Najczęstsze choroby dwulatków – jak je rozpoznać, kiedy iść do lekarza i jak zapobiegać?

Dwulatki zwykle chorują dość często, co nie jest zaskakujące. Do mniej więcej 5. roku życia może się to zdarzać nawet dziesięć razy w roku. Typowe są zwłaszcza infekcje górnych dróg oddechowych. Dlaczego?

Ma to związek z tym, że układ odpornościowy malucha jest jeszcze niedojrzały, wciąż się rozwija i uczy, jak się bronić przed patogenami. Co więcej, noworodki i niemowlaki są wspierane przez otrzymane od mamy przeciwciała (przez łożysko i mleko matki). Około drugiego roku życia ich poziom jednak spada.

Jeśli chodzi o częste infekcje maluszków nie bez znaczenia jest, że dziecięce błony śluzowe są cieńsze i bardziej podatne na infekcje, a drogi oddechowe węższe, co sprawia, że obrzęk błon śluzowych szybciej prowadzi do trudności z oddychaniem i rozwoju stanów zapalnych.

Dwuletnie maluchy mają dość częsty kontakt z wieloma różnymi patogenami. Ponieważ zaczynają odważniej eksplorować otoczenie, a świat poznają wszystkimi zmysłami, przez dotyk i wkładanie rączek oraz różnych przedmiotów do buzi, przenoszą w ten sposób drobnoustroje chorobotwórcze. Dzielenie się zabawkami i zabawa z rówieśnikami, także uczęszczanie do żłobka, dodatkowo zwiększają ekspozycję na wirusy i bakterie. Sytuację komplikuje fakt, że małe dzieci nie przestrzegają jeszcze podstawowych zasad higieny: nie rozumieją na przykład konieczności mycia rąk czy zasłaniania ust podczas kichania czy kasłania.

Jest jednak dobra wiadomość. Pomimo częstych infekcji warto pamiętać, że chorowanie we wczesnym dzieciństwie to normalny etap budowania odporności, który sprawi, że dziecko będzie mniej chorować w przyszłości. Można powiedzieć, że częste infekcje to sposób na budowanie odporności: każda infekcja uczy organizm, jak walczyć z chorobami w przyszłości.

Dwuletnie maluchy zapadają na różne infekcje wirusowe i bakteryjne oraz choroby zakaźne wieku dziecięcego. Które są najczęstsze? 

Infekcje wirusowe u dwulatków 

U dwulatków najczęściej rozpoznaje się takie infekcje wirusowe jak:

• przeziębienie. Jego objawy to katar, kaszel, lekka gorączka, złe samopoczucie. Dziecko może być bardziej marudne i mniej aktywne niż zwykle.

Przeziębienie zazwyczaj mija samoistnie po kilku dniach odpoczynku, nawadniania i łagodzenia objawów (np. za pomocą leków na gorączkę, wody morskiej do nosa). Zwykle nie wymaga wizyty u lekarza, chyba że pojawią się komplikacje, takie jak silny kaszel, duszności czy przedłużająca się gorączka,

• grypa. Jej objawy to wysoka gorączka (ponad 39°C), bóle mięśni, osłabienie, suchy kaszel, ból głowy i ogólne zmęczenie.

Grypa jest bardziej intensywna niż przeziębienie. Zwykle wymaga odpoczynku i odpowiedniego nawodnienia, a w niektórych przypadkach włączenia leków przeciwwirusowych (po konsultacji z lekarzem).

Z uwagi na możliwość wystąpienia powikłań, takich jak na przykład zapalenie płuc, warto skonsultować się z pediatrą, jeśli dziecko ma wysoką gorączkę przez kilka dni lub występują objawy wymagające leczenia,

• zapalenie gardła, które objawia się bólem gardła, trudnościami w przełykaniu oraz gorączką. 

W zależności od przyczyny zapalenia gardła (wirusy, ale i bakterie), leczenie może obejmować nawilżanie gardła, podawanie leków przeciwbólowych oraz ewentualnie antybiotyki (w przypadku infekcji bakteryjnej). Jeśli objawy utrzymują się przez kilka dni lub dziecko ma bardzo wysoką gorączkę, warto skonsultować się z lekarzem,

• biegunka wirusowa (np. rotawirus). Objawia się wodnistymi stolcami, a także może towarzyszyć jej wymioty i gorączka.

