Alergia na mleko - objawy i leczenie

Alergia na białko mleka krowiego oraz na białko jaja kurzego jest najczęstszą alergią pokarmową u niemowląt i małych dzieci. Dotyczy blisko 3 proc. populacji tej grupy wiekowej i obniża się do mniej niż 1 proc. w grupie dzieci powyżej 6. roku życia. Sprawdź, jakie są objawy, jakie formy leczenia i zapobiegania.

Objawy alergii na mleko

Krowie mleko zawiera ponad 30 białek, a alergizować, czyli wywoływać odpowiedź ze strony układu odpornościowego, może każde z nich. Najczęściej jednak winowajcą jest kazeina.

Alergia na mleko wywoływać szereg objawów o różnym nasileniu.  

Bywa, że reakcja jest tak silna, że zagraża życiu. Wówczas mamy do czynienia z anafilaksją (wstrząs anafilaktyczny). Na szczęście nie zdarza się ona często. Może zacząć się niewinnie, stan dziecka jednak szybko się pogarsza. Co wówczas robić? W przypadku zaobserwowania niepokojących objawów, takich jak obrzęk jamy ustnej, kłopoty z oddychaniem, niezwłocznie jechać na pogotowie bądź dzwonić pod numer alarmowy.

Reakcje alergiczne na mleko mogą się różnić. Po pierwsze – nie ma reguły, każdy reaguje inaczej - to sprawa indywidualna. Po drugie - czasem ta sama osoba może reagować różnie w różnych momentach. Niektóre reakcje na mleko mogą łagodne, inne silne. Mogą obejmować np. wyłącznie układ pokarmowy, ale i więcej niż jeden system ciała – może to być kompilacja np. dolegliwości w obrębie układu oddechowego i skóry.

Najczęstsze objawy alergii na białko mleka krowiego

• objawy ze strony przewodu pokarmowego: ból brzucha, biegunka, wymioty, ulewanie, wzdęcia brzuszka i napady kolki, krew w stolcu, słabe łaknienie
• zmiany skórne: egzema, AZS, czerwone policzki - wyglądające jak polakierowane, pokrzywka
• objawy ze strony układu oddechowego: cieknący nos, przewlekły kaszel, świszczący oddech, duszność
• anemia z powodu niedoboru żelaza
• zaczerwienienie skóry wokół odbytu
• nasilony niepokój i rozdrażnienie
• Ze strony oczu: swędzenie, łzawienie lub opuchnięcie oczu.

Aby potwierdzić alergię na białka mleka krowiego należy zgłosić się do pediatry w celu wykonania dokładnego wywiadu medycznego i badania fizykalnego. Jeśli objawy wymienione powyżej nie mogą zostać wyjaśnione inną przyczyną, należy podejrzewać alergię na białko mleka krowiego (BMK).

Alergia a nietolerancja

Alergia na mleko jest czasem mylona z nietolerancją laktozy, ponieważ ta także może sprawiać problemy po wypiciu mleka. Tymczasem alergia a nietolerancja to dwa różne schorzenia. Nietolerancja laktozy wywołuje dyskomfort, ale nie stanowi zagrożenia dla życia. Alergia na mleko – już tak. Nietolerancja dotyczy nie białek, a cukru mlekowego, tj. laktozy i wiąże się z zaburzeniem jej trawienia (rozkładu na dwa cukry proste - glukozę i galaktozę), wskutek niedoboru enzymu – laktazy. Tymczasem alergia to nieprawidłowa odpowiedź układu immunologicznego na białka, które zawiera mleko.

Diagnostyka alergii na mleko

Ponieważ symptomy alergii mogą przypominać te towarzyszące innym schorzeniom, często trudno jest jednoznacznie stwierdzić, że przyczyną dolegliwości występujących u dziecka jest alergia. Kolejnym, wcale nie łatwym krokiem jest ustalenie alergenu.

Jeśli przypuszczasz, że twoje dziecko jest alergikiem, koniecznie skontaktuj się z lekarzem rodzinnym. On z kolei skieruje cię do alergologa, który przeprowadzi specjalistyczne badania.

