Ruchy dziecka - kompendium wiedzy

Odczuwanie pierwszych ruchów dziecka to sprawa bardzo indywidualna. Nie istnieje ustalony termin, w którym kobieta ciężarna powinna zarejestrować kopnięcia rozwijającego się płodu.

Wiele mam twierdzi, że czuje ruchy dziecka w 12. tygodniu ciąży. Czy to możliwe? Niekoniecznie, choć faktycznie płód zaczyna się ruszać w 7. tygodniu ciąży. Ma wprawdzie dopiero centymetr i ledwie widoczne rączki i nóżki, ale już podczas specjalistycznych badań (np. USG w ciąży) można zaobserwować jego ruch. Nie są one jednak odczuwalne przez jego mamę.

Z każdym dniem ruchy dziecka stają się silniejsze. Maluch rozszerza też repertuar: zaciska dłoń, zaczyna wykonywać ruchy klatką piersiową, ssie, ziewa, połyka, porusza głową, aż w okolicy 16.-18. tygodnia wykonuje silne ruchy rąk i nóg, które może poczuć matka. Ma jednak jeszcze mnóstwo miejsca, więc jeżeli kobieta jest w pierwszej ciąży i nie należy do bardzo szczupłych osób, to najczęściej na odczuwanie ruchów dziecka musi poczekać do 20.- 22 tygodnia. Stąd przyjmuje się za normę, że pierwsze wyczuwalne ruchy przyszłe mamy mogą zauważyć między 16., a 22. tygodniem ciąży.

Jeśli chodzi o to, kiedy czuć pierwsze ruchy dziecka, znaczenie ma nie tylko waga budowa ciała kobiety i kolejność ciąży, ale i umiejscowienie łożyska,ułożenie dziecka, ilość płynu owodniowego i indywidualna wrażliwość kobiety. Wcześniej ruchy mogą poczuć też kobiety noszące w sobie więcej niż jedno dziecko. Ponadto mamy, które są w kolejnej ciąży, wiedzą czego oczekiwać, stąd szybciej rozpoznają biegnące z ich wnętrze sygnały.

Jeśli przyszła mama nie czuje żadnych ruchów po 22. tygodniu ciąży, powinna zgłosić to swojemu lekarzowi prowadzącemu. Po 30. tygodniu ruchy dziecka większość kobiet odczuwa już regularnie.

Jak rozpoznać pierwsze ruchy dziecka?

Jak są odczuwane pierwsze ruchy dziecka? Okazuje się, że bardzo różnie. Kobiety porównują je do ruchów perystaltycznych jelit. Jest to delikatne przelewanie i bulgotanie. Z czasem ruchy dziecka zaczynają się zmieniać, wraz z kolejnymi tygodniami stają się coraz bardziej intensywne oraz regularne.

Na jakiej wysokości czuć pierwsze ruchy dziecka?

Pierwsze ruchy dziecka zazwyczaj są odczuwane pośrodku brzucha, na wysokości pępka. Czasem jednak pojawiają się nieco niżej, w podbrzuszu. To normalne.

Ruchy dziecka w dole brzucha na późniejszych etapach ciąży mogą świadczyć o jego nieprawidłowym, pośladkowym położeniu. Podłużne miednicowe ułożenie dziecka - z pośladkami skierowanymi do kanału rodnego, a głową ku górze - utrudnia poród naturalny oraz wiąże się z wieloma powikłaniami. Lekarze w takiej sytuacji zalecają cesarskie cięcie.

Maluch w brzuchu mamy nie tylko wymachuje rękami i nogami, ale także przeciąga się, dotyka ścianek otaczającego go worka owodniowego, obraca się głową w górę lub dół. Podczas wykonywania fikołków łapie za pępowinę, zaciska na niej palce, chętnie też bawi się dłońmi, którymi dotyka swojej twarzy, wkłada palce do ust.

Typowe jest, że w miarę upływu czasu i wzrostu płodu, gdy miejsca robi się coraz mniej, zmienia się rodzaj ruchów: dziecko częściej się przeciąga, przetacza z boku na bok, wypycha rączki i nóżki, mniej jest natomiast gwałtownych szturchańców.

Dziecko jest najbardziej aktywne i ruchliwe około 32. tygodnia ciąży. Jest ono wtedy już na tyle duże, aby ruchy były dobrze wyczuwalne przez mamę, a na tyle małe, żeby móc swobodnie obracać się i ruszać w jamie macicy. Wówczas większość dzieci przybiera pozycję wyjściową, czyli taką, w której będzie się rodziło. Około 95% układa się w położeniu podłużnym główkowym – najkorzystniejszym do porodu siłami natury. Są jednak i takie uparciuchy, które przyjmą tę pozycję tuż przed porodem lub nie odwrócą się wcale.

Pod koniec ciąży, gdy dziecko jest już duże, a jego ruchy stają się inne. Niektóre na tyle silne, że odczuwane są przez jak kopnięcie. Gdy płód wykonuje silne kopniaki czy rozpycha się w macicy rączkami, można to zobaczyć także na zewnątrz.

Jeśli chodzi o ruchy dziecka, niepokoić może, jeśli jego aktywność zmniejszyła się z dnia na dzień. Masz poczucie, że jego ruchy są znacznie słabsze, albo odwrotnie - dziecko nagle zaczyna się poruszać gwałtownie. Koniecznie pojedź do szpitala, jeśli wyczuwasz mniej niż 4 ruchy na godzinę i zupełny ich brak.

