Najczęstsze problemy zdrowotne dzieci urodzonych przedwcześnie

Maluch po raz pierwszy nabiera powietrza w płuca – jeśli w pęcherzykach jest wystarczająca ilość surfaktantu, wtedy rozprężają się równomiernie. Wówczas zmieniają się warunki w układzie krążenia, rozpoczyna się wymiana gazowa, umożliwiająca prawidłowe zaopatrzenie w tlen całego organizmu.

W płucach wcześniaka surfaktantu jest zbyt mało, mięśnie umożliwiające oddychanie są zbyt słabe – w efekcie dochodzi do niedostatecznego natlenienia krwi i tkanek. Żeby maluszek przeżył, trzeba mu podawać odpowiednio nagrzaną i nawilżoną mieszankę powietrza wzbogaconą w tlen. Bezpośrednio do płuc podaje surfaktant, dzięki czemu następuje poprawa ich pracy.

Jakie najczęstsze problemy z oddychaniem może mieć wcześniak?

• Bezdech wcześniaków(ang. apnea of prematurity – AOP. U wcześniaków większość bezdechów trwa mniej niż 20 sekund. Może  to wspołwystępować z powolnym tętnem zwanym bradykardią. Im wcześniej twoje dziecko się urodziło, tym częściej może doświadczać bezdechów wcześniaczych.

Występują one praktycznie u wszystkich noworodków urodzonych poniżej 28. tygodnia ciąży.  Po 30. tygodniu ciąży bezdechy obserwuje się u 85% dzieci, a w 34. tygodniu już tylko u 20%.*

• Dysplazja oskrzelowo-płucna. Jest to choroba płuc, która może rozwinąć się zarówno u wcześniaków, jak i niemowląt, które musiały byc poddane długotrwałej tlenoterapii i sztucznej wentylacji. Dzieci z DOP mają większe ryzyko infekcji płuc, niestety czasami prowadzi do uszkodzenia płuc. Wczesne uszkodzenie płuc może upośledzić prawidłowy rozwój mózgu i przyrost masy ciała. Zwiększa prawdopodobieństwo epizodów bezdechów i ryzyko nagłej śmierci niemowlęcia.
   
• Zespół zaburzeń oddechowych. Powstaje poniewa  płuca wcześniaka nie są w stanie wytworzyć wystarczającej ilości substancji zwanej surfaktantem. Surfaktant to śliska substancja, która zapobiega zapadaniu się małych pęcherzyków powietrza w płucach dziecka.  

Niedokrwienie, a co za tym idzie, także niedotlenienie ośrodkowego układu nerwowego może spowodować jego uszkodzenie. Dzieje się tak dlatego, że uszkodzony zostaje mechanizm autoregulacji krążenia mózgowego. Staje się on zależny od ciśnienia ogólnoustrojowego. Jeśli ciśnienie to jest niskie i zaburzone, wówczas mózg jest coraz gorzej natleniony. To z kolei powoduje uszkodzenie tkanek.

Następstwem niedotlenienia może być także krwawienie dokomorowe, a jego konsekwencją nieprawidłowy rozwój psychoruchowy, uszkodzenie wzroku i słuchu, wodogłowie – wszystko zależy od miejsca i stopnia wylewu. Najcięższym przejawem tego rodzaju uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego (OUN) są różne postaci mózgowego porażenia dziecięcego.

Jednak pomimo tak wielu negatywnych czynników działających na OUN, mózg jest na tyle plastyczny, że potrafi skompensować niektóre uszkodzenia. Nie bez znaczenia pozostaje fakt, że kora mózgowa, która odpowiada za rozwój ruchowy i procesy myślenia, jest dopiero w trakcie kształtowania, a zatem rozwój będzie lepszy niż rokowania.

Łagodne postaci krwawień do- i okołokomorowych, tj. I i II stopnia, najczęściej rokują pomyślnie co do dalszego rozwoju dzieci i często związane z nimi dysfunkcje ustępują w miarę rozwoju dziecka. Jednak krwawienia z zajęciem miąższu mózgu i powstanie wodogłowia pokrwotocznego są mogą prowadzić do ciężkich zaburzeń rozwoju, chociaz znane są przypadki, że wcześniaki, które miały krwawienie śródmiąższowe jednostronne, także maką szansę na prawidłowy rozwój.

Siatkówka jest częścią oka, która rozwija się szczególnie mocno w ostatnich miesiącach ciąży. Niedojrzała siatkówka wcześniaka, nie jest dobrze unaczyniona, a nagłe przerwanie tego procesu może spowodować, że naczynia będą narastać nieprawidłowo, tworząc zwłóknienia.

Retinopatia wcześniacza może być też spowodowana długotrwałym narażeniem na przebywanie w atmosferze wysokotlenowej, np.: (w cieplarce, czy respiratorze). W najgorszych przypadkach może dojść do krwawienia, odklejenia siatkówki lub całkowitej utraty wzroku. Dlatego tak ważne są kontrole okulistyczne w 4, 8 i 12 tygodniu życia dziecka.

