Nieregularny cykl menstruacyjny - jak zajść w ciążę?

Nieregularne cykle miesiączkowe, a co za tym idzie także owulacje, to jedna z przyczyn problemów z płodnością. Szacuje się, że zmaga się z nim nawet 30% kobiet w wieku rozrodczym. Nieregularne cykle miesiączkowe uznaje się za normę jedynie w przypadku młodych dziewcząt, które zaczynają miesiączkować oraz pań przed menopauzą.

Przeciętny, książkowy cykl miesiączkowy trwa 28 dni. Teoretycznie, jeśli nie doszło do zaburzenia procesu jajeczkowania, powinno się ono odbywać pomiędzy 13. a 15. dniem przed pojawieniem się krwawienia, w odstępach co około 28 dni. Owulacja, czyli jajeczkowanie, przypada więc średnio na 14. dzień przed wystąpieniem krwawienia.

Długość cyklu menstruacyjnego jest kwestią bardzo indywidualną. Ponieważ wiele kobiet ma cykle nieco dłuższe czy krótsze, uznaje się, że prawidłowy cykl menstruacyjny trwa od 21 do 35 dni, licząc od 1. dnia krwawienia do ostatniego dnia przed kolejnym krwawieniem.

Cykl nieregularny definiuje się jako cykl menstruacyjny, który jest krótszy niż 21 dni lub dłuższy niż 36 dni. Twój cykl może być również uznany za nieregularny, jeśli różni się znacznie z miesiąca na miesiąc. Na przykład, jeśli jeden miesiąc twój cykl trwa 23 dni, a drugi 35, twoje cykle będą uważane za nieregularne.

Fazy cyklu miesiączkowego

Wyróżnia się 4 fazy cyklu menstruacyjnego. To:

• menstruacja, czyli krwawienie miesiączkowe trwające około 4-5 dni. Wówczas, w wyniku nagłego spadku poziomu progesteronu, dochodzi do złuszczenia endometrium,
• faza folikularna, która trwa około 9 dni. W tym czasie narasta błona śluzowa macicy, wzrasta pęcherzyk Graafa. Wydziela on coraz większe ilości estradiolu i estrogenu, które są odpowiedzialne za produkcję charakterystycznego śluzu,
• owulacja, czyli jajeczkowanie, która trwa 1 dzień. Jej istotą jest uwolnienie komórki jajowej. Ta jest przechwytywana przez jajowód, gdzie dojrzewa i czeka na zapłodnienie i ostatecznie łączy się z plemnikiem. To konsekwencja współdziałania złożonych mechanizmów neurohormonalnych. Faza owulacyjna trwa zazwyczaj około 36 godzin,
• faza lutealna, trwająca 14 dni. Na tym etapie dochodzi do tworzenia i funkcji ciałka żółtego.

Jeśli komórka jajowa nie zostanie zapłodniona, zaczyna obumierać. Poziom hormonów spada, ciało zaczyna przygotowywać się do kolejnej menstruacji w nowym cyklu miesięcznym.

Jeśli miesiączka występuje regularnie, nie ma zwykle problemu z wyznaczeniem owulacji i dni płodnych i niepłodnych. W przypadku nieregularnych miesiączek trudniej to zrobić. Oznacza to, że jeśli chcesz zostać mamą, regularne miesiączki zdecydowanie ułatwiają sprawę. Dlaczego?

Owulacja to element cyklu menstruacyjnego i jego moment kulminacyjny (szczyt płodności w cyklu menstruacyjnym). Uprawianie seksu w czasie jajeczkowania oznacza największe szanse na poczęcie dziecka.

- Owulacja jest niezbędna do zapłodnienia. Bez niej wydanie na świat nowego życia jest niemożliwe. Podczas jajeczkowania dochodzi do uwolnienia komórki jajowej. Nieregularne miesiączki to sygnał, że owulacja nie przebiega prawidłowo.

