Noworodek. Co się dzieje po porodzie. Procedury i badania

Po urodzeniu, jak najszybciej, maluszkowi wokół nadgarstków zapina się opaski identyfikacyjne z kartonikami, na których wpisywane są: imię i nazwisko matki, płeć dziecka, data i godzina urodzenia, a w przypadku ciąży mnogiej także kolejność przyjścia na świat noworodków.

Mama lub tata powinni sprawdzić poprawność danych. Opaski wolno zdjąć dopiero po wyjściu ze szpitala, w domu.

Noworodków nie kąpie się od razu po porodzie, a jedynie osusza, by  zapobiec wychłodzeniu. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy maluch jest ubrudzony krwią lub smółką.

WHO rekomenduje opóźnić pierwszą kąpiel przynajmniej do co najmniej 6. godziny od urodzenia. Pośpieszna kąpiel mogłaby być stresująca dla dziecka, utrudniałaby utrzymanie właściwej temperatury, a i zmazałaby maź płodową, która pełni ważne funkcje i ma dobroczynny wpływ na skórę malucha.

Odśluzowywanie dróg oddechowych jest procedurą, której poddaje się wyłącznie maluszki z niską punktacją w skali Apgar oraz u noworodków urodzonych przedwcześnie. Dzieci urodzone o czasie same pozbywają się płynu owodniowego i zalegającego w nosogardle śluzu.

Każdy noworodek, po przecięciu pępowiny, jeśli nie ma ku temu medycznych przeciwskazań, powinien być położony na brzuchu mamy i pozostać na nim minimum przez 2 godziny. Procedura ta (jakże przyjemna!) przyspiesza proces adaptacji malucha do nowego środowiska. Jest zgodna ze standardem opieki okołoporodowej.

Noworodek nie jest kąpany ani ubrany. W tej pozycji neonatolog powinien dokonać wstępnej oceny dziecka, powinno się odbyć pierwsze karmienie. Szczegółowe badanie lekarskie przeprowadza pediatra-neonatolog w ciągu pierwszych 12. godzin po urodzeniu.

Kontakt „skóra do skóry” może być przerwany, jeśli pojawi się zagrożenie życia lub zdrowia matki bądź dziecka. Przeciwwskazaniem do bezpośredniego kontaktu ciała matki i jej noworodka po porodzie jest zły stan ogólny dziecka i choroby matki.

Maluszka tuż po porodzie bada się i ocenia w skali Apgar (skala punktacji wydolności układów i narządów, potocznie skala Apgar, od nazwiska autorki).

Skala Apgar jest podstawowym narzędziem ogólnego stanu noworodka bezpośrednio po urodzeniu. Opiera się na sprawdzeniu pięciu głównych parametrów świadczących o kondycji noworodka. Są nimi:

• oddychanie,
• czynność serca,
• zabarwienie skóry,
• napięcie mięśni,
• odruchy fizjologiczne.

Każdy parametr jest oceniany w skali od 0 do 2 punktów. Łączna suma punktów określa kondycję noworodka.

Ocena wykonywana jest dwa razy lub cztery, w zależności od kondycji dziecka. Ocenę noworodka lekarz wykonuje:

• dwukrotnie, w 1. i 5. minucie życia, jeśli noworodek jest w stanie dobrym, czyli otrzymał 8–10 pkt Apgar.
• czterokrotnie: w 1., 3., 5. i 10. minucie życia, jeśli dziecko jest w stanie średnim (4–7 pkt Apgar) lub ciężkim (0–3 pkt Apgar).

Noworodek jest także ważony i mierzony (mierzy się jego długość, obwód głowy i klatki piersiowej). Podczas badania lekarz zwraca uwagę na adaptację układu oddechowego i krążenia, ocenia ewentualne wady, nieprawidłowości w funkcjonowaniu. W razie potrzeby wdraża stosowne procedury.

Ponieważ dzieci rodzą się z niedoborem witaminy K, należy ją podać noworodkowi bezpośrednio po narodzinach. To ogranicza ryzyko pojawienia się zagrażającemu życiu i zdrowiu krwawieniu z niedoboru witaminy K (choroba krwotoczna noworodków).

Zgodnie z wytycznymi u noworodków donoszonych powinno to być jednorazowa dawka 1 mg, podana domięśniowo w ciągu 6. godzin od urodzenia. Jeśli rodzice się na to nie zgadzają, witaminę K podaje się doustnie, ale w kilku dawkach rozciągniętych w czasie.

