Kwas foliowy w ciąży - gdzie go znaleźć?

Kwas foliowy w ciąży jest niezbędny dla prawidłowego rozwoju płodu, przebiegu ciąży i dobrostanu matki.

Jeśli chodzi o dziecko, niedobór folianów ma negatywny wpływ na proces zamykania się cewy i tworzenia układu nerwowego dziecka (cewa zamyka się między 16. a 28. dniem życia płodowego, powstaje z niej mózg oraz rdzeń kręgowy).

Tym samym jego niedobory mogą być przyczyną wad wrodzonych, zwłaszcza wad cewy nerwowej, takich jak rozszczep kręgosłupa, bezmózgowie, małomózgowie czy przepuklina układu nerwowego. Te powstałe w okresie zarodkowym ciężkie zaburzenia w obrębie układu nerwowego dziecka prowadzą więc do niepełnosprawności, padaczki czy upośledzenia umysłowego. W skrajnych przypadkach mogą być przyczyną śmierci.

W przypadku matki zbyt mała podaż kwasu foliowego jest związana z podwyższonym ryzykiem niedokrwistości megaloblastycznej, poronień czy hiperhomocysteinemii. To stan, w którym stężenie homocysteiny w osoczu krwi jest wyższe niż 15 μmol/l (homocysteina to organiczny związek chemiczny z grupy aminokwasów).

Ponieważ hiperhomocysteinemia działa prozakrzepowo, może negatywnie wpływać na ukrwienie łożyska. Konsekwencją może być zahamowanie wzrastania płodu, zaburzenia rozwoju ośrodkowego układu nerwowego płodu i obumarcie wewnątrzmaciczne.

Ponadto skutkiem zbyt niskiego poziomu kwasu foliowego w organizmie może być uczucie przemęczenia i kłopoty z koncentracją, stany niepokoju, lęku, depresja, drażliwość, a także bezsenność, roztargnienie, problemy z pamięcią.

Ponadto specjaliści przypuszczają, że stosowanie kwasu foliowego:

• zapobiega porodowi przedwczesnemu,
• zapobiega zwiększeniu masy urodzeniowej i masy łożyska,
• zmniejsza ryzyko wystąpienia innych wad wrodzonych, na przykład wady serca.

Najlepiej poznany i udokumentowany jest wpływ niedoboru kwasu foliowego na występowanie wad cewy nerwowej (rozszczep kręgosłupa, bezmózgowie). Na podstawie wyników wielu wiarygodnych badań potwierdzono skuteczność stosowania kwasu foliowego w okresie okołokoncepcyjnym (bliskim poczęcia) i w pierwszych 12 tygodniach ciąży, które powoduje znaczne zmniejszenie częstości występowania wad cewy nerwowej (od 50–70%). [1]

Zalecana dawka kwasu foliowego wynosi 400 µg (mikrogramów) kwasu foliowego dziennie. Można go przyjmować zarówno w postaci jednoskładnikowego preparatu lub w preparatach wielowitaminowych (suplementy diety - witaminy z kwasem foliowym).

W preparatach, które są dostępne w aptece bez recepty, znajduje się w nich od 0,4 do 0,8 mg kwasu foliowego). Jednocześnie nie zaleca się stosowania dawek większych niż 1 mg. Większe dawki kwasu foliowego (4 mg dziennie) stosuje się tylko u kobiet, które urodziły już dziecko z wadą cewy nerwowej.

Nadmiar kwasu foliowego, to jest jego suplementacja w dawce 4 mg dziennie powyżej 12 tygodnia ciąży, wiąże się ze zwiększonym ryzykiem autyzmu i insulinooporności u dziecka, zaś u matki może maskować niedokrwistość z niedoboru witaminy B12.

Kwas foliowy należy przyjmować przed zajściem w ciążę. Ma to związek z tym, że zamykanie cewy nerwowej ma miejsce 28 dni po zapłodnieniu. To oznacza, że wady cewy nerwowej powstają w pierwszych 4 tygodniach po zapłodnieniu (6 tygodni od daty ostatniej miesiączki). Wówczas wiele kobiet nawet nie wie, że jest w ciąży.

