Wczesna menopauza - objawy i leczenie

Menopauza fizjologiczna, która pojawia się pomiędzy 45. a 55. rokiem życia (w przypadku statystycznej Polki w 49. roku życia) wiąże się z trwałym przerwaniem pracy jajników. To dlatego można mówić o niej dopiero wtedy, gdy minął przynajmniej rok od ostatniej miesiączki.

Klimakterium jest uważane i traktowane przez lekarzy jak zjawisko naturalne pod warunkiem, że nie przychodzi zbyt wcześnie. O wczesnej menopauzie mówi się gdy dotyka kobietę, która nie ukończyła 40. roku życia. Jest to wówczas traktowane jak anomalia, przedwczesne wygasanie czynności jajników. Dobra wiadomość jest taka, że prawidłowo leczona przedwczesna menopauza jest procesem odwracalnym.

Przedwczesna menopauza nie jest zjawiskiem częstym – o jakich liczbach mówimy? Zjawisko dotyczy jednej na 10 tysięcy 20-latek, jednej na tysiąc 30-latek i jednej na sto 40-stolatek.

To, kiedy kobieta wejdzie w fazę klimakterium, jest sprawą indywidualną, zależy od wielu czynników – tak od uwarunkowań organizmu, genów czy przebytych chorób, jak regionu zamieszkania czy stylu życia.

Przedwczesna menopauza ma wszystkie objawy charakterystyczne dla menopauzy pojawiającej się we „właściwym” czasie, jednak przed zatrzymaniem się miesiączki nie obserwuje się jej objawów „zwiastunowych”. Przedwczesne klimakterium rozpoczyna się nagle, ale rozpoznaje się je dopiero wtedy, gdy miesiączka nie pojawia się przez 4 miesiące.

O przedwczesnej menopauzie mówi się, gdy czynność jajników wygasa przed 40. rokiem życia i obejmuje wtórny brak miesiączki. Do przedwczesnej menopauzy dochodzi w momencie, gdy ustępują krwawienia miesiączkowe na okres około 4 miesięcy lub więcej.

Menopauzę fizjologiczną poprzedza okres „przygotowań”, tzw. premenopauza. Jest to czas pomiędzy okresem pełnej płodności i jej całkowitego zaniku. Zaczyna się około 40. - 45. roku życia i trwa od pięciu do siedmiu lat. Kończy się przekwitaniem.

Pierwsze objawy klimakterium powinny dać znać o sobie dopiero między 45. a 50. rokiem życia. Jeśli pojawiają się wcześniej, zgłoś się do ginekologa.

Jakie są przyczyny wczesnej menopauzy? Okazuje się, że bardzo różne. Za przedwczesną menopauzę, czyli ustanie zdolności reprodukcyjnej, najczęściej odpowiadają:

• geny – ryzyko wzrasta, jeżeli przedwczesne przekwitanie stwierdzono u matki lub starszej siostry,

• choroby autoimmunologiczne, ale i neurologiczne oraz schorzenia układu pokarmowego. Najczęściej jest to autoimmunologiczne zapalenie tarczycy - Hashimoto, celiakia, cukrzyca typu 1., także choroby nowotworowe, terapia przeciwnowotworowa,

• zabiegi medyczne (np. usunięcie jajników, macicy),
• zaburzenia hormonalne,
• późne przechodzenie chorób zakaźnych (np. świnka, odra).

Czynnikiem przyspieszającym okres menopauzy jest też niehigieniczny tryb życia: palenie papierosów, zła dieta, niski status materialny, ciężka praca, depresja, zwiększony poziom stresu (stres silny, ale i przewlekły), trudna sytuacja życiowa.

Pierwsze symptomy menopauzy są niejednoznaczne, ponieważ przypominają przemęczenie, obniżenie odporności lub depresję. Kobiety szybciej się męczą, stają się drażliwe bądź apatyczne, mają kłopoty ze snem. Kiedy nie pojawia się miesiączka, zrzucają to na garb przemęczenia czy słabszej kondycji. Nie wolno tego lekceważyć.

Poza zatrzymaniem miesiączki typowe symptomy klimakterium to:

• duszności,
• kołatanie serca,
• uderzenia gorąca, nocne poty, nadmierne pocenie się,
• suchość pochwy, bolesne stosunki, częste infekcje pochwy i sromu,
• częste oddawanie moczu, początki nietrzymania moczu, nawracające infekcje pęcherza moczowego,
• bóle stawów i mięśni,
• problemy z koncentracją,
• zaburzenia snu, bezsenność,
• bóle głowy, omdlenia,
• drażliwość, wahania nastroju.

