Rwa kulszowa w ciąży – przyczyny, objawy, ćwiczenia

Rwa kulszowa w ciąży, czyli przypadłość znana jako ból korzonków czy zapalenie korzonków, to zespół objawów, których doświadcza wiele przyszłych mam. Specjaliści szacują, że mierzy się z nimi nawet więcej niż połowa ciężarnych.

Co to jest rwa kulszowa (z łac. ischias)? Nie jest chorobą, a zespołem objawów związanych z drażnieniem lub uciskiem tak zwanego nerwu kulszowego, który tworzą gałęzie nerwów rdzeniowych L4-S1. Rozpowszechnienie rwy kulszowej w populacji ogólnej waha się od 2 do aż 43% w wybranych grupach zawodowych. [2]

Bezpośrednią przyczyną rwy kulszowej i bólu korzeniowego jest ucisk na nerw kulszowy. To największy nerw obwodowy człowieka, który zaopatruje ruchowo i czuciowo podudzie oraz stopę.

- Nerw kulszowy powstaje z połączenia czterech lub pięciu korzeni nerwowych, wychodzących z kanału kręgowego w odcinku lędźwiowo-krzyżowym kręgosłupa (są to korzenie L5, S1, S2 oraz zwykle również korzeń S3 i częściowo korzeń L4, tworzące tzw. splot krzyżowy). Następnie nerw kulszowy wychodzi spod dolnego brzegu mięśnia gruszkowatego i pośladkowego wielkiego i biegnie na tylnej powierzchni uda w kierunku dołu podkolanowego. [1]

Chociaż do uciśnięcia nerwu kulszowego może dojść w każdym miejscu na jego przebiegu, co powoduje promieniujący do kończyny dolnej ból, najczęstszą przyczyną rwy kulszowej jest ucisk na korzenie nerwowe w kanale kręgowym przez fragment krążka międzykręgowego.

Szczególnie narażony na przeciążenie jest odcinek lędźwiowo-krzyżowy, a za pojawienie się rwy kulszowej odpowiadać mogą różne schorzenia, zaburzenia i nieprawidłowości, takie jak:

• stan zapalne,
• choroby zakaźne,
• otyłość,
• osteoporoza,
• choroba reumatyczna
• naderwanie, zerwanie więzadeł,
• uszkodzenia układu nerwowego,
• cukrzyca,
• choroby nowotworowe.
• dyskopatia związana z uciskiem korzeni nerwowych przez fragment krążka międzykręgowego, który wystaje poza obszar kręgu.

Jakie są przyczyny rwy kulszowej w ciąży?

W ciąży rwa kulszowa może mieć związek z kilkoma czynnikami, na przykład z przesunięciem środka ciężkości.

Oznacza to, że rwa kulszowa w ciąży może być związana ze zmienioną postawą ciała, która jest konsekwencją powiększania się macicy i rozmiarami płodu. Dlaczego? Po pierwsze, gdy macica ulega powiększeniu, zaczyna przesuwać się w kierunku jamy brzusznej. Jednocześnie powiększa się lordoza lędźwiowa (przesadna krzywizna dolnej części kręgosłupa).

Po drugie przesunięcie środka ciężkości może wiązać się z przeciążeniem tkanek i nadmiernym napięciem mięśni, na przykład mięśnia gruszkowatego zlokalizowanego pod mięśniami pośladkowymi. Gdy jest zbyt napięty, może uciskać nerw kulszowy, co wywoduje dokuczliwe dolegliwości.

Na pojawienie się rwy kulszowej w ciąży wpływają także mięśnie brzucha, które rozciągają się, wskutek czego dochodzi do przejęcia nadmiernego ciężaru przez dolną część pleców.

Wystąpienie rwy kulszowej w ciąży może mieć także związek ze zwiększonym poziomem hormonów steroidowych i relaksyny, która wpływa na zwiększenie elastyczności tkanki łącznej. Nie tylko rozluźnia na przykład więzadła, ale i tkanki kostne oraz chrzęstne. To skutkuje zwiększeniem ruchomości stawów miednicy, krzyżowo-biodrowych i międzykręgowych. Jest to uzasadnione, ponieważ dzięki temu dziecko w czasie akcji porodowej może przejść przez kanał rodny.

Atak rwy kulszowej objawia się silnym bólem odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa i pośladka, promieniującym na tylną powierzchnię uda, podudzia aż do stopy (ból pojawia się w dolnej części pleców, po czym przechodzi przez tylno-boczną część uda i łydki, może sięgać do bocznej części stopy).

