Badanie ogólne moczu – normy badań

Badanie fizyczne obejmuje analizę:

• barwy i wyglądu,
• przejrzystości,
• odczynu,
• woni i ciężaru właściwego.

Badanie chemiczne pozwala na stwierdzenie, czy w próbce moczu występują:

• białka,
• glukoza,
• ciała ketonowe.

Mikroskopowe badanie osadu umożliwia zaobserwowanie, czy w moczu występują na przykład:

• leukocyty,
• erytrocyty,
• składniki mineralne,
• bakterie, grzyby i pasożyty.

Do oznaczania bakterii w moczu służy posiew moczu.

Badanie ogólne moczu polega na analizie próbki moczu z użyciem testów paskowych lub mikroskopu. Próbka powinna zostać dostarczona do laboratorium jak najszybciej, najlepiej w ciągu 2 godzin. Wynik badania dostępny jest zwykle już następnego dnia. Bardzo ważny jest sposób pobrania moczu.

Robiąc badanie moczu pamiętaj:

• by do badania oddać mocz poranny (w ilości 50-100 ml), koniecznie do jałowego pojemnika kupionego w aptece),

• aby uniknąć zafałszowania wyniku, zbierz mocz po uprzednim podmyciu się łagodnym środkiem do higieny intymnej,

• zbierz mocz metodą środkowego strumienia. Polega ona na oddaniu małej ilości moczu do toalety, a następnie oddaniu moczu do pojemnika. Końcową część moczu należy oddać ponownie do toalety.

Mocz do badania powinien pochodzić z pierwszego porannego moczu. Istotne jest zachowanie co najmniej 8-godzinnej przerwy od spożywania płynów. W przeciwnym razie wyniki badania mogą być niemiarodajne.

Analizując wyniki badania ogólnego moczu bierze się pod uwagę jego: kolor, zapach, ciężar, osad, a także obecność erytrocytów, nabłonków, białka, glukozy czy krwi.

Objętość moczu

Ilość wydalanego moczu w ciągu doby powinna się zawierać w przedziale 900-1800 ml/dobę. Wartości powyżej normy to objaw zaburzenia funkcji nerek lub przewlekłej niewydolności nerek. Wartości poniżej normy wskazują na zaburzenia budowy i funkcji nerek (przewlekła niewydolność nerek, odmiedniczkowe zapalenie nerek, torbielowatość), cukrzycę.

Ciężar właściwy

Ciężar moczu zależy od liczby i rodzaju substancji rozpuszczonych w moczu, czyli kwasu moczowego, mocznika, elektrolitów, glukozy, białkomoczu. Normą jest przedział 1018-1030 g/l.

Ciężar właściwy powyżej normy może wynikać z dużego zagęszczenia moczu (niska podaż płynów), odwodnienie, biegunka. Ciężar właściwy poniżej wartości zaś nadmierne przyjmowanie płynów, ciężką chorobę nerek, zażycie leków moczopędnych, choroby miąższowe nerek.

Przejrzystość moczu

Normą jest mocz przejrzysty. Mętny mocz może świadczyć o obecności białych krwinek, grzybów, bakterii, grzybów, związków chemicznych, śluzu.

Barwa moczu

Normą jest barwa moczu od słomkowej do bursztynowej. Odbarwiony mocz może świadczyć o przewlekłej chorobie nerek lub źle kontrolowanej cukrzycy. Ciemny mocz często świadczy o odwodnieniu. Czerwonawy – o zabarwieniu moczu krwią. Pamiętaj, że na barwę moczu wpływa spożywanie pokarmów (na przykład buraków).

PH moczu

Ph moczu, stężenie jonów wodorowych w wydalanym moczu, powinno wynosić 5-6. Prawidłowy mocz ma odczyn kwaśny.

Wysokie pH (zasadowe) może się pojawić wskutek wymiotów, ale zasadowy odczyn moczu może występować też w przewlekłych zakażeniach układu moczowego wywołanych bakteriami oraz w zaburzeniach czynności cewek nerkowych. Niskie pH (kwaśne) pojawia się wskutek chorób płuc, cukrzycy, ciężkiej biegunki, odwodnienia, głodówki.

