Co to jest Atopowe Zapalenie Skóry? Objawy, leczenie, zapobieganie.

AZS, czyli atopowe zapalenie skóry, zwane też wypryskiem atopowym, egzemą, alergicznym zapaleniem skóry czy wypryskiem alergicznym to jedno z najczęściej występujących przewlekłych schorzeń skóry. Skóra osoby, której dokucza AZS jest zaczerwieniona, sucha, swędzi i łuszczy się, ma tendencje do nawracających zakażeń bakteryjnych.

AZS ma podłoże alergiczne – jego przyczyną jest nieprawidłowa reakcja immunologiczna organizmu na małe dawki antygenów. Dochodzi wówczas do nadmiernego wytwarzania przeciwciał IgE, skierowanych przeciwko tym alergenom (dochodzi do nadmiernej reakcji immunologicznej).

Reakcja ta manifestuje się obszarami swędzącej skóry, która jest sucha i pękająca. Zmiany te najczęściej pojawiają się w zgięciach kolan i łokci, na szyi i twarzy, ale także na innych częściach ciała (nadgarstki, kostki nóg). Skłonności do AZS najczęściej są dziedziczne, często też dotykają ludzi, którzy cierpią na astmę oskrzelową, alergiczne zapalenie spojówek czy katar sienny (alergia na trawy).

AZS pojawia się samoistnie i jest powszechnie spotykanym problemem. Choć może pojawić się w każdym wieku, najczęściej dokucza niemowlętom i małym dzieciom (choruje na nią co piąte dziecko) – większość z nich z tych skłonności wyrasta. Niektórym ludziom egzema towarzyszy przez całe życie (ok. 3% populacji), niemniej przy właściwym leczeniu i próbom zapobiegania nie musi być dokuczliwa. Niestety nie istnieją sposoby, by chorobę wyeliminować radykalnie i bezpowrotnie.

Atopowe zapalenie skóry - przyczyny

Trudno mówić o jednej przyczynie - wskazuje się na kombinację czynników: genetycznych, odpornościowych oraz środowiskowych.

• czynniki genetyczne. Badania wskazują, że atopowe zapalenie skóry jest chorobą dziedziczną. Oznacza to, że przyczyna leży w genach, które dzieci dziedziczą po swoich rodzicach. Owe skłonności obejmują alergie, skazę białkową czy dysfunkcje ochronne skóry. Niestety nie wiadomo dokładnie, które geny są za to odpowiedzialne.
• czynniki immunologiczne. Spowodowane przez nieprawidłowe działanie układu immunologicznego. Zaburzenia w jego obrębie prowadzą do przewlekłego stanu zapalnego skóry i uszkodzenia bariery naskórka (bariera skóry nie może zapewnić skutecznej ochrony).
• czynniki środowiskowe. AZS to schorzenie dziedziczne, które może wywołać bądź nasilić kontakt z czynnikami środowiskowymi. Są to między innymi alergeny - sierść zwierzęcia, roztocza, trawy, wełna, żywność (mleko, jaja, orzechy), detergenty czy biżuterii, ale także inne czynniki, takie jak gwałtowne zmiany temperatury lub wilgotności, silne przeżycia emocjonalne, zmiany hormonalne czy stres.

Obszarami, które są najczęściej dotknięte AZS są zgięcia kolan i łokci, twarz, szyja, choć mogą one objąć także inne obszary ciała. U niemowląt wyprysk zazwyczaj występuje na czole, policzkach, przedramionach, nogach, skórze głowy i szyi. Wystarczy zauważyć trzy kryteria, by zdiagnozować chorobę (AZS często mylone jest z alergią czy łuszczycą).

Najczęstsze objawy AZS:

• Swędzenie. Świąd jest zazwyczaj dokuczliwy, intensywny – nasila się nocą. Wskutek drapania się często dochodzi do uszkodzenia skóry - tworzą się rany, które łatwo zarazić, stąd skłonność do nawrotowych zakażeń bakteryjnych.
• Wysięk i pęknięcia. Wypełnione płynem pęcherze (osocze) mogą wyciekać, boleśnie pękać, tworzą się strupki.
• Suchość, wrażliwość i opuchnięcie skóry, a także jej łuszczenie się.
• Zaczerwienienie. U osób o jasnej karnacji obszary zmienione chorobą mogą być czerwonawe, a potem brązowe. Wśród osób o ciemniej karnacji wyprysk może wpływać na pigmentację - dotknięty obszar jest albo jaśniejszy, albo ciemniejszy.
• Inne reakcje alergiczne (np. wysypka, katar, grudki).
• A także inne objawy, takie jak zmiany skórne po wysiłku, zaostrzenie zmian po przeżyciu silnych emocji, nietolerancja pokarmowa, alergia dotykowa.

W zależności od przyczyny AZS może się występować krótko i dobrze reagować na leczenie, ma jednak tendencje do nawracania, a także okresowego zaostrzania się (i powodować inne poważne objawy). Może też występować jako mało dokuczliwa formą przewlekła.

Jak pomóc dziecku z AZS?

