Poród kleszczowy - czy jest bezpieczny?

Ostatnie zmiany: 31 stycznia 2025
Poród kleszczowy - czy jest bezpieczny?

Poród kleszczowy to stosowana od starożytności metoda wspomagająca rozwiązanie ciąży, w której do pomocy przy narodzinach dziecka stosuje się kleszcze położnicze. Zabieg może ratować życie matki i noworodka, a przeprowadzony przez doświadczonego specjalistę wiąże się z niskim ryzykiem różnych następstw zdrowotnych. Wskazaniem do wykonania porodu zabiegowego z użyciem kleszczy porodowych bądź próżnociągu są powikłania w drugim okresie porodu. 

Co to jest poród kleszczowy?

Poród kleszczowy jest zabiegiem wspomagającym poród, w którym wykorzystuje się kleszcze położnicze. To jedna z metod operacyjnego zakończenia porodu drogą pochwową. 

Obecnie porody zabiegowe, przeprowadzane za pomocą kleszczy czy próżnociągu ginekologicznego, przeprowadzane są u około 5% kobiet rodzących siłami natury. Jednocześnie, jeśli chodzi o liczby wykonywanych procedur tego typu, obserwuje się trend spadkowy. Niektóre ośrodki zaniechały stosowanie kleszczy. Wiąże się to z rozwojem diagnostyki prenatalnej, wzrostem popularności cesarskich cięć, zmniejszeniem liczby położników doświadczonych w tej technice (prowadzi do tego rzadkie wykonywanie zabiegów kleszczowych). Największe znaczenie ma jednak ryzyko wystąpienia urazów okołoorodowych u matek i noworodków.

Co to są kleszcze położnicze?

Kleszcze porodowe to najstarszy instrument położniczy używany podczas porodów zabiegowych. Służy do szybkiego ukończenia porodu drogami natury. Jak wyglądają? Są wyposażone w dwa ramiona. Każde składa się z szyjki z zamkiem, rękojeści oraz łyżki. Ginekolog chwyta nimi (delikatnie) główkę dziecka po to, by przesuwać malucha w stronę ujścia pochwy. Łyżki kleszczy cechuje wygięcie główkowe i miednicowe. To pozwala na dopasowanie się narzędzia do kanału rodnego kobiety. 

Kleszcze położnicze pojawiły się w medycynie na początku XVII wieku. Ich wynalazcą był Peter Chamberlan. Z czasem opracowano ponad 200 modeli tego rodzaju instrumentów. W Polsce największą popularnością cieszą się kleszcze Madurowicza i Naegelego. Współczesne kleszcze położnicze to tak zwane kleszcze wyjściowe, które nie mają wiele wspólnego z tymi, które straszą w opowieściach naszych babek. Ówczesnych kleszczy wysokich, które wkładano głęboko do kanału rodnego, dziś się już nie stosuje.

Jak przebiega poród kleszczowy? 

Poród kleszczowy ma kilka etapów. Najpierw kobietę, która przyjmuje pozycję taką, jak do badania w fotelu ginekologicznym, znieczula się zewnątrzoponowo (jeśli czas na to pozwala) bądź miejscowo. Konieczne jest cewnikowanie oraz wykonanie nacięcia krocza (żeby droga dojścia do dziecka była szeroka). 

Następnie lekarz wsuwa do kanału rodnego najpierw jedną, potem drugą łyżkę. Gdy obie obejmą główkę dziecka, kleszcze zamykają się (ważne jest sprawdzenie, czy łyżki są założone prawidłowo). Podczas 2-3 skurczów, w ich tempie, lekarz przesuwa dziecko do ujścia pochwy (dobrze, by kobieta wspomagała działania położnika aktywnym parciem). Poród kończy się wydobyciem główki dziecka i zdjęciem łyżek. Po tym poród przebiega w naturalnym rytmie (pojawiają się barki, tułów, kończyny).

Co istotne, poród zabiegowy z użyciem kleszczy położniczych może być przeprowadzony wyłącznie przez doświadczonego ginekologa-położnika. Chociaż podczas porodu zabiegowego nie ma zbyt wiele czasu na wyjaśnienia, lekarz powinien poinformować pacjentkę o tym, co się będzie działo. Rodząca pytana jest o wyrażenie zgody na zabieg kleszczowy. 

Aby przeprowadzić poród kleszczowy konieczne jest spełnienie pewnych warunków:

 

  • pęcherz płodowy musi zostać przebity,
  • płód powinien być żywy,
  • szyjka macicy musi być w pełni rozwarta,
  • główka płodu powinna być ustalona we wchodzie miednicy,
  • wymagana jest współmierność między główką płodu a wymiarami miednicy.

