Obracanie dziecka w brzuchu

Ginekolog, który bada kobietę w ciąży i przed rozwiązaniem oraz decyduje o tym, czy dziecko przyjdzie na świat siłami natury czy przez cesarkę, ocenia zarówno ułożenie, jak i położenie dziecka.

Ułożenie jest to stosunek poszczególnych części ciała płodu względem siebie (to np. ułożenie główki w stosunku do tułowia). Z kolei położenie płodu to inaczej stosunek osi długiej płodu do osi długiej macicy mamy.

Położenie podłużne, poprzeczne i skośne dziecka

Wyróżnia się położenie podłużne oraz poprzeczne. Położenie podłużne główkowe oznacza, że główka dziecka znajduje się we wchodzie miednicy. To położenie fizjologiczne.

Każde inne położenie płodu, w którym długa oś płodu przebiega pod kątem prostym lub ostrym (położenie skośne) w stosunku do długiej osi matki to położenie poprzeczne. Nie jest ono fizjologiczne, co więcej wyklucza poród naturalny. Ciąża jest rozwiązywana przez cesarskie cięcie.

Fizjologiczne i najczęściej obserwowane położenie dziecka to położenie podłużne główkowe. Dziecko przyjmuje je najczęściej między 32. a 34. tygodniem ciąży, to jest w III trymestrze ciąży. Może się również zdarzyć, że maluch zmienia pozycję później, nawet tuż przed porodem. Dzieje się tak zwłaszcza wtedy, gdy dziecko jest małe i ma sporo miejsca, a w macicy jest dużo płynu owodniowego.

Ułożenie dziecka w brzuchu mamy

Gdy rozpoczyna się akcja porodowa, dziecko powinno przygiąć główkę do klatki piersiowej. To prawidłowe ułożenie dziecka do porodu. Kiedy broda dziecka dotyka klatki piersiowej, mówi się o ułożeniu przygięciowym.

Gdy główka się odgina i bródka jest mniej lub bardziej oddalona od klatki piersiowej, to jest gdy nie dochodzi do przygięcia główki, rozpoznaje się ułożenie odgięciowe: ułożenie wierzchołkowe, czołowe lub twarzyczkowe. Wszystkie uznaje się za nieprawidłowe, co oznacza, że mogą skomplikować poród.

Do 32. tygodnia ciąży płód może przybierać różne pozycje. Pod koniec ciąży większość dzieci znajduje się w położeniu główkowym. Według specjalistów najlepszym ułożeniem dziecka w brzuchu mamy jest ułożenie przygięciowe.

Gdy zamiast główki we wchodzie miednicy mamy znajduje się pupa dziecka, oznacza to położenie miednicowe: pośladkowe, stópkowe lub położenie miednicowe zupełne (pupa dziecka i stopy znajdują się we wchodzie miednicy mamy, a stawy kończyn dolnych są zgięte).

- O prawidłowym położeniu i ułożeniu płodu możemy więc mówić, kiedy dziecko ma położenie podłużne główkowe i ułożenie przygięciowe (nazywane też potylicowym). Taka pozycja pomaga maluszkowi łatwiej przedostać się przez kanał rodny mamy. Jest to najbardziej fizjologiczne położenie do porodu naturalnego. Jeżeli główka dziecka będzie odgięta (ułożenie twarzyczkowe, czołowe lub wierzchołkowe) bądź maluszek ułoży się pośladkami, kolankami lub stópkami do dołu, poród może być utrudniony lub wręcz niemożliwy. W takiej sytuacji lekarz może podjąć decyzję o cesarskim cięciu. [1]

Położenie miednicowe – cięcie cesarskie czy poród naturalny?

Położenie miednicowe jest wskazaniem do cięcia cesarskiego bez względu na rodzaj ułożenia płodu. Jedynie w niektórych sytuacjach poród z położenia podłużnego może odbyć się drogami natury. To na przykład:

• duże zaawansowanie porodu miednicowego płodu może odbyć się drogami natury.
• poród przedwczesny przed 25. tygodniem,
• poród dziecka, którego przeżycie poza łonem matki jest niemożliwe ze względu na liczne wady,
• poród drugiego płodu z położeniem miednicowym w ciąży bliźniaczej.

