Biegunka u dziecka - przyczyny i leczenie

O biegunce mówi się, gdy maluch oddaje więcej niż trzy duże, wodniste stolce w ciągu 12 godzin. Co ważne, ten objaw nie dotyczy noworodków i niemowląt karmionych piersią. W ich przypadku na rozwolnienie wskazuje wyraźne zwiększenie ilości stolców i pogorszona ich konsystencja.

Jakie są objawy biegunki? Stolce dziecka są nie tylko rzadkie i częste, ale i mogą zawierać śluz, krew lub ropę. Bywa, że towarzyszą im wymioty, ból brzucha, ból głowy i gorączka, gorsze samopoczucie i zmęczenie.

Biegunka u dziecka może mieć postać: ostrą - wówczas trwa do 14 dni (biegunka ostra), przewlekłą - trwa ponad 14 dni (biegunka przewlekła).

Biegunki mają różne przyczyny. Najczęściej wywołują je:

• wirusy – głównie z grupy rota, ale także adenowirusy, wirus Norwalk, astrowirusy. Może wtedy wystąpić również gorączka, katar lub kaszel, czyli typowe objawy infekcji wirusowej,

• bakterie – shigella, gronkowce, pałeczki Salmonella, Klebsiella pneumoniae, Yersinia enterocolitica lub E. coli. Mogą pojawić się: gorączka, dreszcze, bóle głowy. Jedynym skutecznym leczeniem jest kuracja antybiotykowa i nawadnianie organizmu,

• pasożyty – najczęściej lamblie, glista ludzka, owsiki,
• błędy dietetyczne – podanie dziecku ciężkostrawnych potraw, przejedzenie,
• zatrucia pokarmowe – nieświeże, przeterminowane pożywienie,

• zatrucia grzybami,
• zaburzenia w składzie flory jelitowej po stosowaniu antybiotyku, który niszczy florę bakteryjną,
• alergie i nietolerancja pokarmowa – laktozy, mleka czy glutenu,

• bolesne ząbkowanie,
• stres.

Przewlekła biegunka często towarzyszy wrzodziejącemu zapaleniu jelita grubego czy chorobie Leśniowskiego-Crohna. Przyczyną biegunki przewlekłej może być także długotrwałe stosowanie antybiotyków, celiakia (nietolerancja glutenu) czy mukowiscydoza (rzadka choroba dziedziczna), a także alergia na białka mleka krowiego (jej przebieg zależy od stopnia nasilenia alergii).

Ustalenie przyczyn powstania biegunki jest bardzo ważne ze względu na metodę leczenia. U dzieci najczęściej występują biegunki bakteryjne i wirusowe.

Biegunka a wiek dziecka

Niektóre przyczyny pojawiania się biegunek, takie jak infekcja, zaburzenia w składzie flory bakteryjnej czy zakażenie pasożytami, występują powszechnie i nie zależą od wieku. Inne w pewnych grupach dzieci występują częściej - są typowe dla wieku.

Niemowlęta i małe dzieci

Niemowlęta i małe dzieci narażone są głównie na biegunkę rotawirusową (inaczej grypę żołądkowa, która przenosi się drogą kropelkową), biegunkę wywołaną alergią czy nietolerancją pokarmową (choćby mleko krowie). Biegunka u niemowlaka może być także związana z ząbkowaniem.

Dzieci w wieku przedszkolnym

Dzieci w wieku przedszkolnym często zapadają na biegunkę pędraków (powoduje ją nadmiar soków owocowych lub cukrów prostych, przy niedoborze tłuszczów w diecie), wywołać ją może także nadmiar spożywanej laktozy (po 3.r.ż. zmniejsza się aktywność laktazy, enzymu wspierającego jej trawienie).

U dzieci starszych

U dzieci starszych z kolei biegunkę najczęściej wywołuje zatrucie pokarmowe (skutek spożycia pokarmów przeterminowane bądź skażonych bakterią: lody czy ciastka z kremem), stres(np. zespół jelita drażliwego), czy – po prostu - brak higieny (np. biegunka podróżnych, która pojawia się często podczas wakacji w egzotycznych krajach).

Jakie są przyczyny ostrej biegunki? Jakie towarzyszą im objawy? Czym się charakteryzują?

Wirusowe zapalenie jelit

Biegunka u dziecka najczęściej pojawia się wskutek infekcji wirusowej. Wówczas mówi się, że to "grypa żołądkową”.

Rozwolnienie, za które odpowiadają zakażenia wirusowe, może trwać od  5 -14 dni. Biegunce mogą towarzyszyć wymioty i kurczowe bóle brzucha. Przebieg potrafi być gwałtowny, więc  należy zapobiegać utracie płynów, pamiętając, że w trakcie choroby dziecko traci nie tylko wodę, ale elektrolity, które trzeba uzupełnić. Spytaj lekarza, po jakie preparaty sięgnąć i jak je dawkować. 



Warto wiedzieć: Infekcje wirusowe powodujące biegunkę są bardzo zaraźliwe. W większości przypadków chory zakaża, aż do ustąpienia objawów, ale zdarza się, że nawet przez kolejne 2 tygodnie.