Infekcje bakteryjne u dwulatków

U dwulatków najczęściej rozpoznaje się takie infekcje bakteryjne jak:

• angina paciorkowcowa to bakteryjna infekcja gardła wywołana przez paciorkowce (bakterie Streptococcus). Objawia się wysoką gorączką, silnym bólem gardła, trudnościami w przełykaniu oraz białym nalotem na migdałkach, który może świadczyć o obecności ropy. Dziecko może być bardzo rozdrażnione, a ból gardła często sprawia, że maluch odmawia jedzenia i picia. 

Angina paciorkowcowa wymaga leczenia antybiotykami, które przepisać powinien lekarz, dlatego ważne jest, aby jak najszybciej skonsultować się z pediatrą. Nieleczona może prowadzić do powikłań, takich jak ropień okołomigdałkowy czy infekcje nerek. Rzadką konsekwencją jest PANDAS,

• zapalenie ucha środkowego to powszechna infekcja u małych dzieci, która najczęściej jest wynikiem infekcji wirusowych lub bakteryjnych, często powiązanych z przeziębieniem lub infekcją dróg oddechowych. 

Zapalenie ucha środkowego objawia się bólem ucha, gorączką, płaczliwością oraz problemami ze snem, ponieważ dziecko odczuwa dyskomfort w leżeniu. Maluch może również próbować pocierać lub ciągnąć za ucho, co jest charakterystycznym objawem choroby. 

Infekcja może czasem wymagać leczenia antybiotykami, zwłaszcza gdy objawy nie ustępują, a dziecko ma wysoką gorączkę. Warto skonsultować się z lekarzem, jeśli maluch skarży się na ból ucha lub wykazuje oznaki infekcji,

• bakteryjne zapalenie płuc objawia się uporczywym kaszlem (często z odkrztuszaniem ropnej plwociny), wysoką gorączką oraz trudnościami w oddychaniu, które mogą obejmować szybki lub świszczący oddech bądź widoczny wysiłek w oddychaniu. Dziecko może również wykazywać oznaki osłabienia i zmniejszoną aktywność.

Bakteryjne zapalenie płuc wymaga pilnej interwencji medycznej i leczenia antybiotykami. W przypadku podejrzenia tej choroby, zwłaszcza przy wystąpieniu trudności w oddychaniu, należy jak najszybciej udać się do lekarza lub na oddział ratunkowy.

Choroby zakaźne wieku dziecięcego 

U dwulatków najczęściej rozpoznaje się takie choroby zakaźne wieku dziecięcego jak:

• ospa wietrzna, która jest infekcją wirusową wywołaną przez wirus varicella-zoster. Patogen powoduje charakterystyczną swędzącą wysypkę, która przybiera postać pęcherzyków wypełnionych płynem, które po kilku dniach pękają, tworząc strupy.

Zmiany skórne, typowe dla ospy wietrznej, pojawiają się zwykle najpierw na brzuchu i twarzy, a potem rozprzestrzenia na resztę ciała. Oprócz wysypki dziecko ma także gorączkę, może być zmęczone i marudne. W większości przypadków infekcja przebiega łagodnie, ale należy pamiętać, że może powodować komplikacje, zwłaszcza u niemowląt, osób dorosłych lub dzieci z osłabionym układem odpornościowym.

W leczeniu ospy stosuje się leki łagodzące objawy, takie jak środki przeciwgorączkowe i preparaty przeciwświądowe. Ospa wietrzna jest bardzo zakaźna, więc dziecko powinno pozostać w domu, aby uniknąć zarażania innych,

• rumień zakaźny, często nazywany także “piątą chorobą”, to infekcja wirusowa, która objawia się charakterystyczną wysypką na policzkach w postaci czerwonych plam (tzw. "efekt uderzonego policzka"). Wysypka może później rozprzestrzenić się na resztę ciała, ale zazwyczaj nie powoduje dużego dyskomfortu. Towarzyszy jej łagodna gorączka oraz ogólne osłabienie. Infekcja jest wywołana przez wirus parwowirusu B19.

