Skóra w ciąży - jak o nią dbać?

Ciąża to czas, gdy organizm kobiety przechodzi wiele zmian. Te mogą dotyczyć także największego narządu człowieka, czyli skóry, która zaczyna nieco inaczej wyglądać i funkcjonować. Często zdarza się, że w rezultacie przyszłe mamy zmagają się z różnymi problemami z cerą i ciałem. Dlaczego tak się dzieje? To konsekwencja wielu różnych procesów zachodzących w ustroju. 

Wśród głównych czynników odpowiedzialnych za występowanie tak zwanych fizjologicznych zmian w ciąży, które wpływają na stan skóry, wymienia się:

Zmiany hormonalne

Najważniejszym czynnikiem wpływającym na kondycję skóry w ciąży są zmiany hormonalne, w tym zwiększona produkcja estrogenów i progesteronu, hormonu stymulującego melanocyty (MSH). Estrogeny wpływają na poprawę ukrwienia skóry, co może skutkować jej rozświetleniem, ale również sprzyjać wystąpieniu przebarwień, zwłaszcza na twarzy (ostuda). Progesteron może powodować nadmierne wydzielanie sebum, co sprzyja powstawaniu trądziku. Zmiany hormonalne sprawiają także, że skóra może reagować intensywnie na te bodźce, co może prowadzić do podrażnień, alergii czy stanów zapalnych.

Przemiany metaboliczne

Na stan skóry wpływają również przemiany metaboliczne, między innymi wzrost objętości płynów ustrojowych. To może prowadzić do odwodnienia skóry, szczególnie w późniejszych etapach ciąży. Suche powietrze, zmniejszona produkcja naturalnych olejków skóry oraz zmiany w metabolizmie mogą osłabiać jej barierę ochronną, co prowadzi do suchości, łuszczenia się skóry, a także może powodować świąd.

Zwiększone krążenie krwi

W ciąży, aby zapewnić odpowiedni dopływ tlenu i składników odżywczych do rosnącego płodu, obserwuje się zmiany w obrębie układu krwionośnego: zwiększony przepływ krwi, znaczny wzrost objętości krwi, rozszerzenie naczyń krwionośnych i zwiększenie ich przepuszczalności. To powoduje, że skóra staje się bardziej ukrwiona, co może prowadzić do pojawiania się pajączków naczyniowych, szczególnie na nogach, piersiach czy twarzy. Wzrost objętości krwi może również przyczyniać się do uczucia opuchnięcia skóry.

Zaburzenia odpornościowe

W ciąży zmienia się także układ odpornościowy. Za problemy ze skórą odpowiada zmniejszona odporność typu komórkowego i związana z nią zmniejszoną produkcję cytokin Th1, także podwyższona odporność typu humoralnego i wzrost produkcji cytokin Th2. To może prowadzić do zaostrzenia istniejących chorób skóry, takich jak AZS, łuszczyca czy trądzik różowaty. Ponadto organizm kobiety może reagować inaczej na czynniki zewnętrzne, co sprawia, że istniejące problemy skórne stają się bardziej intensywne. Jednocześnie ciężarne stają się bardziej wrażliwe na czynniki środowiskowe, takie jak promieniowanie UV, zanieczyszczenia powietrza czy nieodpowiednia pielęgnacja skóry. 

Wzrost masy ciała i rozciąganie skóry

Szybki przyrost masy ciała i rozciąganie skóry w miarę rozwoju płodu mogą osłabiać jej strukturę i prowadzić do powstawania rozstępów na brzuchu, piersiach, udach i pośladkach (gdy skóra nie ma wystarczającej elastyczności, aby sprostać  zmianom, dochodzi do pękania włókien kolagenowych oraz elastynowych).  

Czynniki genetyczne

Za problemy skórne w ciąży mogą odpowiadać także predyspozycje genetyczne. Niektóre osoby mogą mieć skórę bardziej skłonną do pojawiania się przebarwień, trądziku czy rozstępów. Genotyp ma wpływ na wydolność włókien kolagenowych, strukturę skóry oraz reakcje na zmiany hormonalne.

Stres

Zmieniające się ciało, przygotowania do porodu czy obawy związane z przyszłością mogą wpływać na poziom stresu, który może mieć wpływ na skórę (stres powoduje wzrost poziomu kortyzolu, który może negatywnie wpływać na kondycję skóry). W rezultacie napięcie prowadzi do nasilenia problemów, takich jak trądzik, wysypki czy zaostrzenie chorób skórnych. 

Ciąża wiąże się z wieloma zmianami fizjologicznymi. W tym okresie mogą pojawiać się specyficzne schorzenia lub zmiany w zakresie przebiegu już istniejących chorób. Zmiany skórne w ciąży bywają też związane z samym przebiegiem ciąży. Wówczas nie wskazują na toczący się proces chorobowy (są jedynie fizjologicznym objawem zmian zachodzących w ustroju ciężarnej).

Tym samym problemy skórne w czasie ciąży dzieli się na:

• zmiany charakterystyczne dla okresu ciąży, niebędące same w sobie objawami chorobowymi,
• choroby skóry sprzed ciąży, których przebieg zmienia się w trakcie ciąży,
• choroby skóry charakterystyczne dla okresu ciąży. [1]

Jakie są najczęstsze problemy ze skórą w ciąży? Według specjalistów grupę tworzą przebarwienia i ostuda, rozstępy, suchość  skóry, świąd ciała, trądzik, pajączki naczyniowe oraz zaostrzenie istniejących chorób skóry. 