Biegunka poantybiotykowa

Stosowane antybiotyki zabijają nie tylko chorobotwórcze bakterie, ale również florę jelitową. To umożliwia nadmierny rozwój bakterii opornych na stosowany antybiotyk i w rezultacie powoduje biegunkę.

Badania pokazują, że złagodzić objawy mogą jogurty z żywymi kulturami bakterii lub zażywanie probiotyków.


Warto wiedzieć: Jeśli to antybiotyk jest przyczyną biegunki, skontaktuj się z lekarzem. Być może doktor zaleci zmniejszenie dawki lub zmieni antybiotyk.

Zatrucie pokarmowe

Biegunkę u dzieci może powodować także zatrucie pokarmowe. Objawy zwykle ujawniają się szybko, mogą im towarzyszyć silne wymioty, a choroba zwykle ustępuje w ciągu doby. Ważny jest kontakt z lekarzem i ustalenie przyczyny zatrucia oraz wdrożenie odpowiedniego leczenia. Pamiętaj o pojeniu chorego dziecka


Biegunka pasożytnicza

Biegunki pasożytnicze są wywoływane, tak, jak nazwa wskazuje przez pasożyty.  Rozwolnieniu może towarzyszyć osłabienie, uczucie “rozbicia” i bóle brzucha. Lekarz może zlecić badanie kału i zapisać lekarstwa, np: metronidazol.

Ważne: Nigdy, bez konsultacji z lekarzem, nie podawaj leków przeciwbiegunkowych dzieciom. To może być groźne nie tylko dla ich zdrowia, ale również życia.

Ryzyko pojawienia się biegunki jest zależne od nasilenia objawów, wieku dziecka, przyczyny wywołującej. Im dziecko jest młodsze, tym powikłania biegunki mogą być cięższe.

W przypadku biegunek przedłużających się i przewlekłych, jak na przykład w przypadku nietolerancji czynników pokarmowych, chorób alergicznych, stosowania diety niedoborowych, chorób wrodzonych - efektem może być wyniszczenie dziecka, zaburzenia rozwojowe (psychiczne i fizyczne), a także zaburzenia rozwoju socjalnego.

Bardzo często zdarza się, że w wypadku ostrych biegunek infekcyjnych dziecko może stać się apatyczne, nie chce się bawić, jest senne. Trzeba jednak pamiętać, że biegunki są bardzo groźne dla dzieci, szczególnie dla niemowląt, ponieważ powodują szybkie odwodnienie organizmu, co prowadzi do utraty soli mineralnych, zagęszczenia krwi, z kolei mogącej spowodować niedokrwienie mózgu, nerek czy wątroby.

Oznacza to, że niekontrolowane, nieleczone odwodnienie może doprowadzić do bardzo ciężkich powikłań włącznie ze śmiercią dziecka (na świecie główną przyczyną śmiertelności u dzieci jest właśnie biegunka).

Objawy odwodnienia

Odwodnienie to jedno z najgroźniejszych powikłań biegunki. Łagodne biegunki zazwyczaj nie powodują utraty płynów, natomiast przy ciężkim przebiegu może nastąpić odwodnienie, a w jego konsekwencji pojawić się drgawki, uszkodzenie mózgu, a nawet śmierć dziecka.

Natychmiast zadzwoń do lekarza lub wezwij pogotowie, jeśli dziecko ma takie niepokojące objawy jak:

• spierzchnięte usta,
• ciemnożółty kolor moczu lub bezmocz
,
• zapadnięte ciemiączko u niemowlęcia
,
• zapadnięte gałki oczne,
• sucha skóra,
• senność lub drażliwość
,
• zawroty głowy
,
• brak łez, gdy dziecko płacze,
• skąpe oddawanie moczu,
• biegunka zawiera krew
.

W większości przypadków ostra biegunka zakaźna, tak wirusowa, jak i bakteryjna, ustępuje samoistnie. Bardzo ważne jednak jest leczenie domowe. Co możesz robić?

Pamiętaj o prawidłowym nawadnianiu

Dziecko powinno dużo pić, żeby nie doszło u niego do odwodnienia. Podawaj:

• wodę niegazowaną,
• słabą herbatę,
• napar z rumianku, kopru lub czarnej jagody.

Unikaj soków owocowych, które mogą nasilać dolegliwości.

O czym jeszcze warto pamiętać? Płyny podawaj często (zwłaszcza w przypadku wymiotów), w małych porcjach (nawet łyżeczkę czy dwie). Niech będą chłodne – to osłabia odruch wymiotny. Możesz podać dziecku specjalne płyny, dostępne w aptece, które są bogate w elektrolity i świetnie nawadniają.

Ważne, by napoje były chłodne, gdyż ciepłe i gorące potęgują odruch wymiotny.

Zadbaj o lekką dietę

Dzieci, które mają łagodną postać biegunki, nie muszą przechodzić na specjalną dietę. Zwłaszcza niemowlęta nadal powinny być karmione piersią lub mlekiem dopasowanym do ich zapotrzebowań.

