Problemy z mięśniami dna miednicy po porodzie – przyczyny, objawy, leczenie

Mięśnie dna miednicy (MDM) to grupa mięśni zlokalizowanych pomiędzy czterema punktami kostnymi. Są rozpięte pomiędzy spojeniem łonowym z przodu, guzami kulszowymi z boków a kością guziczną z tyłu, tworząc romboidalny kształt.

Dno miednicy składa się z dwóch warstw mięśni poprzecznie prążkowanych: przepony miednicznej (diaphragma pelvis) i przepony moczowo-płciowej (diaphragma urogenitale). Przepona miedniczna obejmuje parzyste mięśnie dźwigacze odbytu i mięśnie guziczne. Pod nią znajduje się, przepona moczowo-płciowa zbudowana z warstwy głębokiej (mięsień poprzeczny krocza głęboki, mięsień zwieracz cewki moczowej) i powierzchownej (mięsień poprzeczny krocza powierzchowny, zwieracz odbytu zewnętrzny, mięsień opuszkowo-jamisty i kulszowo-gąbczasty).

- Mięśnie Kegla to popularna nazwa mięśni dna miednicy. Ich praca polega na aktywacji i relaksacji (zaciskaniu/napinaniu i otwieraniu/rozluźnianiu). Żeby je poczuć, należy na przykład bez napinania pośladków zacisnąć mięśnie tak, jakby się chciało zatrzymać gazy lub strumień moczu.

Ów hamak mięśniowy pełni w organizmie wiele ważnych funkcji, takich jak wspomaganie narządów wewnętrznych (warunkuje prawidłowe położenie i funkcjonowanie pęcherza moczowego, jelit i macicy), regulacja oddawania moczu i stolca czy uczestnictwo w akcji porodowej. To dlatego tak istotne, jest, by były w dobrej kondycji.

Tymczasem według Origin Pelvic Health Study 2024, badania przeprowadzonego przez Ipsos i finansowanego przez Rise Together, aż 75% amerykańskich kobiet w wieku od 19 do 58 lat doświadczyło co najmniej dwóch objawów związanych ze szwankującym zdrowiem miednicy.

Zaskakujące jest, że aż 96% z nich nie otrzymało odpowiedniej diagnozy lekarskiej, a co za tym idzie, także pomocy. Według Origin Study:

• 92% kobiet, które rodziły w ciągu ostatnich 5 lat nie poddało się fizjoterapii dna miednicy,
• 86% kobiet, które rodziły w ciągu ostatnich 5 lat nie otrzymało wskazówek dotyczących leczenia mięśni dna miednicy po porodzie,
• 83% kobiet nie otrzymało informacji o leczeniu mięśni brzucha,
• 71% kobiet nie uzyskało wskazówek dotyczących bezpiecznych ćwiczeń po porodzie,
• 44% kobiet lekarze nie pomogli zrozumieć, co jest normalne w kontekście zdrowia miednicy,
• 23% nie czuło się wspieranych przez swoich lekarzy podczas rekonwalescencji poporodowej.

W USA, tak jak i w Polsce, kobiety często opuszczają szpital bez żadnych informacji na temat leczenia dna miednicy. Jednocześnie w wielu krajach, na przykład we Francji, kobiety po porodzie są poddawane badaniu, którego celem jest ocena dysfunkcji dna miednicy, co pozwala skierować świeżo upieczone mamy na fizjoterapię.

- Niestety w Polsce nie edukuje się kobiet (lub edukuje w niewystarczającym stopniu) w zakresie wagi rehabilitacji dna miednicy po porodzie. Wielu lekarzy bagatelizuje tą kwestię, a kiedy pojawiają się skutki zaniedbania, zaleca leczenie operacyjne, którego można uniknąć stosując zachowawcze działania profilaktyczne.[2]

Jakie są przyczyny problemów z mięśniami dna macicy? Prawdopodobieństwo wystąpienia objawów ze strony narządów miednicy jest zdecydowanie większe po porodzie (tak drogą pochwową, jak i przez cesarskie cięcie). Mięśnie dna miednicy mają związek ze związane ze zmianami strukturalno-funkcjonalnymi zachodzącymi podczas ciąży i porodu. Są przeciążone przez zmiany hormonalne, wzrost masy ciała i ciśnienia w jamie brzusznej.

- Dno miednicy w ciąży ulega rozciągnięciu na skutek działania hormonów (relaksyny i progesteronu), a także pod wpływem zmian strukturalnych, takich jak zwiększenie przodopochylenia miednicy oraz przesunięcie środka ciężkości ciała w przód. Jednocześnie wzrastająca macica wywiera coraz większy nacisk na podtrzymujące ją struktury, co z kolei powoduje ich przeciążenie. [2]

Osłabienie mięśni dna miednicy może mieć wiele konsekwencji zdrowotnych. O jakich dolegliwościach mowa? Jakie objawy wskazujące na problemy z mięśniem dna miednicy?