Najczęściej jednak powodem słabszych ruchów mogą być takie sytuacje:

• dziecko powoli wypracowuje sobie własny rytm „gimnastyki” i ma przerwę wówczas, gdy mama oczekuje ruchów,
• często maluch zasypia, zwłaszcza wtedy, gdy mama chodząc i poruszając się, kołysze go do snu,
• może być najaktywniejsze podczas snu matki, a delikatne początkowo ruchy nie budzą jej.

Jak pobudzić ruchy dziecka w brzuchu? Aktywność dziecka w brzuchu mamy wzrasta szczególnie po posiłkach oraz w czasie odpoczynku lub snu kobiety ciężarnej. Dlatego najlepiej wypić szklankę ciepłego mleka, zjeść coś słodkiego, ułożyć się na lewym boku i spokojnie poczekać. Dziecko intensywniej rusza się także w reakcji na głośną muzykę czy emocje mamy.

Dzieci w łonie mamy nie ruszają się zaś w czasie, gdy śpią. Ich sen zazwyczaj trwa około 40 minut, rzadko przekracza 1,5 godziny.

Takie chwile warto wykorzystać do nawiązania kontaktu z nienarodzonymdzieckiem – obserwacje dowodzą, że maluchy, które w okresie prenatalnym słyszą muzykę, spokojny głos matki (najlepiej powtarzający te same słowa), rytmiczne dźwięki (coraz popularniejsze także u nas stają się meksykańskie bola, czyli dzwoneczki ciążowe. Są to wisiorki, które wydają delikatny dźwięk, a umieszczone na wysokości brzucha oswajają z nim dziecko), po przyjściu na świat kojarzą je ze spokojem, bezpieczeństwem. Dzięki temu po porodzie uspokajają się, gdy je słyszą.

Można także próbować budować więź poprzez dotyk. Delikatne głaskanie i dotykanie brzucha prowokują maleństwo do reakcji, a jest to nie tylko fantastyczna zabawa dla obu stron lecz również okazywanie dziecku uczuć.

Obserwacja tego, co dzieje się z dzieckiem, to nie tylko niezwykłe przeżycie, ale i prosta metoda oceny stanu zdrowia płodu. Nie mniej ważne jest liczenie ruchów płodu. Dzięki temu można kontrolować dobrostan płodu. Dlaczego? Ruchy dziecka w brzuchu są oznaką prawidłowego rozwoju ciąży.

Kiedy liczyć ruchy dziecka? Najlepiej, gdy kobieta liczy ruchy przez godzinę po posiłku lub w trakcie największej aktywności dziecka. Przyszła mama powinna to robić leżąc na lewym boku.

Najczęściej zaleca się systematyczne liczenie ruchów począwszy od 28. tygodnia zdrowej ciąży, a od 24. tygodnia ciąży zagrożonej. W ten sposób swoje dziecko powinna monitorować każda kobieta w III trymestrze ciąży. Od 33. tygodnia ciąży liczenie ruchów dziecka jest obowiązkowe u wszystkich ciężarnych.

Brak ruchów dziecka może świadczyć o owinięciu pępowiną czy nawet wewnątrzmacicznym obumarciu płodu. Najczęściej jednak zmiana pozycji lub zjedzenie posiłku pomaga i dziecko wraca do swojej prawidłowej aktywności.

Są różne metody obserwacji i liczenia. Wszystkie zakładają jednak, że zdrowemu dziecku wykonanie 10 ruchów powinno zająć nie więcej niż 2 godziny. Większość dzieci wyrabia tę „normę” w czasie krótszym niż 30 minut.

Liczenie prowadzi się raz dziennie, najlepiej o stałej porze. Dobrze jest wybrać taki moment, o którym wiemy, że dziecko jest najaktywniejsze (po posiłku, wieczorem). Odnotowujemy czas pierwszego i dziesiątego ruchu. Zliczamy tylko ruchy typu: kopnięcia, obroty, przeturlania, szturchnięcia. Nie liczymy natomiast czkawki.  

Jeżeli w ciągu 2 godzin nie udało się nam doliczyć 10 ruchów, należy zmienić pozycję, zjeść coś, wypić, przespacerować się chwilę, a następnie ponownie powtórzyć obliczenia. Jeśli i w tym czasie nie doliczymy się 10 ruchów, należy skontaktować się z lekarzem. Najprawdopodobniej zaleci on dodatkowe badania, które pozwolą ocenić stan płodu: USG lub KTG. Kontaktować z lekarzem powinna się również mama, która zauważyła znaczna zmianę w ruchach i jest tym zaniepokojona.

Według metody 3x60, obserwacje należy prowadzić trzy razy dziennie przez 60 minut, o stałej porze, około dwie godziny po posiłku (tak, aby praca układu pokarmowego nie fałszowała wyników).

Nieco inna metoda liczenia, nazywana kartą ruchów płodu wg Cardiff,  polega na obserwowaniu płodu cały dzień, od 9 do 21. Na specjalnej karcie (tabela z zaznaczonym godzinami) odnotowujemy czas 10 ruchu. Gdy to nastąpi, kolejne liczenie prowadzimy dopiero następnego dnia. Jeżeli w ciągu całego dnia ruchów było mniej niż 10 i taki stan utrzymuje się przez 2 kolejne dni, należy zgłosić się do lekarza. Jeżeli natomiast przez cały dzień nie odczuło się ani jednego ruchu, do lekarza należy udać się jak najszybciej.

Jak we wszystkim, tak i tu z pomocą przychodzą nowe technologie i gadżety. Jednym z nich jest  BabyKick. Jest to niewielkie urządzenie, które zapisuje ruchy – zamiast tabel i notatek wystarczy kliknąć. Jest to również rodzaj kalendarza, który ułatwi odliczanie dni do końca trwania ciąży.