Przebarwienia

Przebarwienia to problem, który dotyczy 90% kobiet w ciąży. Ich pojawienie się ma związek z nadprodukcją ciemnego barwnika skóry (melaniny) przez melanocyty przekazujące barwnik keratynocytom w warstwie naskórkowej skóry.  

Charakterystyczna dla ciężarnych jest ostuda, czyli ciemne zabarwienie skóry występujące nie tylko na kresie białej, w dołach pachowych oraz w okolicy pępka, narządów płciowych, ale i na i twarzy: czole, policzkach i nad górną wargą. Zmiany mają charakter jasnobrązowych plam o nierównych granicach, układających się symetrycznie w centralnej części twarzy (tzw. mask of pregnancy, chloasma, melasma, ostuda ciężarnych). 

Przebarwienia pojawiające się w trakcie ciąży zazwyczaj ustępują samoistnie. W przypadku zmian utrzymujących się dłużej możliwe jest ich leczenie. Warto pomyśleć o laseroterapii, peelingach chemicznych, stosowaniu kwasu kojowego oraz preparatów zawierających olejki roślinne i witaminy A i E. Zmiany są wrażliwe na światło słoneczne i mogą się powiększać pod wpływem nasłonecznienia, dlatego trzeba unikać ich ekspozycji na słońce i pamiętać o ochronie przed promieniami słońca.

Rozstępy 

Rozstępy pojawiają się nawet u 90% ciężarnych, a u 10% mają intensywny przebieg. Szybkie rozciąganie skóry w ciąży, zwłaszcza w rejonie brzucha, ud, pośladków i piersi, prowadzi do pękania włókien kolagenowych i powstawania rozstępów. Warto pamiętać, że skóra jest bardziej podatna na rozstępy, gdy ma zmniejszoną wytrzymałość na rozciąganie lub osłabioną produkcję włókien kolagenowych. 

Początkowo rozstępy mają różowy, fioletowy lub czerwony kolor, z czasem bledną, pozostawiając trwałe ślady (przypominają blizny). Dobra wiadomość jest taka, że rozstępy po ciąży zazwyczaj ulegają samoistnemu obkurczeniu. Ich widoczność może także zmniejszyć nawilżanie skóry oraz stosowanie preparatów wspomagających regenerację. Leczenie obejmuje preparaty z wyciągami roślinnymi, witaminami oraz zabiegi medycyny estetycznej, takie jak radiofrekwencja mikroigłowa. 

   Suchość skóry i świąd ciała

W wyniku zmian hormonalnych skóra w ciąży często staje się bardziej sucha i skłonna do łuszczenia. Może to prowadzić do uporczywego świądu, szczególnie na brzuchu, gdzie skóra się rozciąga. Świąd jest definiowany jako świadomość nieprzyjemnego odczucia, które prowadzi do intensywnego drapania się. W przypadku kobiet w ciąży dolegliwość ta pojawia się najczęściej w III trymestrze. Warto nadmienić, że skóra ciężarnych kobiet staje się także bardzo delikatna, wrażliwa i podatna na podrażnienia (może nawet zacząć reagować alergicznie na kosmetyki stosowane od lat). Dyskomfort pozwala złagodzić regularne stosowanie emolientów, zapewniające skórze odpowiednie nawilżenie.

Trądzik ciążowy

Zmiany hormonalne i zwiększone wydzielanie sebum mogą powodować nadmierne wydzielanie sebum, prowadząc do pojawienia się trądziku, także u kobiet, które wcześniej nie miały problemów z cerą. Wypryski najczęściej obserwuje się na twarzy, plecach i klatce piersiowej. Ważne jest stosowanie delikatnych kosmetyków oczyszczających, aby nie podrażniać skóry.

Pajączki naczyniowe

Zmiany hormonalne oraz procesy w obrębie układu krwionośnego (wspomniany zwiększony przepływ krwi, znaczny wzrost objętości krwi oraz fakt, że naczynia krwionośne rozszerzają się, a i zwiększa się ich przepuszczalność), mogą prowadzić do powstawania pajączków naczyniowych (teleangiektazje). Te lokalizują się zwykle na nogach, twarzy i dekolcie. Owe drobne, widoczne naczynka krwionośne zazwyczaj zanikają po ciąży. Ryzyko ich wystąpienia może zmniejszyć unikanie długotrwałego stania i odpowiednia pielęgnacja skóry.

Choroby dermatologiczne

W ciąży wiele kobiet zmaga się z chorobami skóry. Do typowych dermatoz ciążowych należy cholestaza ciążowa, swędzące grudki i ogniska pokrzywkowe w przebiegu ciąży – PUPPP (wielopostaciowe osutki ciężarnych), świerzbiączki ciążowe,   liszajec opryszczkowaty, grudkowe zapalenie skóry ciężarnych, opryszczka ciężarnych oraz progesteronowe autoimmunologiczne zapalenie skóry ciężarnych.

Ciąża może wpływać również na zaostrzenie wcześniej istniejących schorzeń skórnych, takich jak AZS (atopowe zapalenie skóry) czy łuszczyca. Nasilenie objawów wynika z dynamicznych zmian hormonalnych i osłabienia układu odpornościowego. Aby dobrać bezpieczne metody leczenia, konieczna jest konsultacja z dermatologiem. Co interesujące, niektóre kobiety mogą zauważyć zmniejszenie objawów różnych dermatoz, między innymi trądziku, wyprysku czy skórnych postaci łuszczycy i sarkoidozy.