Jak wybrać położną środowiskową. To musisz wiedzieć

Jak wybrać położną środowiskową? Najlepiej nie zdawać się na jej losowe przydzielenie, a zdecydować się na osobę, która odpowiada indywidualnym potrzebom i preferencjom. Aby wybór był niekłopotliwy i trafny, warto kierować się opiniami innych mam, a i posiłkować się lokalnymi bazami danych. Co warto wiedzieć o opiece położnej zarówno podczas ciąży, jak i po porodzie? Co w zakresie kompetencji położnej zmieniło się w czasie epidemii wywołanej przez COVID-19?

Położna środowiskowa - kim jest, czym się zajmuje i w czym może pomóc?

Położna podstawowej opieki zdrowotnej, inaczej położna środowiskowa, sprawuje opiekę położniczą i ginekologiczną. Jest specjalistką, która opiekuje się kobietami nie tylko w okresie ciąży i po porodzie, ale i po operacjach ginekologicznych oraz wymagających opieki ginekologicznej.

Przepisy prawa posługują się pojęciem „położnej POZ”, której zadania można podzielić na 4 kategorie. To:

• promocja zdrowia i profilaktyka chorób,
• świadczenia pielęgnacyjne,
• świadczenia diagnostyczne,
• świadczenia lecznicze.

Położna środowiskowa sprawuje opiekę nad kobietą w każdym okresie jej życia. Z prawa do bezpłatnych spotkań może skorzystać każda kobieta ubezpieczona w NFZ. Wyboru lub zmiany położnej można dokonać do 2 razy w roku kalendarzowym, w nowym miejscu udzielania świadczeń.

Położna środowiskowa – ile wizyt przysługuje i kiedy się zgłosić w ciąży?

Zgodnie ze Standardem Organizacyjnym Opieki Okołoporodowej lekarz ginekolog, który prowadzi ciążę, powinien skierować kobietę ciężarna między 21. a 26. tygodniem ciąży do wybranej przez kobietę położnej POZ w celu objęcia jej opieką. Następnie wpisuje jej dane do karty ciąży. Aby móc skorzystać ze wsparcia położnej środowiskowej, należy przed 21. tygodniem ciąży złożyć deklarację wyboru położnej w placówce, która ma podpisaną umowę z NFZ.

Począwszy od 21. tygodnia ciąży, aż do rozwiązania położna środowiskowa sprawuje opiekę w formie bezpłatnych wizyt odbywających się:

• od 21. do 31. tygodnia ciąży – 1 raz w tygodniu, maksymalnie 10 wizyt,
• od 32. tygodnia ciąży do porodu – 2 razy w tygodniu, maksymalnie 16 wizyt.

 Prawo do bezpłatnej opieki położnej środowiskowej przysługuje ciężarnym od 21. tygodnia ciąży do rozwiązania. Realizowane przez nią spotkania edukacyjne mogą odbywać się raz w tygodniu pomiędzy 21. a 31. tygodniem ciąży oraz dwa razy w tygodniu powyżej 32. tygodnia ciąży (zgodnie z rozporządzeniem Prezesa NFZ nr 105 z dn. 5.11.2008 r.).

Co robi położna środowiskowa? Zajmuje się:

• doradztwem w kwestii karmienia piersią i laktacji,
• opieką nad noworodkiem (kąpiel, noszenie, układanie dziecka do snu, żywienie, szczepienia),
• oceną prawidłowego rozwoju noworodka,
• poradami dotyczącymi odżywiania się i dbania o siebie w połogu.

Położna środowiskowa może odbyć wiele wizyt, podczas których sprawdza, czy ciąża rozwija się prawidłowo. Udziela również informacji na temat przebiegu ciąży i opieki nad noworodkiem. Można z nią również porozmawiać o wyborze szpitala do porodu, planie porodu czy sposobach łagodzenia bólu porodowego. Warto przygotować listę pytań i wątpliwości dotyczących ciąży, porodu i połogu. Spotkania z położną środowiskową można porównać do indywidualnego toku nauki w szkole rodzenia.

