Depresja poporodowa. Przyczyny, objawy, leczenie

Za jedną z przyczyn uważa się  obciążenie genetyczne. Jeżeli w twojej rodzinie pojawiła się depresja jesteś w grupie ryzyka. Nie bez znaczenia są również gwałtowne zmiany hormonalne po porodzie. Spada gwałtownie poziom estrogenów i progesteronu, czasami również hormonów tarczycy. 

Te gwałtowne zaburzenia hormonalne powodują zmiany chemiczne w  mózgu, co może doprowadzić do depresji. Dodatkowe przyczyny, to stres , który towarzyszy w opiece nad noworodkiem. 

Czynniki sprzyjające wystąpieniu depresji poporodowej

• wcześniejsza skłonność do depresji (niebezpieczeństwo wystąpienia depresji po porodzie zwiększa się wówczas trzykrotnie),
• epizody depresyjne w czasie ciąży,
• życiowe tragedie (śmierć rodzica, utrata poprzedniego dziecka w wyniku przerwania ciąży, poronienia lub urodzenie martwego dziecka),
• urodzenie wcześniaka, dziecka chorego lub obarczonego wadą,
• dodatkowe kłopoty życiowe (samotne macierzyństwo, utrata pracy),
• brak pomocy i wsparcia ze strony rodziny i partnera,
• bardzo młody wiek matki (niedojrzałość do macierzyństwa),
• późna ciąża, zwłaszcza u kobiet aktywnych zawodowo,
• niska samoocena młodej matki,
• nieplanowana ciąża,
• komplikacjami zdrowotne podczas trwania ciąży,
• pobyt w szpitalu z powodu zagrożenia ciąży,

Jakie są objawy depresji poporodowej?

Depresja poporodowa objawy, które powinny cię zaniepokoić. Obniżenie nastroju pojawia się zwykle w trzecim, czwartym dniu po porodzie. Kobiety czują się zmęczone, zniechęcone, wydaje im się, że obowiązki je przerastają, bolą je piersi, brzuch. Zazwyczaj jest to stan przejściowy, czasem nazywany baby blues, który ustąpi kilka dni po porodzie, ale może też przejść w  depresję poporodową.

Nie chce mi się gotować, sprzątać, zajmować córką. No kompletnie nic, gdzie zawsze byłam pełna energii. Teraz bym tylko siedziała i myślała nawet nie wiadomo o czym.  Za oknem piękna pogoda a ja nawet nie mam siły pójść na plac zabaw czy gdziekolwiek pojechać z córką. Nie mam celu. cytat z forum babyboom.pl

Większość kobiet zaczyna odczuwać pierwsze jej objawy w ciągu miesiąca od narodzin dziecka, ale czasem mogą się one pojawić nawet pół roku później.

Kobieta dotknięta depresją czuje, że nie chce jej się żyć. Na nic nie ma siły, nic jej nie cieszy. I to właśnie teraz, gdy - jak się jej wydaje - powinna być szczęśliwa. Jak rozpoznać?

"Myślałam że dam sobie radę, ale z dnia na dzień jest gorzej. Wariuję już. Nie mam siły kompletnie. I na co dzień słyszę tylko wyrzuty, co mnie jeszcze bardziej dołuje. Do tego komentarze "inne są w ciąży i radzą sobie świetnie nie przesadzaj" powodują, że czuję smutek, że jestem jakaś gorsza." Cytat - forum babyboom

Mimo, że opisuje się pewien klasyczny zespół objawów, każda kobieta może cierpieć na nieco inną odmianę depresji. Zależy to między innymi od jej osobowości wcześniejszych przeżyć, sytuacji rodzinnej, wieku.