Erytrocyty w moczu

Erytrocyty, czyli krwinki czerwone mogą być obecne w badanej próbce moczu w ilości do 3 w polu widzenia. Wartości powyżej normy mogą być spowodowane stosowaniem leków, jak również wskazywać na: kłębuszkowe zapalenie nerek, kamicę nerkową, skazę krwotoczną, nowotwór układu moczowego i narządów płciowych, zaburzenia krzepnięcia krwi, niewydolność krążenia, marskość wątroby.

Powinno się unikać pobierania moczu do badania w czasie menstruacji, ponieważ domieszka krwi może spowodować fałszywe stwierdzenie krwiomoczu.

Leukocyty w moczu

Leukocyty, czyli krwinki białe, mogą być obecne w badanej próbce moczu w ilości 4-5 w polu widzenia, jeżeli osad moczu badany był pod mikroskopem. Jeżeli mocz badany był testem paskowym, leukocyty w prawidłowym wyniku badania moczu nie występują. Wynik nieprawidłowy podany jest w plusach – większa liczba plusów oznacza większą liczbę leukocytów.

Wartości powyzej normy mogą wskazywać na ostre i przewlekłe bakteryjne zakażenia układu moczowego, zapalenie pęcherza lub odmiedniczkowe zapalenie nerek, apalenie gruczołu krokowego u mężczyzny, jak również duży wysiłek fizyczny, odwodnienie, gorączkę.

Nabłonki w moczu

Nabłonki w moczu nie powinny być obecne. W przeciwnym razie mogą być objawem podrażnienia błony śluzowej układu moczowego lub zakażenia układu moczowego.

Wałeczki

Wałeczki nie występują w prawidłowym moczu lub stwierdza się tylko pojedyncze wałeczki szkliste (3-5 w polu widzenia). Ponieważ wałeczki  tworzą się w cewkach nerkowych, stwierdzenie ich obecności w moczu zwykle wskazuje na chorobę nerek. Wałeczki mogą się pojawić z powodu gorączki lub po ciężkim wysiłku fizycznym u osoby bez choroby nerek.

Białko w moczu

Białko w moczunie powinno być nieobecne. Jego obecność wskazuje na choroby nerek, infekcję, nowotwór, nadciśnienie, cukrzycę, niewydolność serca, stan przedrzucawkowy (u kobiet w ciąży lub w połogu).

W zależności od metody badania wynik może być podany w liczbach (im większa liczba, tym większa ilość białka w moczu) lub w plusach (nim większa liczba plusów, tym większa ilość białka).

Glukoza w moczu

Glukoza w moczu nie pownna być nieobecna (u kobiet dopuszczalne są niewielkie ilości). Jej obecność w próbce moczu może wskazywać na cukrzycę, choroby nadnerczy, nerek, wątroby, zatrucie.

Ciała ketonowe

Ciała ketonowe - aceton, kwas acetylooctowy, kwas ß-hydroksymasłowy - nie powinny być obecne. Co wskazuje ich stwierdzenie w próbce moczu? Niedobór insuliny, kwasicę ketonową, dietę niskowęglowodanową, biegunkę, wymioty, zatrucie, ciąża.

Kryształy w moczu

Kryształy najczęściej są zbudowane z fosforanów lub moczanów. Mogą występować u osób zdrowych. U osób z kamicą moczową mogą wskazywać na rodzaj substancji, z których zbudowane są złogi.

Kiedy należy wykonać badanie ogólne moczu?

Badanie ogólne moczu to podstawowe badanie profilaktyczne, które powinno się wykonywać regularnie na przykład raz do roku. Poza tym powinno się je przeprowadzić, gdy pojawia się:

• pieczenie lub ból podczas oddawania moczu,
• uczucie ciągłego parcia na mocz lub mają problemy z jego oddaniem,
• niepokojącą barwę moczu, np. mętny, ciemny lub brązowy mocz.

W przypadku nieprawidłowego wyniku badania ogólnego moczu konieczna jest ocena przez lekarza. Badanie ogólne moczu służy ocenie ogólnego stanu zdrowia oraz umożliwia wykrycie wielu chorób układu moczowego. Nie wolno go bagatelizować.