Do czego potrzebna jest położna środowiskowa, czyli co nieco o wizytach patronażowych

Wizyta położnej środowiskowej po porodzie zwykle odbywa się już następnego dnia po uzyskaniu informacji, że mama z noworodkiem są już w domu. Patronażowa, pierwsza wizyta położnej w domu świeżo upieczonej mamy i malucha musi się odbyć w ciągu pierwszych 48 godzin po wypisaniu ich ze szpitala. Po porodzie, w ramach NFZ, kobiecie przysługuje 6 wizyt położnej środowiskowej w domu.

Wizyta patronażowa położnej środowiskowej odbywa się już wtedy, kiedy mama z maleństwem wróci ze szpitala do domu.

Jeszcze w czasie pobytu w szpitalu każda mama musi wypełnić deklarację, w której wskaże przychodnię POZ, do której będzie należał maluch. Szpital ma obowiązek wysłać zgłoszenie i kartę szczepień dziecka ze szpitala do wybranej poradni. Po powrocie ze szpitala do domu wystarczy zadzwonić do poradni i umówić się na patronaż położnej.

W niektórych miastach mama może wybrać sobie położną jeszcze przed terminem porodu i wtedy pierwsze spotkania z nią odbywają podczas ciąży.

Położna POZ opiekuje się noworodkiem do ukończenia 2. miesiąca życia. W szczególnych przypadkach (uzasadnionych medycznie) opieka może ulec wydłużeniu. Po zakończeniu wizyt patronażowych położna przekazuje opiekę nad niemowlęciem pielęgniarce podstawowej opieki zdrowotnej.

Wizyty profilaktyczne położnej środowiskowej obejmują: rozpoznanie problemów zdrowotnych, a także zaplanowanie i realizację, w zakresie posiadanych kompetencji, świadczeń profilaktycznych oraz z zakresu promocji zdrowia, w tym prowadzenie edukacji kobiet w ciąży oraz w ciąży wysokiego ryzyka, przygotowującej kobiety do porodu i rodzicielstwa.

Jak wygląda wizyta patronażowa położnej?

W czasie wizyty patronażowej położna środowiskowa zapoznaje się z dokumentami dziecka i matki ze szpitala. Następnie:

• ocenia stan zdrowia matki. Jeśli poród odbył się drogą naturalną, ocenia, jak goi się krocze, czy macica obkurcza się prawidłowo oraz czy krwawienie połogowe są w granicach normy. Jeśli kobieta rodziła przez cesarskie cięcie, położna środowiskowa ogląda ranę, ocenia czy nie doszło do stanu zapalnego. Instruuje kobietę, jak powinna ją pielęgnować. Bada również piersi, sprawdzając czy nie doszło do zastoju pokarmu,

• ocenia stan zdrowia dziecka, które należy rozebrać do pieluszki. Ogląda skórę malucha, sprawdza czy nie ma wysypki i żółtaczki. Ogląda ciemiączko i kikut pępowiny. Zadaniem położnej środowiskowej jest również ocena rozwoju psychomotorycznego dziecka i odruchów neurologicznych,

• jeśli kobieta karmi noworodka piersią, jest proszona o przystawienie malucha do piersi, aby położna środowiskowa oceniła, czy dziecko jest trzymane w prawidłowy sposób oraz czy ssanie mleka odbywa się prawidłowo.

Czy do wizyty patronażowej położnej środowiskowej należy się specjalnie przygotować?

Do wizyty położnej po porodzie nie trzeba się specjalnie przygotowywać. Wystarczy mieć przygotowane: wypisy ze szpitala, zarówno mamy, jak i dziecka, jak również książeczkę zdrowia malucha, w której również zawarte są najważniejsze informacje dotyczące zdrowia dziecka w czasie pobytu w szpitalu.  

Warto również, na wszelki wypadek, sporządzić listę pytań, wątpliwości oraz tematów, które chce się poruszyć z położną.

Pula wizyt położnej środowiskowej jest obowiązkowa. Żadna młoda mama nie może z nich zrezygnować. Odmowa spotkań z położną POZ zawsze jest zgłaszany do opieki społecznej.

Jak znaleźć położną środowiskową?