• ciągle odczuwasz silne zmęczenie, 
• cierpisz na zaburzenia snu; nie możesz w nocy spać, wstajesz skonana, nie odzyskujesz sił nawet po dłuższym wypoczynku;
• główną emocją, którą odczuwasz jest smutek
• jesteś apatyczna i rozbita;
• nie masz apetytu lub przeciwnie - objadasz się i czujesz się z tego powodu źle;
• nic nie sprawia ci radości
• rezygnujesz z pożycia seksualnego
• czujesz lęk, że jesteś złą matką i obsesyjnie martwisz się o zdrowie dziecka;
• boisz się zostać sama z dzieckiem, bo myślisz, że sobie nie poradzisz;
• zdarza ci się odczuwać silny lęk, a nawet wpadasz w panikę, jesteś rozdrażniona, nie potrafisz opanować wybuchów złości.
• towarzyszy ci emocjonalne odrętwienia i często płaczesz
• masz tendencja do wycofania się z relacji z rodziną, przyjaciółmi  i rezygnacji z czynności, które wcześniej uważałaś za przyjemne
• mogą się pojawić myśli samobójcze
• prawie w każdej chwili towarzyszy ci poczucie winy

Depresję poporodową należy odróżniać od tego, co jest powszechnie nazywane baby blues, czyli zespołu objawów takich, jak płacz, uczucie smutku, drażliwość i niepokój, które mają prawo wystąpić u każdej matki po urodzeniu dziecka. W przeciwieństwie do depresji objawy baby blues są najsilniejsze pomiędzy 4-10 dobą po porodzie. Później przemijają.

Czy depresja może przejść w psychozę poporodową?

W zależności od stopnia nasilenia wyróżniamy: 

• depresję łagodną
• depresję umiarkowaną
• depresję ciężką

W łagodnej wersji objawy depresji poporodowej mają niewielkie nasilenie. Większość kobiet może odczuwać pojedyncze cechy, np.  zmęczenie, przygnębienie, płaczliwość, obniżony nastrój.

Jeśli mama cierpi na depresję  poporodową umiarkowaną to ma podobne objawy do występujących w depresji łagodnej, jednak nie tylko są one nasilone, ale również występują stale. 

Możesz czuć, że jesteś się w stanie zmobilizować tylko na chwilę. Masz przekonanie, że nie potrafisz dobrze zająć się dzieckiem, pojawia się chęć, żeby się wycofać.  Jest szansa, że towarzyszy ci przygnębienie, brak energii. Nie masz siły na kontakty towarzyskie. Nawet sama wizja opieki nad dzieckiem może cię przerastać. Towarzyszy ci poczucie winy i spadek poczucia wartości.

Możesz zauważyć zmiany samopoczucia w ciągu dnia. Poranki są najczęściej najtrudniejszym momentem, pod wieczór samopoczucie ulega poprawie, ale noce też nie dają wytchnienia. W depresji umiarkowanej nastrój zmienia się w ciągu dnia.

Najczęściej najgorzej czujesz się rano, natomiast w godzinach wieczornych samopoczucie ulega poprawie. Śpisz źle, sen nie daje ci poczucia wypoczynku. Dodatkowym objawem może być zmniejszenie łaknienia i popędu seksualnego, chociaż akurat ten aspekt dosyć często dotyka kobiety po porodzie. 

Jeśli występuje depresja poporodowa ciężka wymienione objawy się nasilają.  Matki często nie mają siły, żeby zmobilizować się do zrobienia czegokolwiek. Jakiekolwiek trudności je przerastają. Nie są w stanie poświęcić uwagi dziecku. Czują dojmujący smutek, a przyszłość widzą w czarnych barwach. Dominuje zobojętnienie, spowolnienie, niekiedy lęk lub niepokój. Pojawiają się myśli i tendencje samobójcze. Odsuwają się od swoich partnerów.

Jednej na 1000 kobiet po porodzie zagraża psychoza poporodowa. Jeśli przed porodem przyszła mama cierpiała na zaburzenie afektywne dwubiegunowe ryzyko wystąpienia zwiększa się 100-krotnie. Może się również pojawić na skutek okołoporodowej śmierci dzieci lub powikłań położniczych.

Nie należy jej mylić z baby blues, nie jest to też depresja poporodowa. Psychoza to poważne zaburzenie zdrowia psychicznego stanowiące zagrożenie dla matki i dziecka. Szybkie rozpoznanie przez lekarza psychiatrii i wdrożenie odpowiedniego leczenia zwiększa szansę na wyzdrowienie. 