Ból korzonków występuje w okolicy unerwionej przez nerw kulszowy i mogą mu niekiedy towarzyszyć objawy neurologiczne. To dlatego objawy rwy kulszowej w ciąży obejmują:

• ból kręgosłupa w odcinku lędźwiowo-krzyżowym (ból o charakterze korzeniowym, czyli ból neuropatyczny), ból pleców opisywane jako ból przeszywający, ostry, paraliżujący. Może nasilać się podczas kaszlu, kichania, śmiechu, a nawet poruszania się.

Nasilenie zakresu bólu w dużej mierze zależy od wielkości podrażnionej powierzchni korzeni rdzeniowych. Objawy rwy kulszowej mogą pojawić się nagle (np. po podniesieniu ciężkiego przedmiotu) lub stopniowo narastać. Dokładna lokalizacja bólu zależy od miejsca uszkodzenia korzenia tworzącego nerw lub samego nerwu.

• promieniowanie bólu do tylnej części uda jednej lub dwóch nóg, opisywane jako „przechodzenie prądu”, pieczenie, palenie, drętwienie,

• parestezje czuciowe, mrowienie, drętwienie w odcinku lędźwiowo-krzyżowym do tylnej części uda. Często ból w obrębie kończyn dolnych jest silniejszy niż w obszarze kręgosłupa,

• zaburzenia czucia w nogach. Może pojawić się także objaw Lasegue’a, to jest problem z podniesieniem nogi do góry z pozycji leżącej.

Jak długo może trwać rwa kulszowa w ciąży?

Zła wiadomość jest taka, że rwa kulszowa w ciąży potrafi sprawiać duży dyskomfort przez cały jej okres i może się nasilać z każdym kolejnym miesiącem. Jest też dobra wiadomość: w zdecydowanej większości przypadków ulgę przynosi nieskomplikowane leczenie zachowawcze.

Rwa kulszowa w ciąży może być mylona z bólem miednicy czy rozejściem spojenia łonowego, zablokowaniem stawu krzyżowo-biodrowego, stąd ważna jest diagnostyka różnicowa prowadzona przez lekarza.

Gdy pojawią się dolegliwości, najpierw należy skontaktować się z ginekologiem, który wykluczy problemy związane z fizjologią ciąży. Jeśli prowadzący ciążę specjalista stwierdzi, że problemem jest rwa kulszowa, należy skontaktować się z fizjoterapeutą, najlepiej uroginekologicznym bądź pracującym z ciężarnymi lub osteopatą.

W postępowaniu w przypadku wystąpienia rwy kulszowej w ciąży bardzo ważna jest fizjoterapia i leczenie farmakologiczne. Nie mniej istotne jest, by wiedzieć, jak można sobie pomóc domowymi sposobami.

Dlaczego rwę kulszową trzeba leczyć?

Jedno jest pewne: rwy kulszowej nie należy lekceważyć i bagatelizować. Działania ukierunkowane na złagodzenie dolegliwości są ważne nie tylko z uwagi na samopoczucie i komfort codziennego funkcjonowania.

Trzeba pamiętać, że długotrwały ucisk na nerw kulszowy może osłabić mięśnie kończyn dolnych, skutkować zaburzeniami w zakresie przewodnictwa nerwowego, a i wywołać róże powikłania, takie jak na przykład trwałe uszkodzenie nerwu kulszowego.

Co mogę zrobić, aby złagodzić objawy rwy kulszowej w ciąży?

Dolegliwości bólowe związane z wystąpieniem rwy kulszowej można łagodzić domowymi sposobami. Podstawą postępowania w rwie kulszowej w okresie ostrego bólu jest leczenie zachowawcze, polegające na czasowym odciążeniu kręgosłupa. Co może pomóc?

Przede wszystkim trzeba zadbać o odpoczynek i relaks. Należy prowadzić oszczędny tryb życia, a i unikać przeciążeń i podnoszenia ciężkich rzeczy oraz ruchów i pozycji nasilających ból.

Wskazana jest także ciepła kąpiel (woda nie może być gorąca!), która rozluźnia mięśnie, również okłady, tak ciepłe, jak i zimne (doskonale sprawdzi się termofor, na przykład z pestek wiśni lub wielorazowy kompres żelowy).

W przypadku rwy kulszowej ważne jest także odpowiednie ułożenie podczas odpoczynku dziennego i nocnego. Jak powinnaś spać? Najlepiej na lewym boku, z poduszką ułożoną pomiędzy kolanami i podtrzymujących brzuch. To pomoże zachować odpowiednią pozycję kręgosłupa. Leżenie na prawym może prowadzić do ucisku na żyłę główną.