• Nie kąp dziecka zbyt często i zbyt długo.
• Dbaj o to, by woda podczas kąpieli nie była zbyt gorąca.
• Używaj łagodnego środka myjącego - przeznaczonego dla małych atopików.
•  W ciągu dnia kilkakrotnie, obowiązkowo po każdym myciu stosować emolienty, czyli środki, które zmiękczają, wygładzają i nawilżają skórę (logiony, balsamy, maści, kremy). Są one ważnym elementem leczenia AZS. Pamiętaj, że utrzymanie odpowiedniego stopnia wilgotności ogranicza wchłanianie alergenów przez skórę.
• Wyeliminuj czynniki alergizujące. Ograniczaj lub unikaj kontaktów ze środkami drażniącymi, takimi jak kosmetyki czy detergenty, eliminować alergeny z otoczenia (np. dywany, gdy dziecko jest uczulone na roztocza)
• nie podawaj maluchowi pokarmów, które wywołują reakcje alergiczne – stosujć dietę eliminacyjną i ostrożnie rozszerzaj dietę.
• Zakładaj dziecku luźne ubrania, uszyte z dobrych – przyjaznych bezpiecznych – materiałów.
• Używaj w domu nawilżacza powietrza - zimą, latem zaś wietrzyć mieszkanie. Często wycieraj kurze.
• Utrzymuj niską temperaturę w sypialni - nadmierne ciepło może doprowadzić do pocenia, co z kolei spotęguje swędzenie i pogorszy stan skóry.
• Zadbaj o florę bakteryjną - podawać dziecku W przypadku starszych dzieci warto zadbać o mądrą dietę, utrzymanie odpowiednich proporcji kwasów omega-3 do omega-6.
• Zapewnij dziecku poczucie bezpieczeństwa i dobrą atmosferę w domu – wiedz, że także stres często nasila objawy AZS

Leczenie atopowego zapalenia skóry (AZS)

Leczenie AZS, czyli atopowego zapalenia jest trudne i długotrwałe. Polega głównie na leczeniu objawowym - jego celem jest łagodzenie podrażnień, zapobieganie świądowi (które może prowadzić do infekcji) i pogorszeniu stanu skóry. Kuracja zależy od wieku pacjenta, stanu jego zdrowia, rodzaju i stopniowi nasilenia choroby.

Sposoby leczenia atopowego zapalenia skóry:

• Pielęgnacja i nawilżanie skóry (zazwyczaj po kąpieli) szczególnie kosmetykami specjalistycznymi, przeznaczonymi do skóry atopowej. Skóry dotknięta AZS jest sucha, traci dużo wody, co zakłóca naturalny proces gojenia i ochrony.
• Stosowanie kremów i maści sterydowych lub przeciwhistaminowych, które szybko zmniejszają stan zapalny.
• Doustne podawanie kortykosteroidów – w zaostrzonym stadium.
• Stosowanie antyhistaminowych leków doustnych, które zatrzymują działania histaminy, którą uwalnia organizm w kontakcie z alergenem.
• Podawanie leków wzmacniających odporność (wspomina się także o kwasach Omega, probiotykach).
• Stosowanie inhibitorów kalcyneuryny – ich działanie polega na hamowaniu aktywności komórek, które odpowiadają za powstawanie procesów zapalnych.
• Antybiotykoterapia, gdy doszło do zakażenia skóry. Pacjentom, którzy są narażeni na nawracające zakażenia, przepisuje się leki miejscowo antyseptyczne, które są stosowane bezpośrednio na skórze.
• Fototerapia (terapia światłem). To wiąże się z wykorzystaniem naturalnego (promienie słoneczne) lub sztucznego światła (światło ultrafioletowym A (UVA) lub ultrafioletowe B (UVD) światło).
• Terapie uzupełniające, takie jak odczulanie, aromaterapia, masaż czy homeopatia.

Powikłania nieleczonego lub leczonego nieprawidłowo AZS

• ryzyko zachorowania na choroby zakaźne skóry o podłożu wirusowym (np. opryszczka), grzybicznym (np. Candida albicans) czy bakteryjnym (najczęściej gronkowiec złocisty, znane są także przypadki posocznicy gronkowcowej).
• blizny, przebarwiania, zanik skóry, bielactwo posterydowe – jako skutek leczenia maściami, które w swym składzie mają glikokortykosteroidy.
• groźne choroby oczu o podłożu atopowym – np. zaćma w młodym wieku.
• tzw. marsz (maraton) alergiczny - w późniejszym wieku może pojawić się alergiczne zapalenie błony śluzowej nosa (katar sienny) czy astma oskrzelowa.

Jak ustrzec atopika przed powikłaniami?

Aby uniknąć powikłań, zmiany AZS należy zarówno leczyć, jak i im zapobiegać, nie zaniedbywać pielęgnacji skóry emolientami (które nie tylko nawilżają skórę, ale i wspierają odtwarzanie bariery lipidowej naskórka), przestrzegać diety, eliminować z otoczenia alergeny.

Objawów AZS w żadnym wypadku nie wolno bagatelizować - trzeba jak najszybciej reagować. W przypadku zaostrzeń zasięgać porady lekarza, stosować się do jego zaleceń (często potrzebna jest zmiana leku czy wprowadzenie nowego, np. antybiotyku).