Dojrzewanie łożyska w ciąży

Czym jest łożysko?

Łożysko (łac. placenta) jest narządem, który łączy zarodek z macicą kobiety. Powstaje zarówno z tkanek matki, jak i dziecka. Powstaje z tkanki łącznej, błony śluzowej macicy (część matczyna) oraz z zewnętrznej warstwy komórek otaczających zarodek. Od strony matczynej łożysko składa się z wielu zrazików, od strony płodowej jest gładkie.

Placenta to narząd płodowy przejściowy, co oznacza, że ciało kobiety wytwarza je tylko w okresie ciąży po zapłodnieniu. Waży około 400-500 mg i ma średnicę 20 cm. Znajduje się w górnej części jamy macicy. Wyróżnia się łożysko na tylnej ścianie oraz łożysko na przedniej ścianie macicy.

Łożysko w ciąży pełni ważną rolę: odpowiada za dostarczanie dziecku tlenu i składników odżywczych, ale i usuwanie produktów przemiany materii z macicy. Krew rozwijającego się płodu dociera do narządu dwoma tętnicami pępowinowymi.

Za pośrednictwem krwi matki dostarczane są do płodu wszelkie substancje odżywcze (białka, węglowodany czy woda), tlen oraz wszelkie inne substancje (np. leki). Łożysko uczestniczy również w odbieraniu od płodu jego produktów przemiany materii. Te przedostają się do krwi matki i są wydalane z jej organizmu.

Łożysko to także gruczoł wydzielający hormony, takie jak ludzki laktogen łożyskowy (HPL), gonadotropine kosmówkową (hCG), relaksynę, oksytocynę, progesteron i estrogen, które są niezbędne dla obojga w czasie ciąży.

Ponadto chroni płód przed większością bakterii, niestety nie chroni przed wirusami. Na finiszu ciąży łożysko przenosi przeciwciała z matki na dziecko, zapewniając mu odporność przez około 3 miesiące po urodzeniu.

Rodzenie łożyska następuje zwykle w ciągu pół godziny od momentu nastąpienia porodu naturalnego. W czasie cesarskiego cięcia łożysko jest odcinane od ściany macicy.

Jak oznacza się stopień dojrzałości łożyska?

Podczas USG w ciąży ginekolog ocenia nie tylko rozwój dziecka i stan zdrowia mamy, ale również umiejscowienie i stopień dojrzałości łożyska.

Stopień dojrzałości łożyska określa się w 4-stopniowej skali Grannuma (0° , I° , II° , III°). Stopnie te, mniej więcej, na wiek ciąży przekładają się tak:

• 0 - początek istnienia łożyska, od około 16 tygodnia ciąży,

• I - połowa ciąży (mówi się o I stopniu dojrzałości łożyska),

• II - III. trymestr,

• III - końcówka ciąży.

Skala Grannuma to skala, której używa się do oceny rozwoju łożyska podczas badania USG. Ma cztery stopnie: 0, I, II i III. Ostatni, czyli III stopień oznacza, że łożysko jest przygotowane do porodu.

Co się dzieje, gdy łożysko zbyt szybko dojrzewa?

W miarę starzenia się łożyska upośledza się jego wydolność funkcjonalna, co oznacza ograniczoną wymianę między organizmem matki a płodem i przekłada się na wzrost i rozwój dziecka. Starzejące się łożysko może doprowadzić do niedotlenienia i niedożywienia dziecka. To dlatego zbyt szybkie starzenie się narządu wymaga uważnej obserwacji ginekologicznej.

Duża ilość złogów włóknika i wapnia może wpływać na funkcjonowanie łożyska. To dlatego ciąża przenoszona, tak jak i przedwczesne starzenie łożyska, może stanowić zagrożenie dla płodu (łożysko dojrzewające prawidłowo w 3. trymestrze ciąży, po 40. tygodniu ciąży jest zbyt stare, by być wydolne, co jest wskazaniem do rozwiązania ciąży przenoszonej).

Czy szybkie dojrzewanie łożyska zawsze powinno niepokoić?