Z badań Origin wynika, że około 8 na 10 kobiet, które urodziły w ciągu ostatnich 5 lat, odczuwa objawy ze strony mięśni miednicy, które negatywnie wpływają na ich życie.

Symptomy ze strony pęcherza moczowego:

• 67% zgłasza nieszczelność pęcherza przy kaszlu, kichaniu lub ćwiczeniach (tzw. wysiłkowe nietrzymanie moczu po porodzie i w ciąży),
• 51% odczuwa konieczność natychmiastowego ponownego oddania moczu (tzw. naglące nietrzymanie moczu po ciąży i porodzie),
• 47% ma trudności z utrzymaniem moczu,
• 43% oddaje mocz częściej niż co dwie godziny.

Objawy jelitowe:

• 50% ma uczucie niepełnego opróżnienia jelit,
• 48% ma trudności z wypróżnieniem,
• 32% odczuwa ból podczas wypróżnień.

Typowe są również takie problemy jak nietrzymaniem gazów i kału oraz zaburzenia statyki narządów moczowo-płciowych.

Objawy seksualne:

• 47% ma trudności z osiągnięciem orgazmu,
• 37% doświadcza niezadowalającego orgazmu,
• 32% odczuwa ból podczas stosunku,
• 23% ma opóźniony orgazm.

Objawy obniżania i wypadania narządu rodnego (pochwy, macicy):

• 24% odczuwa ciężkość w miednicy,
• 14% czuje dyskomfort (napieranie) w okolicach pochwy.

Powyższe symptomy są ściśle związane z funkcjonowaniem mięśni dna miednicy, które wspierają narządy miednicy, kontrolują wydalanie moczu i kału oraz umożliwiają bezbolesną penetrację seksualną i satysfakcjonujący orgazm.

Najczęściej stosowaną metodą diagnostyczną jest Zmodyfikowana Skala Oxfordzka (MOS), która ocenia siłę mięśni dna miednicy poprzez badanie wewnętrzne (digital palpation). Inną metodą pomiaru siły mięśni dna miednicy jest test wstrzymania strumienia moczu. W sytuacji, gdy pojawiają się objawy zaburzeń ze strony układu moczowo-płciowego, należy udać się na badanie urodynamiczne.

Rehabilitacja powinna objąć wszystkie kobiety po porodzie, niezależnie od jego rodzaju. To szczególnie ważne w przypadku wieloródek, u których mięśnie dna miednicy mogą być osłabione po wcześniejszych ciążach i porodach.

Badania naukowe wskazują, że kobiety, które rodziły siłami natury lub przebyły poród pochwowy z użyciem kleszczy lub próżnociągu, są obarczone wyższym ryzykiem problemów z funkcjonowaniem dna miednicy. Wynika to z większego ryzyka uszkodzeń tkanek krocza i ich unerwienia.

Należy jednak pamiętać, że dno miednicy jest osłabione u wszystkich ciężarnych bez względu na rodzaj porodu, stąd stosowną rehabilitację należy zastosować również u kobiet po porodach operacyjnych (cięcie cesarskie).

- Jak dotąd nie wykazano, że zastosowanie cięcia cesarskiego bezwzględnie chroni młode matki przed wystąpieniem wysiłkowego nietrzymania moczu lub przed innymi zaburzeniami ze strony układu moczowo-płciowego. [2]

Rehabilitacja dna miednicy jest bardzo ważna. Specjaliści uznają ją za kluczowy etap w procesie usprawniania kobiet w okresie połogu i skuteczną profilaktykę wysiłkowego nietrzymaniu moczu (WNM) oraz obniżania i wypadania narządu rodnego. Podjęcie działań przyspiesza także powrót do aktywności seksualnej po porodzie.

Jak dbać o zdrowie miednicy po porodzie?

Fizjoterapia mięśni dna miednicy jest skuteczną metodą leczenia dysfunkcji poporodowych. Najlepsze rezultaty może przynieść indywidualna praca ze specjalistą. Co może pomóc?

Ćwiczenia mięśni Kegla – klucz do zdrowia dna miednicy

Ćwiczenia mięśni Kegla, czyli ćwiczenia mięśni dna miednicy i krocza opracowane przez dr Arnolda Kegla, są metodą zapobiegania i leczenia chorób mięśni dna miednicy. Dlaczego są tak istotne? Przede wszystkim są to ćwiczenia wzmacniające mięśnie dna miednicy, co pomaga w utrzymaniu zdrowia dna miednicy.