Choć fizjologiczne położenie dziecka to położenie podłużne główkowe (jak to mówią specjaliści główka płodu waży najwięcej, stąd docelowa pozycja głową w dół nie powinna stanowić problemu), nie każde dziecko układa się w ten właśnie sposób. Dlaczego? Sprzyjają temu:

• nietypowy kształt główki dziecka (bardziej okrągły, powiększony),

• nieprawidłowa budowa miednicy matki, nieprawidłowy kształt macicy, zmieniony kształt wchodu miednicy, wady wrodzone miednicy (macica dwurożna, macica podwójna, przegrody macicy), pourazowe zmiany kształtu, miednicy kostnej, łożysko przodujące, mięśniaki macicy,

• czynniki i sytuacje, które utrudniają obrót dziecka, na przykład małowodzie, mięśniaki zmieniające w znacznym stopniu kształt jamy macicy bądź łożysko przodujące,

• ograniczone ruchy dziecka, za co odpowiadać mogą duże mięśniaki macicy zmieniające kształt jamy macicy, krótka pępowina, małowodzie, ciąża mnoga,

• poród przedwczesny. Wówczas dziecko może nie zdążyć się obrócić.

Jak przed porodem pomóc dziecku przyjąć prawidłową pozycję? Co możecie zrobić? Aby pomóc dziecku się obrócić, można wykonywać różne ćwiczenia, o ile nie istnieją przeciwwskazania lub skorzystać z pomocy osteopaty, który pomaga zniwelować napięcia mięśni wokół miednicy i rozluźnić więzadła za pomocą specjalnych ćwiczeń (tzw. spinning babies). Jeśli chodzi o skuteczność działań, jest to kwestia dyskusyjna. Większość lekarzy podchodzi do nich sceptycznie.

Jeżeli maluszek nie przyjął właściwej pozycji przed porodem, lekarz może zalecić częste przyjmowanie pozycji kolankowo-łokciowej, która przypomina klęk podparty (klęczy się z łokciami opartymi o podłoże). To dobry sposób na odciążenie dna miednicy i spojenia łonowego.

Przede wszystkim jednak nie należy się martwić i pozostawać stałą opieką ginekologiczną lekarza i położnej. Warto także zadbać o prawidłowe oddychanie, to jest optymalną funkcjonalność mięśni oddechowych (przepony oraz mięśni międzyżebrowych).

Przed rozwiązaniem ciąży przez cesarskie cięcie możliwy jest także tak zwany obrót zewnętrzny dziecka (External Cephalic Version – ECV). To zabieg przeprowadzany w warunkach szpitalnych w ciąży donoszonej, którego celem jest mechaniczne obrócenie płodu w macicy do położenia główkowego. Jak przebiega?

Procedura ECV polega więc na obróceniu dziecka znajdującego się w brzuchu mamy tak, aby umożliwić jej poród naturalny. Oznacza to, że jeśli będzie skuteczna, dziecko przyjdzie na świat przez poród siłami natury. Jeśli nie, ciąża zostaje rozwiązana przez cesarkę.

Na czym polega obrót zewnętrzny dziecka?

Położnik, używając własnych rąk, poprzez powłoki brzuszne, pod kontrolą USG, próbuje zmienić położenie poprzeczne lub miednicowe na położenie podłużne główkowe: dokonuje obrotu płodu, spychając główkę w kierunku wchodu miednicy, aż do momentu uzyskania położenia podłużnego główkowego. Aby zmniejszyć napięcie macicy ciężarnej podawany jest preparat magnezu we wlewie dożylnym.

Zabieg ECV jest krótki i bezbolesny dla dziecka, ale musi być spełnionych kilka warunków. Kluczowa jest masa dziecka, lokalizacja łożyska, ilość wód płodowych. Istnieją także przeciwwskazania do ECV. To duża masa płodu, mała ilość wód płodowych, nisko schodzące lub przodujące łożysko czy nieprawidłowa budowa miednicy kobiety rodzącej. Wskazaniem do przeprowadzenia obrotu zewnętrznego jest między innymi poprzeczne lub podłużne miednicowe ułożenie płodu.

Ponieważ podczas próby obracania dziecka może dojść do rozpoczęcia akcji porodowej, a i może dojść do przedwczesnego oddzielenia się łożyska (co stanowi pilne wskazanie do cięcia cesarskiego), próby obrotu zewnętrznego podejmuje się po 37. tygodniu ciąży, gdy ta jest donoszona.

Zdarzają się, że pomimo pomyślnego efektu zabiegu dochodzi do ponownego obrócenia się dziecka do położenia miednicowego lub poprzecznego. Ostatecznie szanse na to, że obrót zewnętrzny się uda, specjaliści szacują na około 58%.