Psychoza najczęściej rozwija się gwałtownie. W początkowym okresie zwykle pojawiają się problemy: trudności ze snem; między innymi brak snu przez kolejne dni, silne uczucie niepokoju, pobudzenie, drażliwość. Brak łaknienia, urojenia i omamy.

Niestety mogą się pojawić natrętne myśli, które dotyczą wyrządzenia krzywdy dziecku (np. wizja, że matka wyrzuca dziecko przez okno). Mogą się pojawić „głosy” nakazujące zabicie siebie lub dzieci. Poczucie wyobcowania, ataki paniki, dezorientacja. Dlatego tak ważne są badania i szybka diagnoza, a po niej wprowadzenie leczenia. 

Jak się leczy psychozę poporodową?

Leczenie choroby przeprowadza się w szpitalu, na oddziale psychiatrycznym. Stosuje się leki przeciwpsychotyczne lub/i stabilizatory nastroju. W niektórych przypadkach konieczna jest terapia elektrowstrząsowa. 

Rozpoznana choroba zwykle mija po kilku miesiącach od rozpoczęcia farmakoterapii. Po powrocie do domu  konieczne częste badania kontrolne, dbanie o jakość snu mamy i zmniejszenie czynników stresogennych. W tym przypadku najważniejsze są psychoedukacja mamy i jej rodziny, która musi być uważna i sprawować dodatkową opiekę zarówno nad dzieckiem jak i kobietą.

Bardzo ważne jest pielęgnowanie zdrowia psychicznego, poszukanie wsparcia i odpowiedniego lekarza. Jeśli zastanawiasz się, czy w swoim przypadku możesz mówić o depresji, warto zrobić test depresji poporodowej, który znajdziesz poniżej. To zestaw pytań, na podstawie których można wstępnie określić skalę depresji. I chociaż jest to tylko narzędzie pomocnicze, dzięki niemu rozpoznasz stan w jakim się znajdujesz lub oznaki choroby. W przypadku, kiedy wynik wskaże na konieczność wizyty u specjalisty - zrób to. Nawet jeśli to byłby baby blues, to twoje zdrowie jest najważniejsze, bo dziecko chce mieć szczęśliwą, zdrową mamę. Przekonanie, że musisz poradzić sobie sama jest błędne. Czasem naprawdę lepiej zaufać specjaliście. Jeśli uczucia smutku i obniżenia nastroju są silne i długotrwałe koniecznie porozmawiaj z lekarzem. Nieleczona depresja może trwać od kilku miesięcy, do kilku lat. Odpowiednie leczenie pozwoli ci szybciej uporać się z depresją poporodową.

Lekarz może zaproponować ci różne sposoby leczenia w zależności jaki jest twój stan, oto niektóre z nich:

Rozmowy i dołączenie do grup wsparcia. Psychoterapia prowadzona przez doświadczonego terapeutę, który nauczy cię, jak można rozwiązywać problemy i radzić sobie z nowymi sytuacjami. Leczenie może trwać od kilku tygodni do kilku miesięcy

W Polsce najczęściej polecane są:

• terapia poznawczo-behawioralna
• terapia  psychodynamiczna
• terapia systemowa
• terapia humanistyczno-egzystencjalna.

W badaniach klinicznych najlepsze rezultaty przynosi terapia poznawczo-behawioralna.

Terapia poznawczo- behawioralna -  pomaga  złagodzić depresję i zmniejsza prawdopodobieństwo nawrotu. Psychoterapia uczy nowych zachowań oraz usuwa utrwalone zachowania, które są niekorzystne dla pacjenta. Pomaga poprawić samoocenę, zmienia postrzeganie siebie, uczy regulowania emocji. W   przypadku depresji umiarkowanej, potrzeba średnio 12-20 sesji.

