Czy w ciąży mogę jeść wątróbkę?

Wątróbka w ciąży nie jest wskazana. Jej spożywanie w tym okresie jest odradzane lub powinno być znacznie ograniczone. Dlaczego? Ma to związek z obecnością witaminy A oraz toksyn.

Wątróbka w ciąży - niebezpieczna witamina A

Wątróbka w ciąży nie jest zalecana przede wszystkim z powodu bardzo wysokiej zawartości witaminy A (retinolu) w formie zwierzęcej. Ta w nadmiarze jest toksyczna (spożycie powyżej 15 000 IU dziennie). Ma to związek z tym, że wątroba człowieka nie jest w stanie szybko przetworzyć jej nadmiaru. Objawy toksyczności obejmują nudności, wymioty, bóle głowy i osłabienie.

To jednak nie wszystko. Nadmiar witaminy A, kumulując się w organizmie ciężarnej, zwłaszcza w 1. trymestrze ciąży, może zwiększać ryzyko wad rozwojowych u płodu, takich jak wady czaszki czy układu nerwowego, co wynika z wpływu na rozwój tkanek grzebienia nerwowego u dziecka. Zbyt wysokie stężenie witaminy A grozi również przedwczesnym bądź trudnym porodem.

Wątróbka, zwłaszcza cielęca czy wołowa, zawiera duże ilości witaminy A – już jedna porcja może znacznie przekroczyć dzienne zapotrzebowanie.

Wątróbka w ciąży a toksyny

Główną funkcją wątroby jest oczyszczanie organizmu z toksyn. Narząd działa jako filtr, neutralizując toksyny poprzez różne reakcje biochemiczne, a następnie wydalając je z żółcią. Komórki wątroby, zwane hepatocytami, absorbują i dezaktywują szkodliwe substancje, które są następnie usuwane z organizmu. 

Teoretycznie wątroba zwierząt, pomimo tego, że pełni funkcję detoksykacyjną, nie przechowuje toksyn, a przetwarza je i eliminuje. Badania wskazują jednak, że organ może akumulować pewne toksyczne pierwiastki i zawierać wyższe stężenia niektórych szkodliwych substancji w porównaniu z innymi tkankami. Towarzyszy temu obawa, że konsumpcja wątróbki może prowadzić do akumulacji szkodliwych substancji w ustroju człowieka. Oznacza to, że nie jest to produkt bezpieczny i obojętny tak dla kobiety, jak i dla dziecka. 

To dlatego, by uniknąć potencjalnych zagrożeń związanych z akumulacją toksyn oraz nadmiarem witaminy A, zaleca się umiarkowane spożycie wątróbki. Specjaliści przestrzegają również przed jedzeniem produktów, które ją zawierają (pasztet, wątrobianka).  

Nie jedz wątróbki w I. trymestrze. To najważniejszy okres rozwoju organów dziecka. W późniejszym okresie – w II. i III. trymestrze – wyłącznie okazjonalnie i w niewielkich ilościach, jeśli lekarz nie widzi przeciwwskazań. 

Wątróbka, z uwagi na dużą zawartość żelaza, często jest polecana osobom, które zmagają się z anemią. Kobiety w ciąży, które się z nią zmagają, powinny jednak wybierać inne produkty zasobne w ten pierwiastek.

Jakie są źródła żelaza w ciąży, zarówno hemowego (z produktów zwierzęcych, lepiej przyswajalnego), jak i niehemowego (roślinnego, gorzej przyswajalnego, ale nadal ważnego)? To produkty zwierzęce, takie jak:

• chude czerwone mięso – wołowina, cielęcina, jagnięcina (dobrze ugotowane),
• drób – kurczak, indyk,
• ryby – np. łosoś, sardynki (unikać ryb o wysokiej zawartości rtęci!),
• jajka – zwłaszcza żółtka

oraz produkty roślinne, takie jak: 

• rośliny strączkowe – soczewica, ciecierzyca, fasola, groch,
• tofu i tempeh,
• zielone warzywa liściaste – szpinak, jarmuż, boćwina,
• kasze i pełnoziarniste produkty zbożowe – kasza jaglana, gryczana, płatki owsiane,
• orzechy i nasiona – dynia, sezam, słonecznik,
• suszone owoce – morele, śliwki, rodzynki.

Aby zwiększyć przyswajalność żelaza, produkty bogate w nie bogato spożywaj razem z witaminą C (np. papryka, pomarańcze, truskawki, brokuły). Unikaj też picia kawy, herbaty i nabiału bezpośrednio przed lub po posiłku z żelazem (utrudniają wchłanianie).