Wyboru położnej można dokonać na takich samych zasadach jak lekarza i pielęgniarki POZ. Wystarczy wypełnić druk. Można to zrobić w każdej chwili.

Ponieważ obecnie nie obowiązuje rejonizacja, można wybrać położną ze swojej przychodni, ale także z innej placówki lub położną, która prowadzi własną działalność gospodarczą i ma podpisany kontrakt z Narodowym Funduszem Zdrowia (ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych).

Jak znaleźć położną środowiskową? Warto posiłkować się bazami danych, które zawierają wykaz placówek medycznych, w których jest dostępna opieka położnej w ramach NFZ.

Mając listę położnych środowiskowych w okolicy należy zdecydować się na osobę, która najbardziej odpowiada indywidualnym potrzebom i preferencjom. Jaki jest kolejny krok, by wybrać najlepszą dla siebie położną środowiskową? Cóż - warto podpytać inne mamy lub poszukać opinii w internecie.

Wybrawszy położną środowiskową należy poinformować o tym NFZ, składając deklarację w przychodni lub placówce, w której dana położna pracuje. Każdy pacjent ma prawo do bezpłatnej zmiany położnej trzy razy w ciągu roku. Każda kolejna zmiana powyżej tej liczby kosztuje 80 zł.

Deklaracja wyboru może być złożona (zgodnie z art. 10 ww. ustawy):

• w postaci papierowej,
• w postaci elektronicznej, za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej, zaopatrzonej w podpis elektroniczny, podpis zaufany albo w podpis osobisty,
• za pośrednictwem Internetowego Konta Pacjenta.

Świadczenia gwarantowane położnej podstawowej opieki zdrowotnej obejmują wizytę realizowaną w warunkach ambulatoryjnych, w przypadkach uzasadnionych medycznie – w domu pacjentki, wizytę patronażową oraz profilaktyczną.

Położna środowiskowa realizuje świadczenia:

• od poniedziałku do piątku, w godzinach pomiędzy 8.00 a 18.00, z wyłączeniem dni ustawowo wolnych od pracy
• w terminie uzgodnionym z pacjentką
• w terminie określonym w treści zlecenia lub skierowania
• w dniu zgłoszenia – jeśli stan zdrowia pacjentki tego wymaga.

Opieka położnej środowiskowej a koronawirus

Ministerstwo zdrowia opublikowało rekomendacje Konsultanta Krajowego w dziedzinie pielęgniarstwa ginekologicznego i położniczego, dr hab. n. o zdr. Grażyny Iwanowicz-Palus, Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Położnych Rodzinnych oraz Polskiego Towarzystwa Położnych dla położnych  na czas epidemii wirusa SARS–CoV–2 wywołującego chorobę COVID–19.

Mając na uwadze wytyczne zawarte w Komunikacie GIS oraz NFZ w celu zminimalizowania ryzyka transmisji infekcji COViD-19, należy ograniczyć bezpośrednie kontakty położnej POZ nie tylko z pacjentkami przebywającymi w swoich domach, ale również w gabinecie położnej.

Oznacza to, że aby zminimalizować ryzyko transmisji infekcji COViD-19 w odniesieniu do kobiet ciężarnych, porady i wizyty powinny być realizowane za pośrednictwem systemów teleinformatycznych (telefon, internet), o ile nie zagraża to pogorszeniem stanu zdrowia podopiecznych.

Bardzo ważne jest by pamiętać o o indywidualnym podejściu do każdej pacjentki, z uwzględnieniem dynamicznie zmieniającej się sytuacji epidemiologicznej.

Położna środowiskowa jest zobowiązana do wykorzystywania środków ochrony osobistej zgodnie z istniejącym ryzykiem przy kontakcie z pacjentem i wykonywaniu poszczególnych procedur. Zalecany minimalny zestaw środków ochrony indywidualnej do opieki nad podejrzanymi lub potwierdzonymi przypadkami COVID-19 obejmuje: maski FFP2 lub FFP3, okulary, wodoodporny fartuch z długimi rękawami (jeśli fartuchy wodoodporne nie są dostępne, w zamian użyty może być jednorazowy plastikowy fartuch) i rękawice.