak nadmierne ciepło czy pocieranie skóry o pościel podczas snu.

Występowanie świądu może być związane z niewłaściwą higieną, nieodpowiednią pielęgnacją ciała, noszeniem sztucznych tkanin oraz nadmiernym poceniem się. Gdy ciało intensywnie się poci, może dojść do złuszczania naskórka chroniącego skórę albo do odparzeń mających charakter zaczerwienienia. Uogólniony świąd może mieć również charakter polekowy.

Jeśli świąd ciała w ciąży dotyczy wyłącznie napiętej i suchej skóry brzucha, to dolegliwość ta jest co najwyżej irytująca. Jeśli jednak swędzenie jest nieznośne, nie ustępuje po zastosowaniu środków nawilżających, swędzi nie tylko brzuch, ale i biodra, plecy, kończyny – konieczna jest konsultacja z ginekologiem. Dyskomfort może bowiem wskazywać na chorobę, tak ogólnoustrojową, jak i dermatologiczną.  Ich etiologia nie jest w pełni poznana, ale przypuszcza się, że ma to związek ze zmianami immunologicznymi, hormonalnymi i naczyniowymi zachodzącymi w organizmie ciężarnej. 

Swędzenie skóry - choroba ogólnoustrojowa

Swędzenie skóry w ciąży w pierwszym trymestrze, ale i na jej późniejszych etapach, może wskazywać na choroby ogólnoustrojowe, takie jak cukrzyca ciężarnych, cholestaza ciążowa bądź alergia (pokarmowa, kontaktowa bądź wziewna).

Cholestaza ciążowa

Jeśli uporczywe swędzenie nasila się nocą i nie ustępuje po nawilżeniu skóry, a obejmie wewnętrzne strony dłoni i podeszwy stóp, być może rozwinęła się poważna choroba wątroby, cholestaza ciążowa.

Cholestaza ciążowa jest rzadkim schorzeniem, które rozpoznaje się u około 2% kobiet. Jej istotą są zaburzenia w funkcjonowaniu wątroby. Te polegają na zredukowaniu normalnego przepływu żółci do jelit, w wyniku czego we krwi matki tworzą się sole żółci. Objawy patologii najczęściej pojawiają się po 25. tygodniu ciąży. Chorobę można zdiagnozować interpretując wyniki badań enzymów wątrobowych we krwi. 

Schorzenie jest bardzo niebezpieczne dla płodu. Nieleczone może doprowadzić do uszkodzenia wątroby. To dlatego swędząca skóra w ciąży (3 trymestr zwłaszcza) wymaga uwagi. 

Cukrzyca ciążowa

Swędzenie skóry w ciąży może być również związane z cukrzycą ciążową, która wpływa na funkcjonowanie całego organizmu, w tym na skórę. Podwyższony poziom glukozy we krwi może prowadzić do jej przesuszenia, co sprzyja uczuciu swędzenia. Dodatkowo cukrzyca może powodować zaburzenia mikrokrążenia, które utrudniają regenerację skóry i zwiększają podatność na podrażnienia. 

Niepokoić powinny takie objawy współtowarzyszące swędzeniu skóry w ciąży, jak nadmierne pragnienie i częste oddawanie moczu, suchość skóry i zwiększona podatność na podrażnienia, zmęczenie oraz trudności z koncentracją.

Aby rozpoznać cukrzycę, należy wykonać badania krwi: badanie poziomu glukozy na czczo (podwyższony wynik może wskazywać na zaburzenia gospodarki węglowodanowej) i test obciążenia glukozą (OGTT polega na pomiarze stężenia glukozy we krwi po spożyciu roztworu glukozy, co pozwala ocenić reakcję organizmu). W przypadku nieprawidłowości lekarz może zalecić dalsze postępowanie diagnostyczne lub wdrożenie leczenia.

Alergie 

Swędzenie skóry w ciąży może być wynikiem alergii, która nasila się w wyniku zmian hormonalnych i immunologicznych w organizmie ciężarnej. Alergeny, takie jak niektóre pokarmy, pyłki czy składniki kosmetyków, mogą powodować reakcję alergiczną prowadzącą do świądu. Ponieważ skóra ciężarnej jest bardziej wrażliwa, reakcje alergiczne są nie tylko częstsze, ale i bardziej uciążliwe. 

