Seminogram, czyli badanie męskiego nasienia

Seminogram, inaczej spermiogram, analiza czy badanie nasienia, jest podstawowym oraz nieinwazyjnym badaniem wykonywanym w diagnostyce męskiej niepłodności, która powinna się rozpocząć równolegle z diagnostyką niepłodności u kobiety. Jej rozpoczęcie jest zalecane, gdy para ma kłopoty z zajściem w ciążę, a lekarz podejrzewa, że przyczyną mogą być nieprawidłowe parametry nasienia. 

Choć przez wielu mężczyzn spermiogram może być odbierany jako procedura krępująca, warto się jej poddać. Badanie jest bowiem bezbolesne, proste, tanie. Co istotne, daje szybki obraz sytuacji. Jak podkreślają specjaliści dobry wynik badania wstrzymuje dalszą diagnostykę, a zły pozwala zaplanować dalsze działania związane z pogłębioną diagnostyką.

Analiza nasienia to badanie laboratoryjne, którego celem jest ocenę parametrów ejakulatu. W trakcie badania oceniane są różne parametry nasienia, takie jak:

• objętość,
• lepkość ejakulatu,
• czas upłynnienia,
• pH,
• wygląd nasienia,
• liczba plemników w nasieniu,
• liczba plemników w 1 ml ejakulatu,
• odsetek żywych i poruszających się plemników,
• ewentualna aglutynacja (zgrupowanie) plemników i stopień jej zaawansowania.

Badanie polega więc na ocenie plemników (ich jakości, szybkości i ilości), wydzieliny prostaty i pęcherzyków nasiennych. Umożliwia wykrycie stanów zapalnych narządów rozrodczych (świadczy o nim obecność białych krwinek), a także schorzenia autoimmunizacyjnego występującego wówczas, gdy 20% plemników jest pokrytych przeciwciałami plemnikobójczymi.

Badanie nasienia można wykonać w laboratoriach medycznych, zarówno w przychodniach, jak i w klinikach ginekologiczno-położniczych. Materiał do badania najczęściej uzyskuje się przez masturbację (czasem podczas stosunku przerywanego, nie praktykuje się pobierania nasienia z prezerwatywy z uwagi na obecność środków plemnikobójczych). Nasienie, pochodzące z pierwszego wytrysku, oddaje się do jałowego szklanego bądź plastikowego pojemnika. 

Przed wykonaniem badania nasienia pacjent powinien:

• zachować wstrzemięźliwość płciową przez 3-5 dni,
• przez kilka nie pić alkoholu,
• przez 3 dni nie stosować leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych, co najmniej 10 dni po zakończonej antybiotykoterapii,
• przygotować się do wywiadu lekarskiego – specjalista przed badaniem zapyta o przebyte w ostatnim czasie choroby, o częstości wytrysków w ciągu ostatnich trzech miesięcy, stosowanych używkach i lekach,
• dbać o higienę osobistą.

Warto pamiętać, że na wynik seminogramu wpływa przemęczenie, przebyte ostatnio choroby z wysoką temperaturą, alkohol oraz zbyt długi okres abstynencji seksualnej oraz antybiotykoterapia (po jej zakończeniu należy odczekać około 2 tygodnie).

Badanie ogólne nasienia polega na obejrzeniu próbki (ocena makroskopowa). Ustala się wówczas takie parametry jak: kolor, pH (≥7.2), zapach, lepkość, objętość.

Następnie próbkę nasienia bada się pod mikroskopem (ocena mikroskopowa). Ocenia się takie parametry jak: liczba plemników w mililitrze nasienia, żywotność plemników, budowę morfologiczną, ruchliwość.

Seminogram - wyniki prawidłowe

• prawidłowa objętość całkowita nasienia - powyżej 1,5 ml (według wytycznych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO)
• minimalna liczba plemników - 40 mln w całym ejakulacie, powyżej 20 milionów na mililitr
• całkowita liczba plemników w ejakulacie (prawidłowa wartość: ≥39 mln)
• żywotność plemników (≥58% plemników żywych),  
• pH (≥7,2)
• ruch plemników – nie mniej niż 50 % plemników powinno wykazywać ruch postępowy, co najmniej 25% ruch typu A, czyli szybki postępowy
• budowa - plemniki o prawidłowej budowie to co najmniej 15% wszystkich plemników
• koncentracja plemników (liczba plemników w 1 ml nasienia) ≥15 mln/ml
• leukocyty poniżej 1,0 miliona/ml
• fruktoza powyżej 13 mikromoli
• cynk - powyżej 2,4 mikromola

Jeśli istnieje podejrzenie infekcji bakteryjnej jąder, wykonuje się też analizę bakteriologiczną nasienia.

Badanie nasienia - wyniki nieprawidłowe

Nieprawidłowy wynik badania nasienia świadczy o obniżonej płodności mężczyzny lub niepłodności.

Nieprawidłowości, które świadczą o obniżonej płodności to:

• zbyt mała liczba plemników w spermie podczas wytrysku (oligozoospermia). Świadczy o niej wynik poniżej 20 milionów plemników/m,
• zbyt mało plemników o prawidłowej budowie (teratozoospermia). Wskazuje na to wynik <30% prawidłowo zbudowanych,
• mała liczba plemników, poruszających się ruchem postępowym lub postępowym szybkim (astenozoospermia). Wskazujący na to wynik - poniżej 50% ruchliwych plemników,
• zmiany dotyczą zarówno ilości plemników, ich budowy jak i ruchliwości (oligoasthenoteratozoospermia).

Nieprawidłowości, które oznaczają bezpłodność:

• nekrozoospermia - gdy plemniki występujące w nasieniu są martwe,
• azoospermia - brak plemników w nasieniu,
• aspermia – brak nasienia.

Jeśli wynik badania jest niepokojący, test powtarza się po upływie co najmniej 3 miesięcy. Jeśli sytuacja się powtórzy, należy wykonać inne, bardziej specjalistyczne badania, na które pacjenta kieruje androlog.