Żylaki w ciąży. Skąd się biorą i jak sobie z nimi poradzić?

Żylaki kończyn dolnych to wydłużone oraz poszerzone żyły o krętym przebiegu oraz objaw przewlekłej niewydolności żylnej (chronic venous insufficiency, CVI). To problem wielu kobiet. Specjaliści twierdzą, że problem żylaków w ciąży może dotyczyć co drugiej kobiety.

Choć tendencję do tworzenia żylaków mają głównie żyły na nogach, żylaki pojawiają się nie tylko w kończynach dolnych (żylaki nóg), ale i wargach sromowych, w pochwie oraz odbycie (tzw. hemoroidy).

Powstawanie żylaków w ciąży może mieć wiele różnych przyczyn. W pierwszym trymestrze ciąży, gdy macica nie jest jeszcze duża, na funkcję układu żylnego największy negatywny wpływ mają zmiany hormonalne. Mowa głównie o zwiększonym poziom progesteronu i estrogenów.

Progesteron wpływa na zmniejszenie sprężystości ścian żył, spadek napięcia żylnego oraz zwiększenie pojemności i zastoju w naczyniach. Z kolei estrogeny rozszerzają naczynia, zwiększają rozciągliwość żył przez relaksację mięśni gładkich i rozluźnienie włókien kolagenowych.

Specjaliści podkreślają, że w ciąży nasila się efekt hormonozależny związany z relaksacją i poszerzaniem łożyska żylnego.

W bardziej zaawansowanej ciąży duże znaczenie ma wzrost zarówno ilości, jak i ciśnienia krwi krążącej w żyłach (głównie wzrost ciśnienia w naczyniach krwionośnych nógi macicy). To znacząco wpływa to na zwiększenie ryzyka wystąpienia choroby żył w ciąży.

Ciśnienie żylne wzrasta już na początku ciąży, a jego szczytowe wartości notuje się przed porodem.

W przebiegu ciąży zachodzi również wiele innych zmian fizjologicznych w układzie żylnym, takich jak względny zastój żylny (największe zwolnienie przepływu żylnego ma miejsce w 36. tygodniu ciąży) oraz poszerzenie naczyń żylnych.

W ostatnim trymestrze ciąży za żylaki (odbytu również) odpowiada także efekt mechaniczny. Powiększona macica w różnym stopniu może uciskać układ żyły głównej dolnej i żył biodrowych, co utrudnia przepływ krwi.

Ponadto wskutek zmian w układzie krzepnięcia krwi dochodzi do nasilenia aktywności procesów wykrzepiania.

Pod koniec 2. miesiąca ciąży wzrasta stężenie fibrynogenu, a zmniejsza się stężenie antytrombiny III i białka S. Dalszy wzrost krzepliwości obserwuje się w III trymestrze, gdy wzrastają stężenia czynników krzepnięcia VII, VIII, IX, X i XII oraz zmniejsza się stężenie czynnika XI.

Należy pamiętać, iż na pojawienie się żylaków w ciąży wpływa także:

• długotrwałe unieruchomienie,
• brak ruchu, siedzący lub stojący tryb życia, odpowiadający za zastój krwi w żyłach kończyn dolnych,
• leki hormonalne stosowane w ciąży,
• szybkie tycie w ciąży, nadwaga i otyłość,
• noszenie nieodpowiedniego obuwia oraz płaskostopie,
• przyjmowanie małej ilości płynów.

Większość żylaków pojawia się w I trymestrze ciąży (do 5. miesiąca ciąży). Uznaje się, że ciąża jest czynnikiem ryzyka choroby żylakowej i zakrzepicy żylnej.

Na żylaki mają wpływ także geny (jest to skłonność dziedziczona). Szacuje się, że ryzyko rozwoju żylaków u osoby, u której jedno z rodziców ma żylaki, wynosi 42%. Gdy oboje, ryzyko wzrasta nawet do 89%.

Według specjalistów najważniejszym czynnikiem mającym wpływ na powstawanie żylaków w ciąży i poszerzenia żylne w zakresie drobnych naczyń podskórnych na nogach są predyspozycje genetyczne i uwarunkowania anatomiczne (niekorzystny anatomicznie układ naczyń żylnych w jamie brzusznej i miednicy małej.