Pozostanie w łóżku, w pozycji leżącej na boku, z ugiętymi nogami w stawach kolanowych i biodrowych lub w pozycji na plecach z podłożeniem poduszki pod kolana, może przynieść ulgę już po 1–2 dniach. Co ważne, unieruchomienie w łóżku nie powinno trwać dłużej niż 4–5 dni. [1]

Rwa kulszowa w ciąży – leczenie farmakologiczne

W leczeniu farmakologicznym rwy kulszowej stosuje się leki przeciwbólowe i niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), czasami również leki obniżające napięcie mięśniowe.

Bardzo ważne jest, by nie leczyć się na własną rękę, nie sięgać bez konsultacji z lekarzem po preparaty, które wydają się nieszkodliwe, ponieważ są dostępne bez recepty w różnych punktach sprzedaży poza apteką.

Rwa kulszowa – kiedy pilnie do lekarza?

Jeśli domowe sposoby na rwę kulszową nie przynoszą ulgi i ból nie zmniejsza się istotnie w ciągu 3–4 dni, konieczna jest konsultacja lekarza.

Pilna wizyta u lekarza jest wskazana, jeśli rwie kulszowej towarzyszy:

• osłabienie siły ruchów stopy (nie można stanąć na palcach, zgiąć czy wyprostować stopy w stawie skokowym, stopa opada),
• osłabienie siły mięśniowej w innym obszarze kończyny dolnej,
• znaczące zaburzenia czucia na skórze,
• nieoddawanie moczu przez kilka godzin,
• gorączka lub dreszcze,
• nasilanie się bólu w nocy lub w pozycji leżącej.

Rwa kulszowa w ciąży – fizjoterapia i ćwiczenia

W leczeniu rwy kulszowej w ciąży doskonałe efekty przynosi fizjoterapia. Dolegliwości związane z rwą kulszową złagodzą także zabiegi fizjoterapeutyczne, takie jak terapia manualna, prądy TENS (przezskórna elektryczna stymulacja nerwów), kinesiotaping (tzw. taśmy kinezjologiczne pomagające zmniejszyć napięcie mięśni w odcinku lędźwiowym, wspierają napięcie mięśni brzucha i stabilizację więzadeł), także techniki rozluźniania mięśniowo-powięziowego czy akupunktura (koniecznie prowadzona u doświadczonego specjalisty). Ważnym elementem skutecznego leczenia dolegliwości jest rozpoczęcie wczesnej rehabilitacji.

Uwaga! U ciężarnych nie można stosować pól magnetycznych, elektroterapii, ultradźwięków oraz peloidoterapii.

Ćwiczenia na rwę kulszową w ciąży zleca rehabilitant lub fizjoterapeuta. Zwykle wskazane są treningi wzmacniające mięśnie grzbietowe, ale i mięśnie dna miednicy, mięśnie brzucha i kręgosłupa. Ważne są także ćwiczenia rozciągające, zwłaszcza mięśnie pośladków i tylnej strony ud oraz pływanie czy joga, spacery w wolnym tempie.

Choć nie każdemu bólowi pleców w ciąży można zapobiec, warto się postarać. Co jest istotne?

Zapobieganie wystąpieniu bólu kręgosłupa i rwy kulszowej to przede wszystkim dbałość o zdrowy kręgosłup i prawidłową postawę ciała. Co robić, a czego unikać?

Przede wszystkim unikanie przebywania zbyt długo w tej samej pozycji, zwłaszcza siedzącej, także nienoszenie butów na obcasie.

Ważne są ćwiczenia i regularne uprawianie sportu, który wzmacnia mięśnie przykręgosłupowe i pomaga zachować prawidłową sylwetkę. Należy także dbać o odpowiednią postawę ciała podczas wykonywania pracy siedzącej - ustawienie biurka i krzesła tak, by pochylanie się nie było konieczne. Duże znaczenie ma także odpowiedni materac, który nie może być zbyt miękki (nie służy to kręgosłupowi).

U ciężarnej w przypadku występowania rwy kulszowej wskazany jest poród w wodzie lub w pozycji kucznej. Zdarza się jednak, że rwa kulszowa w ciąży stanowi wskazanie do porodu przez cesarskie cięcie. Dzieje się tak zwłaszcza w przypadku poważnego zwyrodnienia kręgosłupa lub gdy ciężarna odczuwa silne bóle pleców w przebiegu rwy kulszowej, a termin porodu jest bardzo bliski.