Poród kleszczowy - wskazania

Kiedy się stosuje kleszcze porodowe? Wskazaniem do przeprowadzenia porodu zabiegowego są powikłania w drugim okresie porodu. Poród kleszczowy znajduje zastosowanie w różnych sytuacjach, gdy poród siłami natury jest już bardzo zaawansowany (główka dziecka znajduje się w dolnym odcinku kanału rodnego) i nie można przeprowadzić cesarskiego cięcia, a matka nie ma siły przeć bądź zdrowie jej lub dziecka są zagrożone. 

Wskazaniem do porodu kleszczowego może być:

 

  • niesprzyjające położenie główki dziecka (użycie kleszczy pozwala obrócić dziecko, gdy jest ono nieprawidłowo położone), niskie poprzeczne stanie główki,
  • zwolnione tętno płodu, nieprawidłowa akcja serca płodu, ryzyko niedotlenienia płodu, ryzyko zamartwicy dziecka,
  • wyczerpanie fizyczne kobiety rodzącej,
  • brak postępu porodu, poród przedłużający się powyżej 2 godzin,
  • odejście zielonych wód płodowych,
  • wypadnięcie pępowiny,
  • ryzyko odklejenia siatkówki czy wady serca matki.

reklama

Przeciwwskazania do porodu kleszczowego

Kleszczy porodowych nie wolno używać zawsze. Przeciwwskazaniem jest:

 

  • niewspółmierność porodowa,
  • wada anatomiczna miednicy,
  • niska masa płodu,
  • ułożenie ciemieniowe lub czołowe główki płodu,
  • niecałkowite rozwarcie szyjki macicy,
  • objawy niewspółmierności porodowej,
  • skaza krwotoczna u płodu,
  • poród przedwczesny,
  • choroba kości płodu związana z demineralizacją,
  • poprzeczne ułożenie płodu.

Kiedy się stosuje kleszcze, a kiedy próżnociąg?

To, czy lekarz stosuje kleszczy czy próżnociąg, zależy od stopnia zaawansowania porodu i umiejscowienia dziecka w kanale rodnym. I tak:

 

  • kleszcze porodowe stosuje się, gdy główka dziecka znajduje się nisko w kanale rodnym,
  • próżnociąg stosuje się, gdy główka dziecka weszła już do kanału rodnego, ale jest jeszcze stosunkowo wysoko.

Poród kleszczowy - powikłania

Po porodzie z użyciem kleszczy, ale i próżnociągu, mogą pojawić się powikłania. Częściej dotykają one dziecko niż matkę. 

W przypadku kobiety może dojść do mniej i bardziej rozległych urazów krocza, macicy, szyjki macicy, pochwy czy zwieracza odbytu, a okres połogu przedłuża się. U pacjentek o obniżonej odporności psychicznej poród kleszczowy może prowadzić do rozwoju depresji poporodowej lub zespołu stresu pourazowego (PTSD).

U dziecka mogą wystąpić:

 

  • otarcia naskórka, krwiaki, zadrapania, lekkie obrzmienia, siniaki i krwiaki w miejscu, w którym łyżki kleszczy obejmowały główkę płodu,
  • deformacje czaszki, wgniecenie kości czaszki, pęknięcie czaszki.
  • krwawienie wewnątrzczaszkowe (trzeba wykonać USG przezciemiączkowe, by wykluczyć uszkodzenia mózgu),
  • uszkodzenie nerwu twarzowego,
  • uszkodzenie splotu ramiennego (wymagana jest wówczas rehabilitacja).  
  • powikłania neurologiczne (np. mózgowe porażenie dziecięce - w skrajnych przypadkach),
  • śmierć noworodka (w skrajnych przypadkach).

Czy poród kleszczowy jest bezpieczny?

Poród kleszczowy stosuje się w przypadkach, gdy poród nie postępuje prawidłowo lub występują komplikacje z urodzeniem dziecka. Czasem jest jedynym sposobem na narodziny dziecka. Kleszcze i próżnociąg ratują zdrowie i życie matki oraz dziecka. Niestety pomimo tego, że zabieg przeprowadzony przez doświadczonego specjalistę, w odpowiednich warunkach medycznych, wiąże się z niskim ryzykiem powikłań, wyeliminowanie go jest niemożliwe. Najważniejsze jest, aby poród kleszczowy był przeprowadzony wyłącznie w sytuacjach, gdy korzyści przewyższają potencjalne zagrożenia dla zdrowia matki i dziecka, zawsze przez doświadczonego specjalistę..

Bibliografia

  1. Rekomendacje zespołu ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące opieki okołoporodowej i prowadzenia porodu, Ginekologia Polska, 2009
  2. Współczesny poród z użyciem kleszczy – klasycznego narzędzia położniczego

Czy ta strona może się przydać komuś z Twoich znajomych? Poleć ją:

Kalendarz ciąży