Kliniczne postaci żylaków w ciąży

Warto wspomnieć, że biorąc pod uwagę okoliczności pojawienia się żylaków w ciąży, wyróżnia się 3 postaci kliniczne zmian. To:

• żylaki związane z ciążą, to jest takie, które w jej trakcie pojawiają się po raz pierwszy. Największe nasilenie obserwuje się w 5. miesiącu ciąży. Po porodzie dochodzi do ich regresji. Jak wyglądają? Przyjmują postać żylakowatości lub teleangiektazji,
• żylaki nasilające się w trakcie ciąży,
• żylaki w przebiegu zespołu pozakrzepowego (zakrzepica żył głębokich w ciąży lub w połogu).

Ciąża i związane z nią zmiany w organizmie kobiety mogą nasilić istniejące dolegliwości (zakrzepica żył głębokich, przewlekła choroba żylna i inne choroby żył, ale także kończyn dolnych) lub przyczynić się do niewydolności żylnej.

Jak wyglądają żylaki nóg? Podczas pierwszej lub drugiej ciąży najczęściej obserwuje się żylaki pni żylnych lub siatkowate (typowo pojawiają się w I trymestrze i nasilają przed porodem). Żylaki siatkowate tworzą siatkę krętych żyłek w tkance podskórnej, np. w dołach podkolanowych, na bocznych powierzchniach ud.

Symptomy, które mogą świadczyć o występowaniu żylaków to:

• swędzenie skóry na obszarze narażonym na ich wystąpienie,
• skurcze mięśni,
• uczucie ciężkich nóg,
• ból nóg, głównie ból wzdłuż przebiegu żył, przy czym dolegliwości bólowe i objawy przewlekłej niewydolności żylnej towarzyszą żylakom głównych pni żylnych (żyły odpiszczelowej i odstrzałkowej),
• opuchnięte kostki i stopy, obrzęki nóg,
• tkliwość lub bolesność żył,
• niebieskie lub fioletowe pajączki występujące pod powierzchnią skóry
. To tak żylaki, jak i teleangiektazje, czyli pajączki naczyniowe– poszerzone drobne żyłki w skórze.

Żylakom kończyn dolnych mogą towarzyszyć żylaki sromu lub pochwy.

Kobieta ciężarna zmagająca się z żylakami, zarówno przed ciążą, jak i w jej trakcie oraz po porodzie, powinna znajdować się pod opieką lekarza flebologa. To ważne.

Żylaki w ciąży nie mogą być bagatelizowane, tak jak i inne dolegliwości kończyn dolnych (np. obrzęki kończyn dolnych). To nie tylko defekt kosmetyczny. O ile niewydolność żylna nie stanowi zagrożenia dla przebiegu ciąży, żylaki mogą prowadzić do:

• zapalenia żył powierzchownych,
• zatoru tętnicy płucnej,
• choroby zakrzepowo-zatorowej.

Kiedy żylaki wymagają kontaktu z lekarzem?

Pomimo tego, że żylaki podczas ciąży często są jedną z typowych i niegroźnych dolegliwości, zdarzają się sytuacje, które wymagają konsultacji z lekarzem. Koniecznie zadzwoń po pomoc, kiedy:

• nogi nagle stają się spuchnięte i są bardzo bolesne. Może to oznaczać, że masz zakrzep krwi w żyłach głębokich,
• czujesz pod skórą wyraźne guzki, które  mogą być oznaką zakrzepu lub zapalenie żył.
• twój stan nie poprawia się pomimo zmiany trybu życia i wykorzystania domowych metod, a żylaki sprawiają ci ból.

Zakrzepica żylna objawia się silnym bólem, obrzękiem nogi, zaczerwienieniem wzdłuż przebiegu żyły, a czasem także wyczuwalnym powrózkowatym zgrubieniem w miejscu zakrzepu.

Na czym polega leczenie żylaków w ciąży?

Leczenie inwazyjne żylaków jest niewskazane u pacjentek ciężarnych i rozważa się je tylko w wyjątkowych przypadkach. Terapia za pomocą lasera zaleca się jednak wykonać przed ciążą lub już po urodzeniu dziecka. Decyzja o terapii podejmowana jest przez lekarza na podstawie badania flebologicznego kilka miesięcy po porodzie.

Jeśli istnieje wysokie ryzyko rozwoju choroby zakrzepowo-zatorowej, konieczne jest stosowanie zastrzyków heparyny. Z reguły jednak leczenie żylaków w ciąży jest wyłącznie objawowe.

Co możesz zrobić, by w ciąży żylaki nie były problemem? Na czym profilaktyka i leczenie objawowe?

Jeżeli wiesz, że w twoim przypadku istnieje ryzyko wystąpienia żylaków lub już je zaobserwowałaś, koniecznie zainwestuj w pończochy przeciwżylakowe.