Zabieg Credégo ma na celu zapobieganie rzeżączkowemu zapaleniu spojówek i polega na wkropleniu do oczu dziecka 1% roztwór azotanu srebra (który niestety nie chroni przed wirusami i chlamydią). Stosuje się także 1% maść tetracyklinową lub 0,5% maści erytromycynowej (co zapobiega zakażeniom przedniego odcinka oka wywoływanym także przez inne bakterie, także przez chlamydię). Zabieg zaleca się u wszystkich noworodków urodzonych drogami natury. Azotan srebra może wywołać chemiczne zapalenie spojówek, które ustępuje po dobie.

Po urodzeniu noworodki otrzymują dwa szczepienia, przeciwko gruźlicy oraz WZW typu B.

Gruźlica jest chorobą wywoływaną przez prątki gruźlicy, szczególnie niebezpieczną dla najmłodszych niemowląt. Szczepionka przeciwko niej jest „szczepionką żywą”, podawaną śródskórnie. Przeciwko gruźlicy dziecko można zaszczepić także przy wypisie ze szpitala, niekoniecznie w pierwszej dobie życia.

Przeciwwskazaniami są między innymi: masa ciała poniżej 2000 g, ciężkie wady rozwojowe czy wiek ciążowy poniżej 32. tygodnia.

Drugim szczepieniem jest pierwsza dawka szczepienia przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (WZW B). To szczepionka „zabita”, podawana domięśniowo. Podaje się ją, by zabezpieczyć dziecko przed wirusem wywołującym wirusowe zapalenie wątroby typu B, które może wywołać zapalenie wątroby, spowodować jej niewydolność, a także prowadzić do rozwoju nowotworu wątroby.

W Polsce badania przesiewowe u noworodków są wykonywane w kierunku 26 chorób, między innymi:

• fenyloketonurii (PKU),
• mukowiscidozy (CF)
• wrodzonej niedoczynności tarczycy (WNT),
• innych rzadkich wrodzonych wad metabolizmu (WWM).

Badanie nie jest przyjemne (także dla rodziców), ponieważ polega na nakłuciu pięty dziecka i nasączeniu specjalnej bibuły krwią.

Testy wykonuje się po 48 godzinach po narodzeniu dziecka. Wyniki badań są ważne, ponieważ choroby, takie jak np. fenyloketonuria mogą prowadzić do upośledzenia umysłowego, któremu można zapobiec w bardzo prosty sposób, stosując dietę (wprowadzając ją jak najszybciej).

Krew do testów wysyła się do laboratorium. Jeśli wynik analizy jest w normie, badanie zostaje zakończone. Do rodziców nie płynie żadna informacja. Jeżeli wynik analizy mieści się w przedziale granicznym norma-patologia, powtarza się analizę próbki. Jeśli wynik znalazł się poza normą, co oznacza wysokie prawdopodobieństwo choroby, do rodziców wysyłany jest list z prośbą o natychmiastowe zgłoszenie się z dzieckiem do poradni specjalistycznej.

Każdy noworodek ma również badaną saturację, czyli wysycenie krwi tętniczej tlenem. Stosuje się w tym celu pulsoksymetr, urządzenie do przezskórnego pomiaru saturacji. Pozwala ono na wykrycie bezobjawowych krytycznych wad serca, które są niebezpieczne i wymagają szybkiej interwencji lekarskiej.

Badanie trwa 2-3 minuty i jest bezbolesne. Należy je przeprowadzić na prawej kończynie dolnej, między 2. a 24. godziną po urodzeniu.

Każdy maluch, zanim wyjdzie ze szpitala do domu, zostaje poddany badaniu słuchu. Powinno być ono wykonuje dopiero w 2. dobie życia, kiedy przewody słuchowe oczyszczą się z mazi płodowej.

Badanie przesiewowe w kierunku niedosłuchu jest bezbolesne, bezpieczne i proste (polega na umieszczeniu w uchu dziecka sondy). Odbywa się powszechnie dzięki aparatom, w które oddziały neonatologii wyposażyła Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy.

Dziecko, którego wynik badania słuchu jest prawidłowy, otrzymuje certyfikat, który powinien być wklejony do książeczki zdrowia dziecka. Szacuje się, że około 1 na 500 dzieci rodzi się z wadami słuchu.

Przed wypisaniem maluszka do domu noworodki są ponownie ważone. Dzieje się tak, ponieważ po narodzinach dziecko traci na wadze. To tzw. fizjologiczny ubytek masy ciała. Ważne jest, by nie był on większy niż 10% urodzeniowej masy ciała.

Po porodzie mama i dziecko spędzają w szpitalu mniej więcej trzy dni – zależy to od sytuacji oraz stanu ich zdrowia.