Diagnoza alergii na białka mleka krowiego opiera się na:

• wywiadzie
• testach na alergeny, np. punktowe testy skórne,
• testach z krwi, np. pomiar stężenia IgE w surowicy.

Pamiętaj, że u niemowląt i małych dzieci testy mogą nie być wiarygodne. Niemowlęta nie wytwarzają wystarczającej IgE (w skrócie immunoglobuliny E ), przeciwciało, które reaguje na alergeny. Co więcej prawidłowe stężenie IgE nie wyklucza alergii.

Tak więc ustalenie, czy twoje dziecko ma alergię pokarmową czy nietolerancję, jest niezwykle trudne. Badania pokazują również, że rodzice 4 razy samodzielnie „wykrywają” alergię pokarmową u swoich dzieci, niż ma to miejsce w rzeczywistości.

Jak w takim razie rozpoznasz, że wysypka pod pieluszką jest reakcją na odparzenie, a nie alergią?
Najlepsze co możesz zrobić to wnikliwa obserwacja i… prowadzenie dziennika. Bądź jak najbardziej szczegółowa, zarówno pod względem tego, co jadłaś (jeśli karmisz piersią jak i tego, co jadło dziecko.  Zwróć uwagę na porę dnia i zaobserwuj zmiany w zachowaniu maluszka.  Prowadź dziennik przez kilka tygodni, a następnie odnaleźć możliwe podobieństwa.  Bez zapisywania łatwo możesz zapomnieć o tym, co jadłaś lub jak zareagowało dziecko.

Badania potwierdzające alergie u dziecka

Obecnie nie zaleca się skórnych testów płatkowych oraz oznaczenia całkowitego poziomu przeciwciał IgE (dzieci z alergią na BMK ze strony układu pokarmowego najczęściej mają negatywne wyniki specyficznych przeciwciał klasy IgE. Badania te wykonuje się głównie w grupie dzieci z objawami skórnymi i  układu oddechowego).

Pamiętaj, że u niemowląt i małych dzieci testy mogą nie być wiarygodne. Niemowlęta nie wytwarzają wystarczającej IgE (w skrócie immunoglobuliny E ), przeciwciało, które reaguje na alergeny. Co więcej prawidłowe stężenie IgE nie wyklucza alergii.

Tak więc ustalenie, czy twoje dziecko ma alergię pokarmową czy nietolerancję, jest niezwykle trudne. Badania pokazują również, że rodzice 4 razy samodzielnie „wykrywają” alergię pokarmową u swoich dzieci, niż ma to miejsce w rzeczywistości.
Jak w takim razie rozpoznasz, że wysypka pod pieluszką jest reakcją na odparzenie, a nie alergią?

Najlepsze co możesz zrobić to wnikliwa obserwacja i… prowadzenie dziennika. Bądź jak najbardziej szczegółowa, zarówno pod względem tego, co jadłaś (jeśli karmisz piersią jak i tego, co jadło dziecko. Zwróć uwagę na porę dnia i zaobserwuj zmiany w zachowaniu maluszka.  Prowadź dziennik przez kilka tygodni, a następnie odnaleźć możliwe podobieństwa.  Bez zapisywania łatwo możesz zapomnieć o tym, co jadłaś lub jak zareagowało dziecko.

U dzieci z alergią na BMK ze strony układu pokarmowego lekarz  może zlecić wykonanie badania endoskopowego górnego i dolnego odcinka przewodu pokarmowego z pobraniem wycinków do badania histopatologicznego.

W celu potwierdzenia diagnozy u większości dzieci z alergią na BMK wykonuje się diagnostyczną eliminację mleka krowiego i próbę doustnej prowokacji. Wyjątek stanowią dzieci obarczone wysokim ryzykiem ciężkich reakcji alergicznych.

Diagnostyczne sposoby eliminacji białka mleka krowiego:

Czas trwania diety eliminacyjnej białka mleka krowiego (dieta bezmleczna) powinien być krótki, jak to tylko możliwie, ale również wystarczająco długi, aby objawy mogły ustąpić.