Gdy kobieta nie ma miesiączki dłużej niż 4 miesiące, za to obserwuje objawy typowe dla menopauzy, konieczna jest wizyta u ginekologa. Lekarz, po przeprowadzeniu rozmowy i badania ginekologicznego orz USG, zleca zwykle inne badania, wyniki których pozwolą potwierdzić lub wykluczyć przedwczesną menopauzę.

Zwykle ginekolog zleca badania laboratoryjne i obrazowe. To USG jamy brzusznej, USG przezpochowowe, cytologia oraz oznaczenia poziomu:

• estrogenu,
• progesteronu
• FSH (FSH – folikulotropowy),
• prolaktyny (PRL)
• hormonów tarczycy: (T3 – trójjodotyroniny, i T4 – tyroksyny) i wydzielanego przez przysadkę TSH (tyreotropiny).

Jeśli przypuszczenia się potwierdzą - kobieta przechodzi wczesne przekwitanie - lekarz opracowuje terapię. Leczenie, tak jak w przypadku fizjologicznej menopauzy, polega na wprowadzeniu hormonalnej terapii zastępczej (HTZ). Stosowane w niej hormony to estrogeny i progesteron w optymalnych stężeniach. Dzięki nim proces przekwitania można opóźnić, a nawet zatrzymać.

Przedwczesną menopauzę powinno się leczyć. Dlaczego? ile w przypadku menopauzy leczenie jest stosowane w celu złagodzenia nieprzyjemnych objawów przekwitania, o tyle w przypadku przedwczesnego klimakterium terapia hormonalna to także próba przywrócenia płodności i stymulowania jajników do pracy oraz ochrona organizmu przed skutkami zbyt wczesnego zaniku hormonów. Co to znaczy?

Spadek stężenia estrogenu i progesteronu wywołuje wiele zjawisk niekorzystnych dla organizmu. To oznacza nie tylko zaburzenia miesiączkowania, skłonność do infekcji intymnych czy bolesne stosunki. Ponieważ w rezultacie zmian hormonalnych dochodzi do załamania bariery ochronnej, pojawia się zagrożenie zakrzepicą i skłonnością do żylaków. Sytuacja wiąże się także z wyższym ryzykiem wystąpienia osteoporozy.

Niedobory hormonów - niski poziom estrogenów - powoduje również zaburzenia metaboliczne,zwiększone ryzyko chorób układu krążenia (miażdżyca, hipercholesterolemia), infekcji układu moczowo-płciowego czy ryzyko wystąpienia reumatoidalnego zapalenia stawów.

To jednak nie wszystko. Menopauza sprawia, że ciało zmienia proporcje, wypadają włosy, skóra staje się sucha. Hormony płciowe wpływają też na pracę systemu nerwowego. To dlatego ich suplementowanie przywraca organizmowi równowagę, a także chroni go przed chorobami typowymi dla klimakterium.

Kiedy jajniki znów zaczną wytwarzać estrogeny, dawkę hormonów stopniowo się zmniejsza. Jeśli mimo terapii nie podejmują pracy, HTZ trzeba stosować aż do 50. roku życia, by chronić kobietę przed chorobami układu krążenia i osteoporozą.

W przeciwieństwie do menopauzy występującej we „właściwym czasie”, przedwczesna menopauza jest procesem odwracalnym, choć trzeba podkreślić, że próba przywrócenia zdolności reprodukcyjnej nie zawsze kończy się powodzeniem.

Druga dobra wiadomość jest taka, że jeśli kobieta planuje ciążę, to nawet jeśli nie uda się jajnikom powrócić pełnej sprawności, dzięki stymulacji hormonalnej można doprowadzić do wyprodukowania jajeczka, które zostanie zapłodnione pozaustrojowo (metoda in vitro).

Warto pamiętać, że w przypadku wystąpienia przedwczesnej menopauzy konieczne są zmiany w diecie. Warto ograniczać produkty, które hamują proces wchłaniania witamin i minerałów, zatrzymują płyny metaboliczne i podnoszą ciśnienie krwi (kawa, sól, cukier). Do jadłospisu warto z kolei włączyć produkty zawierające wapń i magnez oraz witaminy: A, B, C, E i D.