 To element kompresjoterapii, która redukuje refluks żylny w układzie powierzchownym i w niewydolnych żyłach przeszywających poprzez:

• zwiększenie prędkości przepływu,
• poprawę wydolności zastawek,
• poprawę wydajności pompy mięśniowej.

Działanie wyrobów uciskowych (pończoch,podkolanówek czyrajstop) polega na stosowaniu największego ucisku w okolicach kostki i stopy oraz jego stopniowym zmniejszaniu w kierunku tułowia.

Kobietom ciężarnym zaleca się noszenie wyrobów o specjalnym profilu przystosowanym do sylwetki kobiety ciężarnej w:

• I klasie ucisku (18-21 mm Hg), która jest zalecaną metodą profilaktyki żylaków kończyn dolnych,
• II klasie ucisku (23-32 mm Hg), która jest wskazana w przypadku powiększających się żylaków w ciąży.

Jak jeszcze można zapobiegać żylakom w ciąży?

Prowadź aktywny tryb życia – ćwicz w ciąży, pływaj, spaceruj przynajmniej 40 minut dziennie. To zapewni optymalny przepływ krwi w organizmie. 

Do innych zalecanych form aktywności w czasie ciąży, które korzystnie wpływają na układ żylny, chłonny oraz wspomagają przepływ chłonki, należy jazda na rowerze stacjonarnym, gimnastyka w wodzie, narciarstwo biegowe oraz ćwiczenia oddechowe usprawniające powrót żylny.

Ogranicz spożycie soli

.

Unikaj długiego stania i siedzenia. Dużo odpoczywaj, najlepiej w pozycji leżącej, z uniesionymi nogami, co przyspiesza przepływ krwi, redukuje obrzęki i zmniejsza ryzyko zakrzepicy żył głębokich.

Próbuj spać na lewym boku, tak aby odciążyć żyłę główną, a  obie stopy  umieść na miękkiej poduszce.

Jeśli masz pracę siedzącą, staraj się nie zakładać nogi na nogę i jeśli możesz kup podnóżek, na którym trzymaj stopy.  Unikaj długiego stania.

Zrezygnuj z opalania i gorących kąpieli.

Zadbaj o to, by zdrowo i mądrze się odżywiać przed i po ciąży. Twoja dieta w ciąży lub podczas karmienia piersią powinna być bogata w błonnik oraz witaminy, szczególnie C oraz PP. Odpowiednie żywienie pozwoli ci w utrzymaniu optymalnej masy ciała, która ma duży wpływ na układ krążenia (głównie żyły nóg i odbytu).

Zainwestuj w wygodne obuwie.

Porozmawiaj z lekarzem, ile maksymalnie możesz utyć podczas ciąży. Monitoruj swoją wagę w ciąży i pamiętaj, że każdy nadprogramowy kilogram to dodatkowe obciążenie dla układu krążenia.


W okresie ciąży unikaj podnoszenia ciężarów.

Po konsultacji z lekarzem stosuj maści bądź kremy pochodzenia naturalnego, które dzięki wyciągom z kasztanowca i rutyny zmniejszających dolegliwości związane z żylakami. To kremy i żele zawierające wyciąg z kasztanowca (escyna): zwiększające napięcie ścian naczyń krwionośnych, łagodzące obrzęki i mające działanie przeciwzapalnie.

Pamiętaj, że o stosowaniu leków w ciąży (także wydawanych bez recepty) musi zdecydować lekarz. Wszystkie preparaty, także te, które można kupić bez recepty i które wydają się nieszkodliwe, mogą prowadzić do poronienia, porodu przedwczesnego, powstania wad rozwojowych u dziecka i wewnątrzmacicznych zaburzeń wzrostu. Potencjalny szkodliwy wpływ leków w ciąży zależy od działania, dawki oraz czasu podania leku.

Trzeba także wiedzieć, że preparaty miejscowe wykorzystywane w leczeniu żylaków kończyn dolnych mogą redukować dolegliwości towarzyszące chorobie żylakowej, ale nie usuną żylaków.

Zachowaj czujność. Pierwsze dolegliwości, jakie wywołują żylaki w ciąży, takie jak ból o charakterze rozpierającym, niekiedy skurcze nocne, często są bagatelizowane i zrzucane na karb zmęczenia i codziennej aktywności. Obserwuj swoje ciało, dbaj o siebie.

Jeśli chodzi o żylaki w ciąży, dobra wiadomość jest taka, że zmiany te najczęściej mają charakter przemijający. Oznacza to, że zwykle ustępują samoistnie kilka miesięcy po porodzie.

Niestety żylaki, które pojawiły się przed ciążą, zwykle powiększają się i rzadko ulegają późniejszej regresji.