Objawy alergii w ciąży mogą obejmować nie tylko swędzenie ciała, ale i zaczerwienienie, wysypkę lub pokrzywkę, które dodatkowo zwiększają dyskomfort. W przypadku silnych objawów alergii należy skonsultować się z lekarzem, aby zastosować bezpieczne dla ciąży metody leczenia.

Swędzenie skóry - dermatoza ciążowa

Świąd skóry w ciąży może być również wywołany nie tylko przez cukrzycę, cholestazę, choroby alergiczne i o podłożu immunologicznym (wyprysk, pokrzywka, AZS, liszaj płaski, opryszczkowate zapalenie skóry), ale i infekcje bakteryjne i grzybicze oraz choroby wywołane przez pasożyty zwierzęce (np. ukłucia owadów, świerzb, wszawica). 

- Ciąża powoduje szereg przemian w organizmie kobiety, które związane są z przestrojeniem hormonalnym, metabolicznym i immunologicznym. Są one przyczyną wystąpienia licznych fizjologicznych zmian skórnych, wpływają na przebieg istniejących chorób skóry, jak również, co ma szczególnie istotne znaczenie, odgrywają zasadniczą rolę w etiopatogenezie chorób zwanych dermatozami ciążowymi [1]

Specjaliści wyróżnili kilka głównych dermatoz ciążowych [1]. To: 

• Swędzące ciążowe zapalenie mieszków włosowych (Pruritic folliculitis of pregnancy).
• Liszajec opryszczkowaty (Impetigo herpetiformis).
• Świerzbiączka ciężarnych (Prurigo of pregnancy).
• Grudkowe zapalenie skóry ciężarnych (Papular dermatitis of pregnancy).
• Autoimmunologiczne progesteronowe zapalenie skóry ciężarnych (Autoimmune progesterone dermatitis of pregnancy).
• Rumień guzowaty ciężarnych (Erythema nodosum gravidarum).
• Swędzące grudki i ogniska pokrzywkowe w przebiegu ciąży (Pruritic urticarial papules and plaques of pregnancy PUPPP).
• Opryszczka ciężarnych (Herpes gestationis).

Choć swędzenie ciała zwykle jest zjawiskiem częstym i normalnym, czasem wymaga konsultacji lekarskiej. W jakich sytuacjach to konieczne? Kiedy świąd ciała powinien martwić? Przede wszystkim w sytuacji, gdy towarzyszą mu zmiany skórne i inne symptomy. Na przykład:

• małe grudki (najczęściej na stopach, nogach, rękach i ramionach) mogą być objawem choroby zwanej świerzbiączką ciężarnych. Nie jest to dolegliwość groźna, ale dokuczliwa,
• swędzące guzki występujące najpierw na brzuchu, a później na innych częściach ciała mogą wskazywać na pokrzywkę ciężarnych. Świąd uprzykrza życie, ale choroba sama w sobie nie jest groźna ani dla mamy, ani dla dziecka,
• swędzące zmiany skórne o charakterze pęcherzyków, pojawiające się zwykle w drugim lub trzecim trymestrze ciąży, mogą sugerować opryszczkę ciężarnych, która jest chorobą autoimmunologiczną,
• krostki, którym towarzyszy gorączka i złe samopoczucie, może wskazywać na liszajec opryszczkowaty,
• swędzące grudki i ogniska pokrzywkowe pojawiają się w przebiegu ciąży (PUPPP), zazwyczaj w trzecim trymestrze u pierwiastek,
• swędzące grudki na kończynach i tułowiu mogą być objawem świerzbiączki ciężarnych, zaś zmiany tego typu na całym ciele - grudkowe zapalenie skóry ciężarnych,
• swędzące krostki w okolicach mieszków włosowych, najczęściej na tułowiu, mogą wskazywać na swędzące ciążowe zapalenie mieszków włosowych,
• rumień, pęcherze czy pokrzywka mogą być związane z autoimmunologiczną reakcją na podwyższony poziom progesteronu (autoimmunologiczne progesteronowe zapalenie skóry ciężarnych),
• bolesne, czerwone guzki lokalizujące się głównie na przedniej części nóg, mogą oznaczać zapalenie tkanki tłuszczowej i rumień guzowaty ciężarnych.