Najczęściej uwolnienie komórki jajowej ma miejsce na 14 dni przed krwawieniem miesiączkowym, ale jest to tylko pewien wzorzec. W sytuacji, gdy cykl będzie trwał 29 dni, do jajeczkowania powinno dojść 15. dnia. Z kolei w przypadku 24-dniowego cyklu, jajeczko może być gotowe do zapłodnienia już 10. dnia. Gdy dodatkowo cykle są nie tylko dłuższe bądź krótsze od książkowych, ale i nieregularne, ustalenie momentu owulacji jest trudne, a często mało prawdopodobne.

Badania wykazały, że różnice w długości cyklu są silniej związane z niepłodnością niż krótsze lub dłuższe, ale regularne cykle. Innymi słowy, jeśli twoje cykle są nieco dłuższe niż normalny zakres, ale konsekwentnie mają taką długość, możesz mieć mniejsze problemy z płodnością niż kobieta, której cykle różnią się znacznie, ale długość mieści się w normie.

Jeśli cykle są przesunięte o dzień lub 2, nie trzeba się martwić. Problemy z płodnością mogą wystąpić, gdy wahania są dłuższe i wynoszą 5 lub więcej dni. Badania dowiodły, że kobiety, których cykle miesiączkowe różniły się o mniej niż 2 dni, miały dwa razy większe szanse na zajście w ciążę w danym okresie niż kobiety, których cykle różniły się o więcej niż sześć dni.

Inne badanie wykazało, że kobiety z regularnymi cyklami mają 4 razy większe szanse na zajście w ciążę niż te, których cykle różniły się o więcej niż 10 dni.

Cykl bezowulacyjny

Nieregularna miesiączka to nie jedyny problem. Innym są cykle bezowulacyjne, oznaczające brak owulacji i fazy lutealnej. Sprawiają one, że kobieta jest niepłodna. Brak jajeczkowania jest problemem, który może mieć różne przyczyny. Najczęściej winę ponoszą czynniki chorobotwórcze: torbiele na jajnikach, włókniaki, nieprawidłowe funkcjonowanie przysadki mózgowej czy choroby tarczycy.

Na nieregularne cykle wpływają zaburzenia hormonalne, które mogą być spowodowane niedoczynnością lub nadczynnością tarczycy, jak również nieprawidłowe funkcjonowanie osi podwzgórze - przysadka mózgowa.

Nieregularne miesiączki i inne zaburzenia miesiączkowania mogą także oznaczać zaburzenia owulacji, co jest przyczyną niepłodności.

Jedną z najczęstszych przyczyn występowania nieregularnych cykli jest zespół policystycznych jajników (PCOS). Dominującym objawem choroby są pęcherzyki z tendencją do obwodowej lokalizacji w obrębie jajnika.

Innym schorzeniem wpływającym na nieregularność cykli miesiączkowych jest endometrioza. To choroba cechująca się występowaniem czynnego endometrium poza jamą macicy. Co istotne, na zmiany hormonalne zachodzące w organizmie kobiety podczas menstruacji błona śluzowa macicy reaguje tak samo, jak ta, która znajduje się w prawidłowej lokalizacji (macicy).

Problemem może być także hiperprolaktynemia, którą rozpoznaje się, gdy poziom prolaktyny jest podwyższony, nawet jeśli kobieta nie jest w ciąży czy nie karmi piersią (prolaktyna jest hormonem odpowiedzialnym przede wszystkim za stymulację piersi do produkcji mleka).

Zbyt wysoki poziom prolaktyny może powodować nieregularne miesiączki, a nawet sprawić, że krwawienie zniknie. Inne możliwe objawy mogą obejmować obrzęk lub tkliwość piersi, wyciek mleka z sutków lub bolesny stosunek seksualny (z powodu suchości pochwy).

Duże znaczenie na regularność cyklu menstruacyjnego ma stan zdrowia oraz styl życia. Oznacza to, że ważne jest odpowiednie odżywianie, unikanie stresu, wahań wagi ciała (przyczyną problemów może być nadwaga, intensywne odchudzanie, ale i zaburzenia odżywiania, takie jak bulimia czy anoreksja).