W grupie dzieci z objawami natychmiastowej alergii  (2 godziny od spożycia alergenu) obrzęk, wymioty, zmiany atopowe skóry do 2 godzin od spożycia alergenu) wprowadza się postępowanie dietetyczne na okres 3-5 dni

U dzieci z reakcją typu opóźnionego (zmiany skórne, krwawienie z odbytu) na okres 1-2 tygodni. Utrzymanie diety przez 2-4 tygodni zaleca się dzieciom z przewlekłą biegunką i zahamowaniem wzrostu. Brak ustąpienia objawów po wprowadzeniu diety bezmlecznej jest wskazaniem do zaprzestanie stosowania diety.

Dieta eliminacyjna - test prowokcyjny

W sytuacji wykazania poprawy klinicznej po zastosowaniu diety eliminacyjnej, lekarz powinien potwierdzić diagnozę testem prowokacji danym alergenem. W praktyce stosuje się otwartą próbę prowokacyjną, która również powinna zostać wykonania pod nadzorem lekarza.

U dzieci do pierwszego roku życia  próbę prowokacji wykonuje się wykorzystując mleko modyfikowane dla niemowląt opartym na białku mleka krowiego, a u dzieci starszych z wykorzystaniem świeżego, pasteryzowanego mleka krowiego.

Mleko podaje się początkowo w dawce mniejszej od tej, która wywołuje dolegliwości oraz objawy, a następnie zwiększa do 100ml na dzień. I tak u dzieci z reakcją opóźnioną zwiększamy dawki w ilości 1, 3, 10, 30 i 100 ml w 30 minutowych odstępach czasowych, a u dzieci z podejrzeniem ciężkich reakcji rozpoczyna się podać alergenu od dawek minimalnych przykładowo: 0,1, 0,3, 1, 3, 10, 30, 100 ml również w odstępach 30 minutowych.

W sytuacji braku wystąpienia niepożądanych reakcji, podaż mleka należy kontynuować do 2 tygodni w porcjach po min 200 ml na dobę. Należy pamiętać, że doustną prowokację pokarmową należy wykonać pod nadzorem medycznym, a pacjent powinien być obserwowany przez minimum 2 tygodnie po podaniu maksymalnej dawki alergenu. U niemowląt próbę prowokacji należy wykonać 2-3 godziny po posiłku.

Leczenie alergii na białko mleka krowiego

WedługKomitetu Żywienia ESPGHAN całkowita eliminacja białka mleka krowiego (BMK) stanowi najskuteczniejszą i najbezpieczniejszą formę leczenia alergii na białka mleka krowiego, a farmakoterapia może ją jedynie uzupełniać. Prowadzone badania nad immunoterapią (doustna, podjęzykowa) dostarczają sprzecznych wyników.

W przypadku potwierdzenia alergii na BMK, należy wdrożyć specjalistyczną dietę eliminacyjną. Wśród niemowląt karmionych naturalnie, należy spierać matki do kontynuowania karmienia piersią przy jedoczesnym zastosowaniu odpowiedniej diety opartej na wyłączeniu źródeł białka mleka krowiego.

Produkty zawierające białka mleka krowiego

Aby zapobiec reakcjom alergiczne na mleko, należy wprowadzić dietę eliminacyjną i restrykcyjnie jej przestrzegać. Z codziennego menu muszą zniknąć nie tylko mleko i przetwory mleczne, ale i produkty, które w swoim składzie zawierają mleko. Dlatego tak ważne jest, by uważnie czytać etykiety na produktach. Mleko bowiem może znaleźć się w wędlinach, pieczywie czy słodyczach, np. czekoladzie. Nie kupuj produktów, które w swoim składzie mają mleko lub jego przetwory, a na opakowaniu napisane jest: kazeina, serwatka, „może zawierać mleko", "przetworzona w zakładzie, który przetwarza mleko".