Rumień zakaźny jest łagodną chorobą, która zazwyczaj nie wymaga leczenia, ale należy unikać kontaktu z kobietami w ciąży, ponieważ wirus może być niebezpieczny dla płodu.– wysypka na policzkach, łagodna gorączka,

• trzydniówka, znana także jako "gorączka trzydniowa", to wirusowa infekcja, która najczęściej dotyka dzieci w wieku od 6 miesięcy do 2 lat. Objawia się nagłym wzrostem temperatury ciała, która może osiągnąć nawet 40°C i trwa zazwyczaj przez 3 dni. Po ustąpieniu gorączki na ciele pojawia się charakterystyczna wysypka: drobne, różowe plamki, które najpierw występują na tułowie, a potem mogą rozprzestrzenić się na kończyny. 

Dziecko po ustąpieniu gorączki wraca do siebie, a wysypka znika w ciągu kilku dni. Trzydniówka zazwyczaj nie wymaga leczenia, poza łagodzeniem objawów gorączki i zapewnieniem odpowiedniego nawodnienia.

Kiedy zgłosić się do lekarza z chorującym dwulatkiem? Zdecydowanie w sytuacji, gdy objawy nie ustępują, zaostrzają się lub wskazują na poważniejsze schorzenie. To ważne, ponieważ wczesna reakcja może nie tylko złagodzić dolegliwości i poprawić komfort malucha, ale i pomóc w szybszym rozpoznaniu choroby oraz skutecznym leczeniu, co z kolei pozwala zapobiec powikłaniom.

Objawy, które powinny zaniepokoić rodziców:

• wysoka gorączka (ponad 39°C) utrzymująca się przez kilka dni,
• trudności w oddychaniu, świszczący oddech, sinienie skóry,
• wymioty lub biegunka trwające dłużej niż 24 godziny,
• odwodnienie – brak łez, zapadnięte ciemiączko, sucha skóra,
• zmiany w zachowaniu – maluch staje się ospały lub nadmiernie rozdrażniony. Alarmująca jest apatia, brak reakcji na bodźce, nadmierna senność,
• wysypka skórna, szczególnie jeśli towarzyszy jej gorączka,
• ból ucha, który może sugerować infekcję ucha środkowego.

Co robić, by wspierać układ odpornościowy malucha i i zmniejszyć ryzyko infekcji? Kluczowy jest higieniczny tryb życia, na który składa się kilka elementów: zdrowa dieta bogata w witaminy i minerały, aktywność fizyczna, także wietrzenie pomieszczeń i dbanie o odpowiednią wilgotność powietrza, jak i częste mycie rąk oraz unikanie kontaktu z chorymi. Istotne są także szczepienia ochronne zgodnie z kalendarzem szczepień.

Zdrowa dieta bogata w witaminy i minerały

Dieta w 2. roku życia powinna być zróżnicowana i pełnowartościowa. Warto dbać o to, by maluch jadł sporo warzyw i owoców, które dostarczają witamin (zwłaszcza witaminy C, D, A) oraz minerałów, takich jak żelazo i cynk. W diecie w pierwszych latach życia dziecka ważne są także pokarmy bogate w białko (np. mięso, ryby, jaja i rośliny strączkowe) oraz zdrowe tłuszcze.  

Aktywność fizyczna i zabawy na świeżym powietrzu

Równie ważnym elementem wspierania zdrowia dwulatka jest aktywność fizyczna, zwłaszcza na świeżym powietrzu. W tym wieku dzieci są pełne energii i naturalnie chętne do ruchu, co jest doskonałą okazją do rozwoju sprawności fizycznej oraz wzmacniania układu odpornościowego. 

Spacery, bieganie, skakanie, wspinanie się czy jazda na rowerku biegowym nie tylko cieszą, ale i rozwijają koordynację, równowagę oraz siłę mięśniową.  Regularny ruch wpływa korzystnie na zdrowie, rozwój motoryczny oraz samopoczucie malucha. Jeśli warunki pogodowe nie sprzyjają, warto zapewnić dziecku aktywność fizyczną w domu. Zabawy, takie jak tańce, chodzenie po linii (np. na dywanie), tory przeszkód z poduszek czy tunele, skakanie przez niewielkie przeszkody lub zabawy z piłką również angażują malucha w ruch i poprawiają jego sprawność.

