Rwa kulszowa w ciąży a poród siłami natury

Rwa kulszowa (z łac. ischias), inaczej korzonki czy zapalenie korzonków, to zespół bólowy, którego istotą jest ostry, piekący lub przeszywający ból zlokalizowany w okolicy unerwionej przez nerw kulszowy. Charakterystyczne dla niego jest, że promieniuje od dolnej części pleców przez biodro do nóg: od lędźwiowo-krzyżowego odcinka kręgosłupa i pośladka, przez tylną powierzchnię uda i podudzie, aż do stopy.

Zdarza się, że rwie kulszowej towarzyszą objawy neurologiczne, takie jak zaburzenia czucia, mrowienie, drętwienie, osłabienie siły mięśniowej w obrębie kończyny dolnej, co wynika z ucisku lub podrażnienia nerwu kulszowego lub korzeni nerwowych, z których połączenia powstaje nerw.

Dolegliwości mogą dotyczyć jednej lub obu nóg, mają zwykle duże nasilenie i ograniczają codzienną aktywność. Silne objawy mogą być nasilane przez chodzenie, siedzenie lub wstawanie czy kasłanie.

Rwa kulszowa to ból, który może pojawić się nagle, na przykład po urazie lub przeciążeniu kręgosłupa lub narastać stopniowo.

Najczęstszą przyczyną ostrej rwy kulszowej jest ucisk na korzenie nerwowe przez zwyrodniały krążek międzykręgowy. Podłożem problemu jest dyskopatia lub choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa. Zalicza się ją do chorób cywilizacyjnych związanych z trybem życia, aktywnością fizyczną, pracą zawodową. Z tego powodu ból krzyża i korzonki najczęściej dotyka osoby prowadzące siedzący tryb życia, otyłe, pozostające długi czas w wymuszonej pozycji i dźwigające ciężkie przedmioty.

Szczególnie uciążliwa może być rwa kulszowa w ciąży. Ta jest wywołana przez różne czynniki. Jakie?Odpowiada za nią na przykład relaksyna. To hormon, który rozluźnia więzadła i stawy, w tym stawy krzyżowo-biodrowe. W miarę jak ciąża się rozwija, struktury te stają się bardziej elastyczne, co może prowadzić do niestabilności stawów i ucisku na nerw kulszowy.

Nie bez znaczenia jest zwiększone obciążenie kręgosłupa spowodowane rosnącym brzuchem i zmieniającym się środkiem ciężkości ciała. Kręgosłup utrzymuje dużo większa masę ciała niż przed ciążą, a rozwijający się płód wywiera nacisk na kręgosłup i nerwy, w tym na nerw kulszowy. To ma swoje konsekwencje (to dlatego tak często pojawia się rwa kulszowa w 3. trymestrze ciąży).

Z założenia rwa kulszowa nie jest wskazaniem do cięcia cesarskiego (gdy nie jest wynikiem schorzeń kręgosłupa), choć może być (gdy stwierdza się obecność zmian zwyrodnieniowych).

Zakłada się, że sposób zakończenia ciąży zależy od sytuacji w okresie okołoporodowym. Ma to związek z tym, że często wskutek zmiany ułożenia dziecka dolegliwości ustępują, a w trakcie porodu naturalnego dolegliwości bólowe związane z rwą kulszową nie są przez kobietę odczuwane.

Kobiety, które w ciąży zmagają się z rwą kulszową, na temat porodu muszą porozmawiać nie tylko z ginekologiem, ale i zwykle z neurologiem. To specjaliści bowiem decydują, w jaki sposób ma być zakończona ciąża (z uwzględnieniem stanu zdrowia matki i dziecka oraz intensywności objawów, ale i preferencji kobiety).

Rwa kulszowa w ciąży może wpłynąć na komfort i zdolność do porodu siłami natury, a pewne czynniki mogą utrudniać ten proces. To dlatego tak ważne jest właściwe postępowanie. Czego można się spodziewać?

Podczas porodu personel medyczny może zastosować leki przeciwbólowe. Ponieważ dolegliwości związane z akcją porodową, ale i rwą kulszową mogą mieć negatywny wpływ na wytrzymałość (fizyczną i psychiczną) podczas porodu, bardzo ważne jest wsparcie ze strony partnera, położnej lub douli.

Kobiety mogą rodzić w pozycji aktywnej, na przykład kucając, siedząc na piłce porodowej, klęcząc czy leżąc na lewym boku, co pozwala na zmniejszenie dolegliwości bólowych. Trzeba pamiętać, że ucisk na nerw kulszowy mogą nasilać pozycje leżące na plecach.

Znalezienie najbardziej komfortowych pozycji i technik relaksacyjnych, które mogą pomóc w łagodzeniu bólu jest ważne także dlatego, że rwa kulszowa może ograniczać mobilność: poruszanie się, chodzenie czy zmianę ułożenia ciała.

Podczas porodu naturalnego konieczne jest także monitorowanie matki i dziecka, aby w razie potrzeby podjąć szybkie działania. W sytuacji, gdy ból wywołany przez rwę kulszową staje się nie do zniesienia bądź pojawią się inne komplikacje, może być konieczne przeprowadzenie cesarki.

Leczenie dolegliwości w dużej mierze zależy od przyczyny patologii. Jak sobie radzić z rwą kulszową?