Czynniki sprzyjające wystąpieniu retinopatii

• niska masa ciała,
• wczesny wiek ciążowy,
• ciężki lub średni stan w momencie urodzenia,
• anemia,
• posocznica,
• respirator/tlenoterapia bierna,
• wady układu krążenia,
• dysplazja oskrzelowo-płucna,
• krwotoki wewnątrzczaszkowe.

Do zmniejszenia ryzyka utraty widzenia przyczyniła się fotokoagulacja laserowawidzenia. Niestety, bywa, że u najbardziej niedojrzałych i obciążonych wcześniaków nie zawsze następuje regres zmian. 

Schorzenia wzroku są związane z ogólnym dobrostanem dziecka, a pogorszenie widzenia może zaburzyć zarówno rozwój emocjonalny, psychoruchowy, jak i  społeczny.

Wcześniaki nie potrafią utrzymać stałej temperatury ciała – mają zbyt mało tkanki tłuszczowej i zbyt słabe mięśnie. Dlatego umieszcza się je w cieplarce, który ma czujnik temperatury podłączony do skóry dziecka, monitoruje jego ciepłotę i reguluje temperaturę urządzenia.

Jeśli wcześniak waży około 2000 gramów, stosuje się tzw. „inkubator otwarty”, mniejsze noworodki  umieszcza się w inkubatorach zamkniętych, które nie tylko utrzymują odpowiednią  temperaturę, ale również wysoką wilgotność powietrza.

Jeżeli temperatura ciała dziecka spada poniżej 37stopni C, to pojawia się skurcz naczyń krwionośnych, zmniejszenie przepływu krwi i zwiększenie jej gęstości, przejście na metabolizm beztlenowy, kwasica metaboliczna, obrzęk tkanek centralnego układu nerwowego (CUN) i w końcu wylew krwi do mózgu.

Taki sam mechanizm może pojawić się również wewnątrz gałki ocznej. Dlatego tak bardzo ważne jest monitorowanie dzieci i dbanie o odpowiednia temperaturę oraz wilgotność powietrza. Powietrze powinno być odpowiednio nawilżone, gdyż cienka skóra nie chroni ciała przed utratą wody. Także potem dziecko potrzebuje ciepłego ubierania i dość wysokiej temperatury w domu.

O tym, jak karmione będzie dziecko, decyduje jego wiek - tydzień ciąży, w którym się urodziło. Najmłodsze dzieci karmi się dożylnie, te które przyszły na świat po 28 tygodniu otrzymują pokarm także przez sondę. W ten sposób podaje się mleko matki lub specjalne mieszanki. Gdy dziecko jest na tyle silne, że potrafi skoordynować jednoczesne ssanie, przełykanie i oddychanie, zaczyna się je karmić podając pokarm strzykawką i stymulując ssanie. Dopiero potem można próbować karmienia piersią lub butelką.

Nawet donoszone noworodki często przechodzą żółtaczkę fizjologiczną, która jest wynikiem gwałtownego wzrostu rozpadu erytrocytów. Pewna jego ilość jest we krwi i powoduje zabarwienie skóry, białek oczu.

Jeżeli na skutek rozpadu erytrocytów (z przyczyn fizjologicznych czy patologicznych),  we krwi dziecka pojawia się produkt rozpadu erytrocytów, czyli bilirubina w ilościach niebezpiecznych, to przekraczając barierę krew-mózg może spowodować żółtaczkę jąder podstawy mózgu, która w konsekwencji powoduje bardzo duże zaburzenia neurologiczne.

W takiej sytuacji potrzebna jest transfuzja wymienna, czyli  wymiana krwi z dużą ilością bilirubiny na krew bez bilirubiny. Czasem wystarczą naświetlania (fototerapia), dzięki którym bilirubina ulega rozkładowi i wydaleniu. Żółtaczka u wcześniaków trwa dłużej i czasami może być groźna.

Warto wiedzieć, że prawidłowy poziom bilirubiny u noworodka jest kluczowy dla oceny stanu zdrowia malucha w pierwszych dniach życia.

Układ odpornościowy u wcześniaka też nie działa zbyt dobrze, ponieważ maluch nie otrzymał w ostatnich tygodniach ciąży tak bardzo mu potrzebnych przeciwciał. Dlatego dziecko jest narażone na ryzyko infekcji, która może być bardzo groźna, często trzeba podawać antybiotyk. Stąd po powrocie do domu zalecenie ograniczenia kontaktów z innymi ludźmi do minimum.

Kiedy na świecie pojawia się dziecko, nie zawsze rodzice są na to gotowi. Kiedy to dziecko rodzi się wcześniej niż oczekiwano – nikt nie jest gotowy. Maluch ląduje pod specjalistyczną aparaturą, podłączony do dziesiątek rurek i czujników, taki malutki, że w najmniejszych pieluchach tonie. A rodziców czeka długa droga. Wymagać będzie cierpliwości, wytrwałości i wiary, także w to, że ta okruszynka da sobie radę, ty też. Na szczęście niejeden wcześniak potrafi zadziwić, a cuda się zdarzają.