Ponadto, co nie mniej istotne, wyrównanie niedoborów kwasu foliowego trwa kilka tygodni do kilku miesięcy (co zależy od głębokości deficytu i przyjmowanej dawki).

Ponieważ zbyt późne rozpoczęcie stosowania kwasu foliowego nie da efektu ochronnego, zaleca się, by każda kobieta planująca ciążę rozpoczęła suplementację kwasu foliowego na co najmniej miesiąc przed planowanym zapłodnieniem i kontynuowała ją do końca pierwszego trymestru (12 tygodnia ciąży).

Sugeruje się, by zaleceniem stosowania stałej substytucji (regularnego przyjmowania) kwasu foliowego w dawce 400 µg objąć wszystkie kobiety w wieku rozrodczym, niezależnie od tego, czy planują ciążę. [1]

Najbardziej narażone na niedobór kwasu foliowego są kobiety:

• chorujące na cukrzycę typu 1. lub 2.,
• otyłe (BMI>30)
• przyjmujące przed ciążą lub w jej trakcie takie leki jak karbamazepina, metotreksat, kwas walproinowy, cholestyramina, metformina, sulfasalazyna,
• borykające się z niewydolnością wątroby lub nerek
• u których rozpoznano zaburzenia wchłaniania składników odżywczych z powodu nieswoistych chorób zapalnych jelit (wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna, celiakia).

Kwas foliowy to syntetyczna forma witaminy B9. Z badań wynika, że organizm lepiej wchłania syntetyczną wersję kwasu foliowego, znacznie gorzej radzi sobie z pozyskiwaniem jej z żywności. Dlatego tak ważna jest suplementacja. Według specjalistów nawet optymalna dieta nie gwarantuje wystarczającego pokrycia dziennego zapotrzebowania na tę witaminę (dla kobiet w ciąży określono je na 450 µg (Polska) – 600 µg (USA).

Czynnikami polepszającymi wchłanianie są witaminy B, witamina B6, witamina B12, kwas para-aminobenzoesowy, witamina H, witamina C.

Biodostępność(przyswajalność) syntetycznego kwasu foliowego jest znacznie większa niż folianów zawartych w naturalnych składnikach spożywczych i wzbogacanych produktach spożywczych. Jeden miligram syntetycznego kwasu foliowego jest ekwiwalentem:

• 2 mg folianów zawartych w żywności,
• 1 mg kwasu foliowego we wzbogaconych produktach,
• 1,7 mg folianów zawartych w naturalnych pokarmach.

Przyjmuje się zatem, że foliany z pożywienia przyswajają się w zakresie 50 – 80%, a natomiast syntetyczna witamina B9 - całkowicie.

Warto także pamiętać, że poziom kwasu foliowego w organizmie spada wskutek picia alkoholu, palenia papierosów, stosowania kwasu acetylosalicylowego, niewłaściwego odżywiania się czy życia w stresie.

W jakich produktach znajdę witaminę B9? W znaczących ilościach kwas foliowy występuje w takich produktach jak:

• jarmuż, brokuły, szpinak, brukselka, kapusta, sałata (można go znaleźć także w innych zielonych warzywach liściastych),
• nasiona roślin strączkowych (groch, bób, fasolka szparagowa, soja, fasola, groszek zielony i kiełki tych warzyw),
• inne warzywa (buraki, szczypiorek, szparagi, korzeń i natka pietruszki ),
• zboża (płatki owsiane, zarodki i otręby pszenne),
• orzechy (włoskie, ziemne, laskowe), migdały, nasiona sezamu i słonecznika, pestki dyni,
• owoce (pomarańcze, banany, awokado),
• jaja (żółtka),
• produkty wzbogacane, np. soki owocowe, płatki śniadaniowe.

Dla przyjemności i zdrowia możesz jeść jedną średnią pomarańczę dziennie – dzięki temu dostarczysz organizmowi 1/5 potrzebnej dawki folianów. W witaminę B9 bogata jest również wątróbka, ale odradza się jej częste spożywanie w okresie ciąży z uwagi na dużą zawartość witaminy A, która w nadmiarze jest szkodliwa.