Najczęściej postępowanie polega na unikaniu aktywności powodujących ból i fizjoterapii, także przyjmowaniu doustnych leków przeciwbólowych (przy czym priorytetem jest bezpieczeństwo dziecka). Niestety zwykle paracetamol, który jest stosunkowo najbardziej bezpieczny dla ciężarnych, nie jest zadowalająco skuteczny w opanowaniu bólu korzeniowego.

Czasami wskazane bywają leki rozluźniające mięśnie lub uspokajające oraz miejscowo aplikowane maści i żele zawierające składniki przeciwbólowe i przeciwzapalne, także okłady chłodzące czy rozgrzewające.

Co uznaje się za najskuteczniejsza metoda na rwę kulszową? To zależy. Dla jednych to przykładanie zimnych okładów, u innych sprawdza się z kolei rozgrzewanie bolącego miejsca

Gdy dokucza rwa kulszowa, bardzo ważne jest, by unikać dźwigania, długiego stania lub siedzenia. Wskazany jest odpoczynek i odciążanie kręgosłupa.

Rwa kulszowa w ciąży — jak spać

Silna rwa kulszowa wymusza ograniczenie obciążania i ruchów kręgosłupa, oznacza konieczność pozostania w łóżku. Jak się układać i jak spać?

Specjaliści zalecają odpoczynek w pozycji leżącej na boku, z ugiętymi nogami w stawach kolanowych i biodrowych. Takie ułożenie ciała może poprawić krążenie krwi do płodu i zmniejszyć nacisk na dolny odcinek pleców.

Można sobie pomóc, układając poduszkę między kolanami, co może złagodzić nacisk na nerw kulszowy. Aby zapewnić dodatkowe wsparcie i zmniejszyć ból, pod małą poduszkę lub zwinięty ręcznik można również umieścić pod dolną częścią pleców.

Pomocna może być także specjalna poduszka ciążowa w kształcie litery C lub U, która pomaga w utrzymaniu wygodnej i ergonomicznej pozycji podczas snu, a i zapewnić wsparcie ciała. Nie mniej ważne jest, by materac na łóżku był dość twardy. Miękki nie zapewni odpowiedniego wsparcie dla kręgosłupa.

Choć osoby z rwą kulszową mogą odpoczywać także w pozycji na plecach (podkładając poduszkę pod kolana), w miarę rozwoju ciąży pozycja ta  jest coraz mniej zalecana. Ma to związek z tym, że może powodować ucisk na duże naczynia krwionośne, co z kolei prowadzi do dyskomfortu i spotęgowania objawów rwy kulszowej. Lepiej jej unikać.

Rwa kulszowa w ciąży — kiedy do lekarza?

W ciąży nie wolno stosować żadnych leków na własną rękę, zawsze trzeba skonsultować się z lekarzem. Wizyta u specjalisty jest konieczna także w sytuacji, gdy zaordynowana terapia nie wpływa na zmniejszenie dolegliwości w ciągu kilku dni.

Pilna wizyta u lekarza jest wskazana, jeśli rwie kulszowej towarzyszy:

• osłabienie siły ruchów stopy, opadanie stopy,
• osłabienie siły mięśniowej w innym obszarze kończyny dolnej niż stopa,
• znaczące zaburzenia czucia na skórze,
• nieoddawanie moczu przez 12 godzin.

W przypadku bólu o charakterze przewlekłym wskazaniami do zgłoszenia się do lekarza są takie objawy, jak utrata masy ciała w ciąży, gorączka lub dreszcze, nasilanie się bólu w nocy lub w pozycji leżącej. 

Kobiety w ciąży, które borykają się z rwą kulszową, powinny wiedzieć, jak przygotować się do porodu. Kluczowe są bezpieczne ćwiczenia wzmacniające i rozciągające mięśnie pleców, brzucha i miednicy oraz fizjoterapia.  

Ważne także jest, by poznać różne metody łagodzenia bólu i wybrać te, które są skuteczne. Zalecana jest akupresura, akupunktura, masaż, ciepłe kąpiele, techniki relaksacyjne i oddychanie. Pomocne może być również uczestnictwo w szkole rodzenia i zajęciach przygotowujących do porodu, które oferują narzędzia pomocne w radzeniu sobie z bólem, ale i lękiem przed porodem.

Dobrze jest także zawczasu opracować z położną plan porodu uwzględniający potencjalne ograniczenia, które mają związek z obecnością rwy kulszowej. Dokument powinien obejmować preferowane pozycje porodowe, techniki łagodzenia bólu i ewentualne wsparcie ze strony specjalistów.  

Rwa kulszowa w ciąży — forum i wsparcie

Rwa kulszowa, czyli ból promieniujący wzdłuż nerwu kulszowego, może być szczególnie dokuczliwa w ciąży. To dlatego warto szukać wsparcia wśród bliskich, ale i profesjonalistów (doula, położna).

Dobrze jest także rozmawiać z innymi kobietami, które doświadczyły rwy kulszowej w ciąży. Zarówno przyszłe mamy, jak i te świeżo upieczone oraz mające już starsze dzieci, chętnie dzielą się swoimi doświadczeniami na forach internetowych, oferując nie tylko wsparcie, ale i porady. Warto z tego korzystać.