Dobrze również pamiętać, że na lepszą regenerację organizmu i wzmocnienie odporności wpływa również odpowiednia ilość snu oraz regularny, uporządkowany i przewidywalny tryb życia.

Regularna higiena rąk i unikanie kontaktu z chorymi

Dzieci poznają świat wszystkimi zmysłami, co naraża je na kontakt z drobnoustrojami. Z tego powodu istotne jest zaszczepianie zdrowych nawyków higienicznych, takich jak regularne mycie rąk, zwłaszcza po zabawie na świeżym powietrzu, przed jedzeniem, po skorzystaniu z toalety czy powrocie do domu.

Ponadto warto unikać kontaktu dziecka z osobami chorymi, zwłaszcza w okresie wzmożonej liczby infekcji oraz miejsc, w których przebywa duża ilość ludzi (np. supermarkety, centra handlowe).

Wietrzenie pomieszczeń i dbanie o odpowiednią wilgotność powietrza

Wietrzenie pomieszczeń, w których przebywa dziecko, to jeden ze sposobów, by zapewnić odpowiednią cyrkulację powietrza i zmniejszyć ryzyko rozwoju bakterii czy wirusów. Ważne jest również nawilżanie powietrza (np. poprzez nawilżacz powietrza lub powieszenie mokrej ściereczki), ponieważ może pomóc w utrzymaniu zdrowych dróg oddechowych dziecka, szczególnie w sezonie grzewczym, gdy powietrze w pomieszczeniach bywa suche.

Hartowanie organizmu dziecka

Aby zmniejszyć ryzyko choroby, warto zadbać o hartowanie. To proces, który ma na celu wzmocnienie organizmu dziecka, poprawę jego odporności oraz zdolności do radzenia sobie z różnymi czynnikami zewnętrznymi, takimi jak zmiany temperatury.

Jakie są sposoby na hartowanie dwulatka? Na przykład wychodzenie na krótkie spacery na świeżym powietrzu nawet w chłodniejsze dni. Ważne jest, by dziecko było odpowiednio ubrane (warstwowo, na cebulkę, w zależności od temperatury, adekwatnie do pogody) i wracało do ciepłego pomieszczenia, gdzie może się rozgrzać. 

Pomóc może również wietrzenie pomieszczeń przez kilka minut rano i wieczorem. Dzięki temu można nie tylko zadbać o cyrkulację powietrza, ale i zapobiegać przegrzewaniu się oraz pozwolić przyzwyczajać się do zmian temperatury.  

Szczepienia ochronne zgodnie z kalendarzem szczepień

Szczepienia ochronne to jeden z najskuteczniejszych sposobów zapobiegania poważnym chorobom zakaźnym. Ważne jest, by rodzice przestrzegali kalendarza szczepień ochronnych, który ustala ministerstwo zdrowia. Dzięki nim maluchy są chronione przed chorobami, takimi jak odra, różyczka, tężec czy krztusiec, które mogą mieć poważne konsekwencje zdrowotne. 

W przypadku dwulatków, które wciąż rozwijają swój układ odpornościowy, infekcje są dość powszechne, ale zwykle mają łagodny przebieg. Najczęściej występują przeziębienia, infekcje dróg oddechowych, bóle gardła czy ucha, a także wirusowe infekcje żołądkowe. Warto jednak uważnie obserwować dziecko i zwrócić uwagę na niepokojące objawy, takie jak wysoka gorączka, trudności w oddychaniu, silny ból, czy zmiany w zachowaniu malucha.

Pamiętaj, że większość infekcji można leczyć w domu, ale jeśli objawy nie ustępują, pogarszają się lub pojawiają się jakiekolwiek wątpliwości, lepiej skonsultować się z lekarzem. Wczesna reakcja może pomóc w szybkim postawieniu diagnozy i zapewnieniu odpowiedniego leczenia, ale i zapobiec powikłaniom.