Jak ćwiczyć mięśnie Kegla, żeby przynosiło to oczekiwane efekty? Istotą treningu mięśni kegla i wzmacniania mięśni dna miednicy jest ich naprzemienne napinanie oraz rozluźnianie. Ćwiczenia należy wykonywać na wydechu. Trening mięśni dna macicy można wykonywać w niemal w każdej sytuacji: w samochodzie, w pracy czy podczas oglądania telewizji.

Jeśli chodzi o ćwiczenie mięśni kegla, nie zaleca się wykonywania ich podczas oddawania moczu. Częste wstrzymywanie jego strumienia może prowadzić do upośledzenia funkcjonowania zwieracza cewki moczowej i wypieracza pęcherza moczowego (dyssynergii).

Najlepiej, gdyby ćwiczenia mięśni Kegla po porodzie były wykonywane pod nadzorem położnej, a w późniejszym okresie połogu pod okiem fizjoterapeuty uroginekologicznego.

Rehabilitacja mięśni dna macicy po porodzie obejmuje także:

• ćwiczenia z przyborami Josepha Pilatesa. W treningu mięśni dna miednicy wykorzystuje się Pilates Roller (wałek) oraz Pilates Ring (magiczna obręcz),

• ćwiczenia z dużą i małą piłką,

• ćwiczenia w wodzie (aqua fitness z wykorzystaniem małych piłek, piankowych węży, power stick i innych akcesoriów) oraz pływanie (styl grzbietowy),

• ćwiczenia mięśni brzucha, wprowadzane stopniowo pod nadzorem fizjoterapeuty. Najbezpieczniejszą formą wzmacniania mięśni brzucha w okresie początkowym są ćwiczenia izometryczne.

Trzeba pamiętać, że nieumiejętny dobór ćwiczeń może skutkować pogorszeniem stanu dna miednicy (na skutek zwiększenia ciśnienia śródbrzusznego podczas klasycznych „brzuszków”) lub ewentracją (wytrzewieniem) w przypadku porodu operacyjnego.

• metoda Cantiencia (specjalna metoda ćwiczeń mięśni dna miednicy, którą opracowała Benita Cantieni. System ten koncentruje się na nauce prawidłowej postawy ciała i wzmacnianiu mięśni dna miednicy oraz mięśni posturalnych),

• ćwiczenia ze stożkami dopochwowymi. Zestaw do ćwiczeń składa się z stożków i obciążników, które stopniowo zwiększają obciążenie. Ćwiczenia można rozpocząć po pełnym zagojeniu się krocza, około 6-8 tygodni od porodu, po konsultacji z lekarzem.

Do ćwiczenia mięśni Kegla służyć mogą kulki gejszy, jajeczka yoni (włożenie ich do pochwy daje w trakcie napięcia uczucie, że mięśnie coś obejmują), także urządzenia w rodzaju PelviFly, Elvie (połączone z aplikacją). Ale uwaga! Niewskazane jest przetrzymywanie kulek gejszy czy jajeczek yoni w pochwie (chodzenie z nimi na spacer czy siłownię), ponieważ brak fazy rozluźniania mięśni może prowadzić do nadmiernego napięcia MDM,

• ćwiczenia biofeedback, które pomagają kobietom zmagającym się z trudnościami w lokalizacji mięśni dna miednicy, umożliwiając monitorowanie siły skurczu na ekranie komputera. Jak to działa? Możliwość rejestracji siły skurczu na ekranie komputera umożliwia rozpoznanie i ćwiczenia właściwych grup mięśniowych.

• elektrostymulacja mięśni dna miednicy i krocza, stosowana w przypadku znacznego osłabienia mięśni dna miednicy, braku rezultatów kinezyterapii oraz poważnych zaburzeń mikcji i defekacji,

• terapia manualna dna macicy, która polega na rozluźnieniu mięśni w obrębie dna miednicy poprzez odpowiedni masaż.

Ćwiczenia mięśni dna miednicy w ciąży - profilaktyka

Czy powinno się przygotować mięśnie dna miednicy do porodu? Zdecydowanie tak. Trenowanie mięśni Kegla zaleca się wszystkim kobietom, ponieważ regularne treningi wpływają na poprawę świadomości funkcjonowania ciała i zwiększają elastyczność krocza, co pozwala uniknąć problemów z mięśniami dna miednicy po porodzie (uczą świadomej relaksacji okolicy krocza, co zmniejsza ryzyko urazu podczas porodu).

Po konsultacji z lekarzem ginekologiem i położną można zalecić ciężarnej wprowadzenie profilaktycznego masażu krocza, który ma na celu jego uelastycznienie i przygotuje je na silne rozciąganie w czasie porodu, ułatwia rozwieranie oraz redukuje ryzyko pęknięcia czy nacięcia.