Cytomegalia w ciąży

Co to jest cytomegalia?

Cytomegalia jest chorobą wirusowa, którą wywołuje cytomegalowirus (CMV). Po raz pierwszy wyizolowano go w 1956 roku. CMV należy do rodziny DNA-wirusów Herpesviridae (grupa obejmuje także wirus opryszczki, półpaśca czy ospy wietrznej). Wykazuje pełną swoistość gatunkową (ludzki cytomegalowirus rozwija się wyłącznie w komórkach organizmu człowieka, typy cytomegalowirusa swoiste dla zwierząt nie są zagrożeniem dla ludzi). 

Patogen występuje powszechnie w środowisku człowieka, a do zakażenia dochodzi poprzez bliski kontakt z osobą zarażoną, drogą kropelkową i podczas kontaktów seksualnych, drogą wertykalną z matki na płód w trakcie ciąży i porodu, przez przetoczenie krwi lub przeszczep narządów zakażonych wirusem. Źródłem zakażenia są płyny ustrojowe: ślina, krew, mocz, łzy oraz wydzieliny z dróg płciowych:  

Infekcja ludzkim wirusem cytomegalii  jest bardzo powszechna, a częstość zakażeń zależy od wieku, statusu socjo-ekonomicznego i nasilenia życia płciowego. Dowiedziono, że w krajach wysoko rozwiniętych seropozytywne jest 40-80% populacji w zależności od standardu życia, podczas gdy w krajach rozwijających się kontakt z wirusem miało od 80 do 100% osób dorosłych. [4]

Badania serologiczne wskazują na trzy okresy wzmożonego narażenia na infekcję: wczesne dzieciństwo, okres dojrzewania i okres rozrodczy. Według specjalistów ryzyko zakażenia znacznie zwiększa nasilona aktywność seksualna, niedawno rozpoczęte życie płciowe, wcześniejsze stwierdzenie choroby przenoszonej drogą płciową, wewnątrzrodzinne szerzenie się zakażenia, posiadanie dzieci w wieku przedszkolnym i praca w żłobku, przedszkolu, placówkach opieki zdrowotnej.

Objawy i przebieg cytomegalii 

Zakażenie może mieć charakter pierwotny (skutek pierwszego kontaktu z wirusem) lub nawrotowy (reaktywacja wcześniej bytującego wirusa lub nadkażenie nowym szczepem). Wirusy z rodziny herpeswirusów - po wniknięciu do organizmu - pozostają w nim do końca życia. Po infekcji pierwotnej patogen przechodzi w stan uśpienia, lecz w przyszłości może dojść do jego reaktywacji.

Infekcja zazwyczaj przebiega bezobjawowo, rzadko pojawia się gorączka, powiększenie węzłów chłonnych, osłabienie czy ból mięśni, które bardzo łatwo pomylić z przeziębieniem czy grypą. Dla większości ludzi infekcja wywołana przez cytomegalowirus nie jest poważnym problemem. Zakażenie jest nieszkodliwe i rzadko wywołuje chorobę. Niestety w przypadku kobiet w ciąży cytomegalia może okazać się chorobą wyjątkowo poważną.

Choć u większości osób dorosłych przebieg zakażenia jest łagodny, a nawet bezobjawowy, to u ludzi z obniżoną odpornością, niemowląt i noworodków może być przyczyną choroby o ciężkim przebiegu a czasami nawet śmiertelnym zakończeniu w 10-30% przypadków. [4]

Przebyta cytomegalia a ciąża

Cytomegalia u kobiet w ciąży ma najczęściej przebieg bezobjawowy, a ryzyko zakażenia nią płodu nie jest jednakowe u wszystkich kobiet. Szczególnie niebezpieczne jest zakażenie pierwotne, niesie ono bowiem realne zagrożenie dla zdrowia i życia dziecka (ryzyko przeniesienia choroby na płód wynosi nawet 50 %). Jednak niemal 40 % kobiet, jeszcze zanim zaszło w ciążę, przeszło zakażenie cytomegalią i ma przeciwciała chroniące przed kolejnym zarażeniem. W ich przypadku ryzyko zarażenia płodu jest niewielkie (około 1% przypadków). 

HCMV jest też przyczyną chorób wrodzonych, ponieważ wirus jest w stanie przeniknąć z krwiobiegu infekowanej matki przez łożysko do płodu. Choroba, będąca skutkiem wrodzonego zakażenia cytomegalią, związana jest z zakażeniem centralnego układu nerwowego i, co za tym idzie, z uszkodzeniami sensoryczno-nerwowymi. Symptomy związane z chorobą wrodzoną wywołaną przez HCMV mogą obejmować utratę słuchu, uszkodzenie wzroku bądź nawet upośledzenie umysłowe. [2]

Najpoważniejsze konsekwencje ma zakażenie, do którego dochodzi w I trymestrze ciąży – zazwyczaj prowadzi do poronienia, a jeśli płód uda się utrzymać i tak istnieje ryzyko pojawienia się wad wrodzonych (zwłaszcza powiązanych z ośrodkowym układem nerwowym). W II i III trymestrze ciąży konsekwencją zarażenia się cytomegalią przez matkę dziecka może okazać się przedwczesny poród, istnieje ryzyko wad rozwojowych (wirus atakuje tkanki niedojrzałe). Dobra wiadomość jest taka, ze u niemal 90% zakażonych wewnątrzmacicznie dzieci nie stwierdza się objawów choroby.

Jeśli pojawiają się objawy grypopodobne, które mogą sugerować zakażenie CMV, należy poinformować o tym lekarza (warto wykonać badania serologiczne i potwierdzić bądź wykluczyć zakażenie).

Nie mniej niebezpieczne dla dziecka jest zarażenie w czasie porodu. Konsekwencje infekcji mogą się pojawić po 2. roku życia dziecka (kłopoty z nauką, koncentracją, słuchem).