Hormony tarczycy - badania przed ciążą

Dlaczego badania hormonów tarczycy przed ciążą są ważne?

Tarczyca, stymulowana przez wydzielany przez przysadkę mózgową hormon tyreotropowy (TSH), produkuje hormon T3, czyli trójjodotyroninę i T4, czyli tyroksynę. Hormony tarczycy są wykorzystywane niemal przez każdą komórkę ustroju. Odpowiadają między innymi za kontrolę energii, wpływają na funkcjonowanie wielu narządów, pobudzają metabolizm organizmu, odpowiadają także za samopoczucie i aktywność życiową.

Badania tarczycy przed ciążą są ważne dla oceny zdrowia przyszłej matki i funkcjonowania jej tarczycy. To o tyle istotne, że organ ten wpływa na organizm kobiety, ale i ma kluczowe znaczenie dla prawidłowego przebiegu ciąży oraz rozwoju dziecka. 

Wskazania do badania poziomu hormonów tarczycy

Wskazaniem do wykonania badań tarczycy u kobiet przygotowujacych się do ciąży są podejrzenia choroby tarczycy (niedoczynności tarczycy, nadczynności tarczycy) lub choroby przysadki, także występowanie czynników ich ryzyka (np. wcześniejsze leczenie z chorób tarczycy). Procedura jest również elementem diagnostyki niepłodności (choroby tarczycy wpływają na zajście w ciążę i prawidłowy rozwój płodu) oraz monitorowania leczenia choroby tarczycy. Cykliczne badania kontrolne podczas leczenia tarczycy, są ważne zwłaszcza w przypadku kobiet w ciąży.

Zgodnie z najnowszymi zaleceniami rekomenduje się wykonywanie TSH u wszystkich kobiet planujących ciążę oraz u kobiet w ciąży pomiędzy 4. a 8. tygodniem ciąży. 

Warto pamiętać, że choroby tarczycy należą do najczęstszych schorzeń endokrynologicznych rozpoznawanych u kobiet w wieku rozrodczym. Stąd warto trzymać rękę na pulsie, zwłaszcza planując ciążę.

Niedoczynność tarczycy jawna klinicznie (definiowana jako podwyższenie stężenia tyreotropiny – TSH, któremu towarzyszą obniżone wartości wolnej tyroksyny FT4 oraz wolnej trijodotyroniny FT3) dotyka 0,5% kobiet w ciąży. Subkliniczna forma niedoczynności (rozumiana jako podwyższenie stężenia TSH, przy prawidłowych stężeniach FT4 i FT3) może dotyczyć nawet 2–15% ciężarnych . Podwyższone wartości przeciwciał przeciwtarczycowych, które są istotnym czynnikiem ryzyka rozwoju niedoczynności tarczycy, stwierdza się u 10–20% kobiet w okresie reprodukcyjnym. [1]

Jakie badania tarczycy przed ciążą?

Pełny pakiet badań tarczycowych przed ciążą obejmuje kilka procedur. To oznaczenie stężenia TSH (tyreotropina), FT4 (wolna tyroksyna), FT3 (wolna trijodotyronina), Anty-TPO (przeciwciała przeciwko peroksydazie tarczycowej) oraz Anty-TG (przeciwciała przeciwko tyreoglobulinie).

TSH (tyreotropina)

Oznaczenie TSH (poziomu tyreotropiny) we krwi to podstawowe badanie, które pokazuje, czy tarczyca działa prawidłowo. Norma TSH waha się w przedziale od 0,4 do 4,0 mlU/l dla dorosłej osoby, jednak w przypadku planowania ciąży optymalnie powinno być w granicach 0,5–2,5 mIU/l. 

- Aktualne wytyczne dotyczące wartości referencyjnych TSH w okresie przedkoncepcyjnym oraz u kobiet w ciąży rekomendują utrzymanie go na poziomie < 2,5 mIU/L.
TSH powyżej normy świadczy o niedoczynności tarczycy, subklinicznej niedoczynności tarczycy, ale i chorobie Hashimoto. TSH poniżej normy rozpoznaje się u osób zmagających się z nadczynnością tarczycy, u osób z wolem guzkowym toksycznym, chorobą Gravesa-Basedowa, u chorych z guzem lub niedoczynnością przysadki mózgowej, osób z niedoczynnością tarczycy leczonych zbyt wysokimi dawkami leków zawierających hormon tarczycy, ale i kobiet ciężarnych w pierwszych trzech miesiącach ciąży.

FT4 (wolna tyroksyna) i FT3 (wolna trijodotyronina)

W przypadku, gdy wynik TSH odbiega od normy, wykonywane są badania wolnych hormonów tarczycy (FT3 i FT4). Tyroksyna (FT4) to główny hormon produkowany przez gruczoł tarczowy. Trójjodotyronina (T3) produkowana jest przez tarczycę w niewielkiej ilości (większość pochodzi z przekształcenia z T4).

Norma tyroksyny (FT4) wynosi 10-25 pmol/l (przy TSH w normie, tj. 0,4 - 4,0 µIU/ml). Norma trójjodotyroniny (FT3) to wynik w granicach 2,25 – 6 pmol/L (przy TSH 0,4 - 4,0 µIU/ml).

Anty-TPO i anty-TG

Gdy wyniki badań — TSH, FT3 i FT4 — są nieprawidłowe, wykonuje się badania na obecność przeciwciał przeciwtarczycowych (anty-TG) i (anty-TPO).

Wysokie poziomy anty-TPO (przeciwciała przeciwko peroksydazie tarczycowej) mogą wskazywać na autoimmunologiczne choroby tarczycy, takie jak Hashimoto. Podwyższone przeciwciała mogą zwiększać ryzyko poronienia i komplikacji w ciąży. Anty-TG (przeciwciała przeciwko tyreoglobulinie) może być pomocne w diagnostyce autoimmunologicznych chorób tarczycy.

Diagnostyka czynności tarczycy u ciężarnych opiera się na badaniach stężenia TSH oraz wolnych lub całkowitych hormonów tarczycy we krwi.

Jak przygotować się do badań hormonów przed ciążą?

Badanie krwi najlepiej wykonać na czczo, w godzinach porannych, do godziny 10.00. Jeśli przyjmujesz leki (np. L-tyroksynę), skonsultuj z lekarzem, czy należy je zażyć przed badaniem (zwykle nie).

Gdy wyniki są poza normą lub masz objawy wskazujące na problemy z tarczycą, udaj się do endokrynologa. Specjalista może zalecić leczenie, które przygotuje tarczycę do ciąży i zmniejszy ryzyko komplikacji. Pamiętaj, by wyników badań nie interpretować samodzielnie, a odczytując, posługiwać się normami podanymi przez laboratorium.