Pojedynczy cykl zaburza także podróż i zmiana klimatu, intensywny wysiłek, nieregularny tryb życia czy przyjmowanie niektórych leków (antybiotyki, hormony).

Zaburzenia miesiączkowania mogą być także związane z chorobami: zespołem jelita drażliwego, schorzeniami wątroby czy tarczycy, jak również cukrzycą czy insulinoopornością.

Możliwość kontrolowania procesu płodności ułatwia zarówno wnikliwa obserwacja swojego pod ciała pod kątem występowania typowych objawów jajeczkowania, jak i korzystanie z różnych narzędzi. To przede wszystkim:

• kalkulator owulacji bazujący na metodzie obliczeniowej Knausa-Ogino, kalkulator owulacji online,
• metoda termiczna obliczania dni płodnych polegająca na codziennym mierzeniu temperatury ciała i zapisywaniu wyników,
• metoda Billingsów oparta na obserwacji zmian konsystencji i zabarwienia śluzu szyjkowego,
• metoda objawowo-termiczna ustalania dni płodnych odnosząca się zarówno do kalkulatora owulacji, pomiarów temperatury ciała, jak i charakterystycznych objawów towarzyszących jajeczkowaniu,
• testy owulacyjne, którego mechanizm bada poziom hormonu luteinizującego w organizmie kobiety, wzrastającego przed jajeczkowaniem,
• monitorowanie cyklu miesiączkowego u ginekologa,

Do wyznaczania swoich dni płodnych oraz kontroli cyklu owulacyjnego stosuje się także komputer cyklu (dostępny pod nazwami handlowymi takimi, jak Lady-Comp, Baby-Comp czy Pearly).

Objawy owulacji to:

• zmiana śluzu z szyjki macicy. Ten przed owulacją staje się rzadki, przezroczysty, ciągnący. Swoim wyglądem przypomina białko jaja kurzego. Taka konsystencja wydzieliny z pochwy ma ułatwić plemnikom przemieszczanie się i dotarcie do celu, czyli do komórki jajowej. Ponadto w czasie jajeczkowania pojawia się uczucie zwiększonej wilgoci w miejscach intymnych,
• podwyższona temperatura ciała, która podczas owulacji wzrasta o około pół stopnia i może utrzymywać się przez pewnie czas, nawet do początku kolejnej miesiączki. To wyniki działania progesteronu. Jeśli nie ulegnie zmianie, może to wskazywać na cykl bezowulacyjny,
• owulacyjny ból podbrzusza w okolicy jajnika, z lewej lub z prawej strony. Jest to związane z pęknięciem pęcherzyka Graafa. Dolegliwości mogą występować zarówno w każdym cyklu, jak i tylko w niektórych. Zwykle trwają od kilku minut do kilkunastu godzin, nie są jednak szczególnie dotkliwe,
• plamienie owulacyjne, pojawiające się w postaci niewielkich krwawych śladów na bieliźnie. Ma ono związek z pęknięciem pęcherzyka Graafa i spadkiem poziomu estrogenu,
• tkliwość i bolesność piersi, które pod wpływem hormonów stają się bardziej wrażliwe,
• wzrost libido, co jest związane z wejściem w fazę płodną cyklu,
• zmiany szyjki macicy, która w czasie dni płodnych staje się miękka, bardziej głęboka, wilgotna i otwarta. Obserwuje się jej zmiękczenie i odchylenie do przodu,
• obniżenie nastroju,
• wyostrzenie zmysłu zapachu bądź smaku,
• zmiany trądzikowe.

Zarówno objawy owulacji, jak i ich intensywność, to kwestia indywidualna.

Czy u kobiety, która ma nieregularne cykle, istnieje możliwość zajścia w ciążę? Tak, choć wymagać to będzie więcej starań. Jeśli cykle są owulacyjne, ale nieregularnie, trzeba skupić na tym, by ustalić moment jajeczkowania i dni płodne.