Łożysko starzeje się w sposób naturalny. Zdarza się jednak, że proces ten postępuje szybciej. U każdej kobiety przebiega indywidualnie. Oznacza to, że to, czy jego stan i stopień dojrzałości powinien niepokoić, czy nie, ustaka lekarz.

W trakcie badania ginekolog obserwuje ilość złogów włóknika i wapnia w łożysku. Przeprowadza się także ocenę stanu łożyska. Sprawdza się wówczas:

• położenie łożyska oraz relację do ujścia wewnętrznego szyjki macicy,

• budowę narządu,

• implantację łożyska,

• błony płodowe pozałożyskowe,

• strukturę (potencjalne guzy, torbiele, krwiaki, starzenie się łożyska),

• echogeniczność,

• wielkość łożyska,

• przyczep sznura pępowinowego.

Dokładniejszą ocenę wydolności łożyska umożliwia badanie przepływów krwi w tętnicach pępowinowych oraz ocena ilości płynu owodniowego. Jeśli przepływy, a także ilość płynu owodniowego lekarz ocenia jako prawidłowe, to wygląd łożyska nie wymaga hospitalizacji, ale jedynie obserwacji (częstszego monitorowania przez USG). Zbyt wczesne starzenie się łożyska jest jednak wskazaniem do częstszego badania USG - nawet co tydzień.

Badanie przepływu krwi przeprowadza się ultrasonograficznie metodą kolorowego Dopplera (badanie to pomaga ocenić wydolność łożyska, ale także może wskazać na genetyczne wady rozwojowe płodu). Zleca się je między 24 a 30 tygodniem ciąży. Jeżeli jego wynik jest nieprawidłowy, przeprowadza się kolejne badania, by wykluczyć opóźnienie wzrastania płodu oraz wad rozwojowych.

Co wpływa na stan łożyska?

Prawidłowy rozwój łożyska jest bardzo ważny dla rozwijającego się płodu. Niestety, niektóre czynniki mogą negatywnie wpłynąć na jego strukturę i funkcjonowanie. To:

• wiek matki. Problemy z łożyskiem częściej obserwuje się u starszych kobiet, zwłaszcza po 40. roku życia (szczególnie gdy jest to pierwsza ciąża),

• ciąża bliźniacza lub inna ciąża mnoga. W takich przypadkach częściej diagnozuje się łożysko przodujące,

• nadużywanie toksycznych substancji: palenie papierosów, nadużywanie alkoholu, zażywanie narkotyków zarówno w czasie trwania ciąży, jak i przed,

• przebyte operacje macicy, takie jak operacja usunięcia mięśniaków,

• zaburzenia krzepnięcia krwi,

• wysokie ciśnienie krwi matki,

• przedwczesne pęknięcie błon,

• problemy z łożyskiem w poprzednich ciążach,

• uraz brzucha, taki jak upadek, uderzenie, stłuczenie.

Czy mogę zadbać o stan łożyska?

Zbyt szybkie dojrzewanie łożyska jest podstawą do obserwacji ginekologicznej. Ma to związek z tym, że intensywnie starzejące się łożysko staje się mniej wydolne, co oznacza ograniczoną wymianę między organizmem matki a płodem. Przekłada się to na gorszy wzrost i rozwój dziecka.

Czy można zadbać o łożysko, by jak najdłużej i najlepiej funkcjonowało? Okazuje się, że tak. Co robić, a czego unikać?

Bardzo ważne jest, by zadbać o odpowiednią dietę, a i postawić na ruch i umiarkowaną aktywność fizyczną. Nie należy brać żadnych leków bez porozumienia z lekarzem. Konieczne jest unikanie stresujących sytuacji.

Nie mniej ważny jest relaks i odpoczynek. Trzeba pamiętać, by spać na lewym boku, nie na plecach (wówczas macica uciska naczynia krwionośne, które zaopatrują łożysko). Kluczowe jest także, by nie palić (palenie papierosów wpływa na sposób, w jaki łożysko łączy się z macicą, powodując różne problemy). Ponadto każda przyszła mama musi pamiętać, by odwiedzać lekarza regularnie przez całą ciążę, współpracować z ginekologiem i położną, wykonywać wszystkie zlecone badania.