Ponieważ niektóre z dermatoz ciążowych mogą wiązać się z poważnymi powikłaniami dla matki i dziecka, szalenie istotna jest ścisła współpraca dermatologa i ginekologa - w celu skutecznego i bezpiecznego leczenia.

Jak sobie radzić ze świądem ciała w ciąży? Najważniejsza jest odpowiednia pielęgnacja ciała.

Codziennie, po każdej kąpieli czy prysznicu, sumiennie smaruj ciało oliwką (lub oliwią z oliwek), nawilżającym balsamem do ciała lub specyfikami do pielęgnacji skóry wrażliwej czy atopowej. Kosmetyki nawilżające najlepiej stosuj tuż po wyjściu z wanny, kiedy skóra jest jeszcze wilgotna, dzięki czemu wchłonie więcej dobroczynnych substancji, a efekt będzie bardziej odczuwalny.

Zażywaj relaksujących kąpieli, wsypując do wanny kilka łyżek mąki owsianej (owies ma właściwości kojące i zmiękczające skórę). Zabiegi pielęgnacyjne skóry pozwalają na zmniejszenie dyskomfortu oraz odtworzenie zaburzenia funkcjonowania bariery skóry. 

Uwaga! Kąpiele nie powinny się odbywać w gorącej wodzie, ponieważ niszczy ona naturalny płaszcz lipidowy skóry i może nasilać objawy świądu. Temperatura wody powinna być zbliżona do temperatury ciała, a kąpiele nie mogą trwać dłużej niż kwadrans. Warto też pamiętać, że zbyt częste kąpiele powodują suchość naskórka oraz wypłukiwanie właściwej flory bakteryjnej, która stanowi naturalną ochronę. 

Nie używaj drażniących kosmetyków o nieprzetestowanym przez ciebie składzie. Bądź wierna produktom, których używałaś przed ciążą (jeśli jednak zaczęłaś reagować na nie świądem bądź alergią, zmień je na łagodniejsze).

Nie należy stosować mydeł i żeli zawierających detergenty, lecz olejki lub balsamy natłuszczające. Zalecane jest używanie dermokosmetyków o pH 5,5 bez substancji o potencjalnym działaniu alergizującym i drażniącym, które wspomagają odtworzenie kwaśnego lipidowego płaszcza skóry. Należy wybierać kosmetyki bezzapachowe, ponieważ kobiety w ciąży są często wrażliwe na różne zapachy. 

Unikaj dużych ilości pokarmów, które są alergenami. To na przykład cytrusy, mleko, orzechy. Do prania odzieży używaj płatków mydlanych lub proszków hipoalergicznych. Wyprane rzeczy dokładnie płucz, gdyż resztki środków piorących i zmiękczających mogą działać drażniąco.  

Noś odpowiednią bieliznę: przewiewną, bawełnianą (bez syntetycznych domieszek), wykonaną z materiałów dobrej jakości.

Obserwuj ciało, bądź czujna i nie lekceważ dolegliwości. Jeśli świąd skóry sprawia, że czujesz się bezradna i zaniepokojona, zwróć się o pomoc do lekarza prowadzącego ciążę. Po pierwsze skieruje cię na badania, by wykluczyć cholestazę ciążową, po drugie przepisze preparat łagodzący dolegliwości (to pozwoli na zahamowanie pojawienia się wtórnych objawów świądu: przeczosów, przebarwień, blizn czy zmian guzkowych). Leczenie miejscowe obejmuje preparaty nawilżające skórę, niekiedy środki zewnętrznie znieczulające (maści kamforowe lub mentolowe). Leczenie ogólne opiera się na stosowaniu leków przeciwhistaminowych.