Można też zrezygnować z prób wykrycia owulacji i po prostu często uprawiać seks przez cały cykl (najlepiej co drugi dzień). Dzięki tej metodzie nie trzeba martwić się obliczeniami czy obserwacjami organizmu.

- Jeśli uprawiasz seks trzy do czterech razy w tygodniu, prawdopodobnie będziesz uprawiał seks w płodny dzień.

Kluczowa jednak jest diagnostyka i ustalenie przyczyny nieregularnych miesiączek. To ważne także dlatego, ze niektóre patologie wywołujące zaburzenia miesiączkowania mogą doprowadzić do niepłodności.

Najważniejsze jest wyregulowanie cyklu miesięcznego przez zastosowanie terapii hormonalnej (w leczeniu nieregularnych miesiączek stosuje się środki adekwatne do przyczyny pojawienia się nieregularnych cykli). Odpowiednie dawki właściwych hormonów pobudzają do wzrostu pęcherzyki jajowe i wywołają owulacje. To umożliwia bezproblemowe wyznaczenie momentu jajeczkowania i zajście w ciążę.

Jeśli miesiączki są nieregularne lub bardzo obfite, lekarze zwykle przepisują dwuskładnikową antykoncepcję hormonalną na bazie estrogenu i progesteronu (tabletki antykoncepcyjne dwuskładnikowe, implant antykoncepcyjny czy wkładkę domaciczna).

Gdy nie jest to możliwe, rozwiązaniem są preparaty jednoskładnikowe na bazie progesteronu. Kobiety cierpiące z powodu endometriozy mogą zostać skierowane na zabieg wyłuszczenia przerośniętego endometrium i podawanie w tym czasie także terapii hormonalnej. Kobiety z zespołem PCOS leczy się także metforminą czy reswerartolem, które wpływają na regulację poziomu glukozy i insuliny we krwi.

Jeśli w organizmie jest zbyt mało progesteronu, lekarz może zalecić przyjmowanie środków zawierających syntetyczny odpowiednik tego hormonu. Gdy przyczyną nieprawidłowości jest niedoczynność tarczycy, endokrynolog przepisze Euthyrox czy Letrox w odpowiedniej dawce. Konieczne jest także wyrównanie innych chorób, takich jak cukrzyca czy częste zaburzenie metaboliczne, jakim jest insulinooporność. Tak czy inaczej należy pozostawać pod kontrolą lekarzy i stosować się do ich zaleceń.

Leczy się także cykle bezowulacyjne. Można ją również wywołać poprzez tak zwaną indukcję owulacji, która polega na zażywaniu leków hormonalnych w określonych dawkach. Przyjmuje się je doustnie lub w formie zastrzyków. Dzięki temu zwiększa się liczba oocytów, a także płodność i szanse na zapłodnienie.

Zalecana jest także zmiana trybu życia i diety na racjonalną, unormowanie masy ciała (niekorzystna jest zarówno nadwaga i otyłość, jak i niedowaga), uregulowanie rytmu życia.

- Jeśli masz nadwagę, utrata wagi może wystarczyć, aby przyspieszyć owulację i pomóc w poczęciu. Badania wykazały, że na pojawienie się owulacji otyłych kobiet wpływa utrata zaledwie 10% masy ciała.

Regularne cykle to jeden z ważniejszych wskaźników stanu zdrowia kobiety. Dlatego jeśli krwawienie pojawia się za szybko lub nieustannie się spóźnia bądź gdy cykle są raz dłuższe, raz krótsze (czyli występują nieregularnie), warto poinformować o tym swojego ginekologa.

Sporadyczne nieregularne cykle są normalne. Owulację może opóźnić bowiem stres lub choroba. To sprawia, że cykl jest dłuższy, a czasem krótszy niż zwykle. Niepokojące jest, gdy cykle są często nieregularne bądź pojawiają się inne zaburzenia (np. bardzo skąpe lub bardzo obfite krwawienie, bardzo silny ból podbrzusza).