Gdy karmisz piersią, nie rezygnuj z takiego sposobu żywienia malucha, który ma biegunkę.

Jeśli chodzi o leczenie biegunki u niemowląt i bardzo małych dzieci niekarmionych piersią, często włącza się mieszanki mleczne, mleko zmieszane z papką marchwiową, kleiki ryżowe, tarte jabłko.

Starszemu dziecku nieznacznie zmodyfikuj dietę. Należy stosować taką samą dietę, jak przed wystąpieniem biegunki, eliminując z niej potrawy ciężkie, surowe owoce i warzywa, mleko krowie, słodycze. Ma być to dieta lekkostrawna i lekko zapierająca.

Ponieważ w trakcie choroby dzieci często mają gorszy apetyt, trzeba zadbać o to, żeby odpowiednio duży piły, a ze względu na osłabienie jelit przygotowywać niewielkie porcje lekkostrawnych pokarmów.

Na ogół zmniejsza się ilość jedzenia, a zwiększa ilość picia. Płyny mają przywrócić dziecku jego naturalną aktywność i zwiększyć ilość oddawanego moczu.

Przy biegunce doskonale sprawdzi się:

• marchwianka i inne lekko osolone zupy jarzynowe,
• gotowana marchew,
• ryż,
• kleiki (także te dostępne w aptece),
• banany,
• suszone czarne jagody.

Przerwy w jedzeniu nie powinny być długie, a porcje – zbyt duże.

Podawaj odpowiednie preparaty i Leki na biegunkę

Podczas trwania biegunki podawaj też sprawdzone probiotyki, które utrzymują prawidłową florę bakteryjną przewodu pokarmowego, które łagodzą przebieg i skracają czas trwania biegunki.

Możesz też podawać dziecku:

• apteczne płyny, które nawadniają i zawierają elektrolity,

• starszym dzieciom możesz podać lek-probiotyk o działaniu przeciwbiegunkowym, który zawiera kultury drożdżowe, powstrzymujące utratę wody i elektrolitów, zwalczające zakażenia bakteryjne i stymulujące powstawanie przeciwciał (Enterol),

• oraz zawiesinę (Smecta), która skraca czas biegunki, ale nie hamuje naturalnego ruchu jelit. Dodatkowo chroni błonę śluzową przewodu pokarmowego.

Biegunka generalnie nie wymaga stosowania leków przeciwdrobnoustrojowych (antybiotyków lub chemioterapeutyków).

Najczęstszą przyczyną biegunki u dzieci jest zakażenie wirusowe lub bakteryjne. Organizm na atak drobnoustrojów reaguje obronnie. Dlatego nie należy powstrzymywać biegunki, by nie hamować procesu wydalania trucizn.

Delikatnie masuj brzuszek

Delikatnie masuj brzuszek, wykonując okrężne ruchy w kierunku ruchu wskazówek zegara. Połóż na brzuchu ciepły termofor.

Leczenie biegunki u dziecka w domu mieć miejsce wyłącznie w przypadku dzieci po wieku niemowlęcym, u których biegunka przebiega lekko. U niemowląt, dzieci starszych, u których biegunce towarzyszą wymioty lub/i temperatura bądź pojawiły się objawy odwodnienia, należy skontaktować się z lekarzem.

Wskazaniem do kontaktu z lekarzem jest również biegunka przewlekająca się (trwająca dłużej niż 10 dni). Jeżeli przyczyną biegunki nie jest czynnik infekcyjny, choroba zawsze powinna być diagnozowana i leczona przez specjalistę.

Jeśli chodzi o diagnostykę i leki, to w przypadku biegunki ostrej zwykle nie wykonuje się badań laboratoryjnych. Zleca się je, gdy biegunka przechodzi w przewlekłą lub ma bardzo ciężki przebieg.

Leki przeciwbakteryjne (np. antybiotyki) może zlecić tylko lekarz, ponieważ w wypadku ostrych biegunek bardzo często ich stosowanie może pogorszyć obraz choroby, spowodować przejście choroby w stan przewlekły lub stosowanie ich jest po prostu niepotrzebne).



Choć zasadniczo zapobieganie biegunce nie jest możliwe, ale istnieją sposoby, które zmniejszają ryzyko zachorowania. To:

• częste i dokładne mycie rąk,
• mycie owoców i warzyw przed jedzeniem,
• 
mycie blatów kuchennych i naczyń, zwłaszcza jeśli miały kontakt z surowym mięsem czy jajami,

• za granicą (zwłaszcza w tropikach) picie wody butelkowanej lub oznaczonej, jako zdatnej do picia,
• kupowanie wyrobów garmażeryjnych w zaufanych miejscach,
• mycie klatki lub miski dla zwierząt w łazience, a nie w kuchennym zlewie,

• przyjmowanie preparatów probiotycznych,
• higieniczny tryb życia: stosowanie zasad racjonalnej diety, dbanie o aktywność fizyczną i ruch na świeżym powietrzu, wysypianie się i unikanie stresu.