Terapia psychodynamiczna - bazą teoretyczną psychoterapii psychodynamicznej jest psychoanaliza (Z. Freud). Zakłada, że życie człowieka podlega w dużej mierze wewnętrznym, nieuświadomionym mechanizmom działania. Terapeuta kładzie nacisk na wgląd. Używa on takich metod terapeutycznych jak konfrontacja i interpretacja, wolne skojarzenia oraz interpretacja snów. Terapia trwa kilka lat i dane pochodzące z badań wskazują na ograniczone działanie tej metody w przypadku depresji. 

Terapia systemowa służy temu, żeby zaobserwować twoje otoczenie i relacje z innymi. Terapeuta często pracuje z całą rodziną. Zwraca uwagę na to, co się mówi, do kogo, kiedy i jak. Uczy prawidłowej komunikacji, w celu  rozwiązywania problemów w relacjach partnerów i innych osób z otoczenia. Nie da się ocenić czasu trwania terapii a spotkania opierają się na rozmowach doradczych. Jest niewiele badań dotyczących skuteczności tego nurtu terapeutycznego.

Terapia humanistyczno-egzystencjalna - koncentruje się na tym w jaki sposób postrzegasz świat i samą siebie. Odnajdujecie co jest ważne dla ciebie. Pracujecie nad tym, co w twoim życiu jest nieprzewidywalne. W okresie terapii wykorzystywane są różne metody. Składają się na nie zarówno wspierające rozmowy, jak i odgrywanie ról. Na razie jest zbyt mało badań, których dane potwierdziłyby skuteczność tej metody na leczenie choroby.

Ponadto właściwa dieta, ćwiczenia (niektóre kobiety uważają jogę za korzystną), techniki uważności,odpoczynek i wsparcie społeczne mogą pomóc .

Podawanie leków przy depresji poporodowej

Zazwyczaj stosuje się leki przeciwdepresyjne.  Zaleca się stosowanie leków przeciwdepresyjnych osiągających nieduże stężenie w mleku karmiących kobiet. Są to fluoksetyny, sertraliny ,nortryptyliny (lek niedostępny w Polsce).

Leczenie farmakologiczne trwa długo, leki trzeba przyjmować nawet jeszcze przez pół roku po ustąpieniu objawów depresji, by zapobiec jej nawrotom.

Zdarza się, że podawane są także leki hormonalne, gdyż jedną z możliwych przyczyn stanów depresyjnych mogą być zaburzenia poziomu hormonów.

 Leczenie depresji poporodowej, podobnie jak wielu innych zaburzeń psychicznych, może trwać długo, ale w większości przypadków kończy się sukcesem. Należy być cierpliwym i nie tracić nadziei po pierwszych niepowodzeniach. 

Depresja dotyczy nie tylko kobiet, ale może dotknąć także ich partnerów. Ojcowie też mają depresję poporodową. Z danych wynika, że prawdopodobnie co 4 młody ojciec przeżywa jakąś formę poporodowej depresji lub zaburzeń nastroju w pierwszych miesiącach po narodzinach dziecka. Pogorszenie nastroju u mężczyzny jest bardziej prawdopodobne, gdy jego partnerka cierpi na depresję.

Ojcowie przeżywający takie załamanie są postawieni w trudnej bardzo sytuacji. Zgodnie z tradycyjnym modelem mają być podporą, na której kobieta może się oprzeć. Starają się więc nie rozmawiać o swych uczuciach i nie okazywać słabości. Ponieważ partnerka sama przechodzi trudny okres, nie jest w stanie pomóc mężczyźnie.

Podobnie jak kobiety, mężczyźni powinni sobie uświadomić, że ich odczucia nie są niczym złym i że trzeba jak najszybciej starać się sobie pomóc.

Ważna uwaga

Pamiętaj! Każdy inaczej radzi sobie ze stresową sytuacją, dlatego nie można twierdzić, że po trudnym porodzie na pewno będziesz miała depresję, lub odwrotnie, że nie powinnaś czuć się tak źle, bo przecież poród był łatwy. 

Jeśli nie możesz zapomnieć o trudnych chwilach porodu, czujesz, że wciąż jesteś „przybita”, nie lekceważ tego stanu – idź do psychologa!  Prośba o pomoc to oznaka mądrości i siły, a nie słabości!