• Mleko,
• Nabiał, w tym wszelkiego rodzaju sery,
• Gotowe sosy
• Lody, kremy
• Wyroby cukiernicze
• Cukierki mleczne i krówki
• Zupy instant
• Niektóre produkty mięsne: wędliny, parówki, pasztety itp.

Żywienie niemowląt i dzieci z alergią na białka mleka krowiego

W celu utrzymania diety matka karmiąca powinna suplementować wapń w dawce nie mniejszej niż 1000mg/dobę oraz witaminę D 2000UI na dobę (ostateczną decyzję o suplementacji podejmuje lekarz prowadzący).

Wśród niemowląt karmionych mlekiem modyfikowanym należy wyłączyć z diety mieszanki polimeryczne oraz wszelakie produkty uzupełniające zawierające białka mleka krowiego oraz mleko innych saków (mleko owcze i kozie). Do diety należy prowadzić preparaty mlekozastępcze o wysokim stopniu hydrolizy, a w ciężkim postaciach alergii należy rozważyć stosowanie mieszanek elementarnych.

Stosowanie preparatów opartych na białku soi mogą być stosowane wyłącznie u dzieci powyżej 6. miesiąca życia, które nie preferują smaku innych preparatów.

Ze względu na niekorzystny absorpcję składników mineralnych i witamin spowodowaną obecnością fitynianów oraz obecność izoflawonów o działaniu estrogenowym coraz częściej mówi się o zmniejszonej wartości zdrowotnej produktów mlekozastępczych opartych na soi.

Należy pamiętać, że wśród dzieci z enteropatią i biegunką z współistniejącą alergią może dojść do wystąpienia wtórnej nietolerancji laktozy. Taka sytuacja wymaga całkowitej eliminacji laktozy z diety.

Jak długo powinna trwać dieta eliminacyjna?

Okres trwania diety eliminacyjnej przy alergii na białka mleka krowiego zależy od wieku dziecka, nasilenia objawów, oraz obecności specyficznych przeciwciał IgE. Włączenie do diety pokarmów uzupełniających, zawierających BMK, powinny się odbyć nie wcześniej niż po wykonaniu testu doustnej prowokacji. Próba powinna zostać wykonania nie wcześniej niż po 3 miesiącach stosowania diety (łagodne objawy), ale nie później niż po 12 miesiącach (nasilone objawy).

Negatywny wynik, jest informacją dla rodzica, że do diety dziecka należy włączyć produkty będące źródłem BMK. Produkty te powinny być wprowadzane do diety stopniowo, pojedynczo i w niewielkich porcjach, najlepiej w okresie dalszego karmienia piersią, ale nie wcześniej niż przed 17. tygodniem życia. Wszelkie próby późniejszego wprowadzania produktów o właściwościach alergizujących na posiada działania prewencyjnego w rozwoju alergii pokarmowej.

Alergia na mleko jest najczęściej występująca alergią, zwłaszcza u małych dzieci. To dość powszechna dolegliwość, a naukowcy od lat obserwują tendencję wzrostową. Dobra wiadomość jest taka, że 80% maluchów z niej wyrasta. Niewiele z nich pozostaje uczulona na mleko przez całe życie.

Czym zastąpić mleko w diecie dziecka?

Jeżeli karmisz piersią, to czeka cię restrykcyjna, kilkutygodniwa dieta, podczas której będziesz musiała odstawić wszystkie mleczne  pokarmy. Minimalny okres to 2 tygodnie i nie powinien przekraczać 6 tygodni. W tym czasie będzie można określic, czy rzeczywiście maluszka uczulają białka mleka Mamy karmiące dzieci mieszankami mlecznymi dostaną te, które są dedykowane dzieciom alergicznym. Poczatkowo diagnostycznie wprowadza się u nich mieszankę mleczną o wysokim stopniu hydrolizy. Następnie specjalistyczną mieszankę mleczną.

U starszych dzieci wprowadzamy rygorystyczną dietę bezmleczną, ale wjątek stanowi sytuacja, gdy w toku procesu diagnostycznego, w czasie prowokacji, wykazano brak reakcji na pewną ilość mleka lub na mlekopoddane obróbce termicznej tzn. w produktach piekarniczych.

Wówczas, ta ilość mleka powinna być nadal dziecku podawana, istnieje bowiem duża szansa, że przewlekłe stymulowanie układu odpornościowego minimalną ilością alergenu drogą pokarmową wpłynie na przyspieszenie rozwoju tolerancji. Całkowite odstawienie mleka u takich dzieci naraża je na ostrą reakcję alergiczną po przypadkowym spożyciu nawet minimalnych ilości mleka, czasem już kilka dni od wprowadzenia bardzo restrykcyjnej diety bezmlecznej. Cytat: Alergia_astma_immunologia

Niestety mleko kozie czy owcze najprawdopodobniej nie jest alternatywą, ponieważ skład białek jest zbliżony do mleka krowiego. Inne opcje to mleko ryżowe, mleko migdałowe, mleko kokosowe, mleko owsiane, mleko sojowe. Jednak aojowe czesto alergizuje, a wg UK Standard Agencymleka ryżowego nie należy podawać dzieciom przed ukończeniem 5 r.ż w związku z granicznymi wartościami arsenu.

Do jadłospisu natomiast warto włączać ryby, jaja, warzywa zielone ( pietruszka, brokuły, pełnoziarniste pieczywo, płatki owsiane, nasiona roślin strączkowych, (soja, groch, fasola gotowana), owoce (banany, figi, morele), orzechy, by uniknąć niedoborów wapnia.

Dużą nadzieję na skuteczniejsze postępowanie profilaktyczne wiąże się z coraz częstszym stosowaniem probiotyków, przede wszystkim Lactobacillus rhamnosus GG (LGG), którego działanie protekcyjne i lecznicze w alergii zostało potwierdzone w wielu badaniach

Majama i wsp. wykazali, że podawanie Lactobacillus rhamnosus GG jednocześnie z leczeniem dietetycznym dzieciom z wypryskiem atopowym i alergią na białka mleka krowiego już po miesiącu zmniejsza nasilenie zmian skórnych oraz powoduje istotne zmiany w zakresie parametrów immunologicznych (obniżenie stężenia a1-antytrypsyny i TNF-α w kale). źródło

Jak długo stosować dietę bezmleczną?

Po zdiagnozowaniu uczulenia dieta bezmleczna powinna być stosowana minimum przez okres 6 miesięcy lub do 9-12 miesiąca życia. Później trzeba przeprowadzić tzw. prowokację, żeby sprawdzić, czy test wyjdzie ujemny. U dzieci przed 1. rokiem życia prowokację wykonuje się co 6 miesięcy, u starszych co 6-12 miesięcy. Oczywiście prowokację przeprowadza się pod ścisłym nadzorem lekarskim!

Zdecydowana większość (80-85%) dzieci rozwija tolerancję na mleko przed ukończeniem 5. roku życia. Przed ponownym wprowadzaniem mleka do diety należy poddać je obróbce termicznej, czyli trzymać w temperaturze 180º C przez 30 minut. Najlepiej na początek mleko podawać w postaci produktów piekarniczych, np. ciast czy bułek, bo większość dzieci w takiej formie je najlepiej toleruje. Później, pod kontrolą lekarską można wprowadzać kolejne produkty. Czasem potrzebne jest wykonanie testów w warunkach szpitalnych.

Czy wiesz, że:

• Lekarz może przepisać lek z adrenaliną, który trzeba dziecku podać w przypadku wystąpienia silnej reakcji alergicznej?
• O tym, że dziecko jest alergikiem i źle reaguje na mleko, powinna wiedzieć każda osoba, która się nim opiekuje – od babci, przez nianię, po opiekunki w żłobku, przedszkolu czy szkole. To bardzo ważne.
• Bywają sytuacje, kiedy warto dziecku założyć bransoletkę medyczną, powiadamiająca o alergii na mleko.
• Jeśli będziecie jeść w restauracji, poinformuj obsługę, że twoje dziecko ma alergię na mleko i poproś o wskazanie dań, które go nie zawierają.