Zapalenie płuc u niemowlęcia czy małego dziecka – taka diagnoza brzmi groźnie. Choć choroby nie wolno lekceważyć, często okazuje się, że nie jest ona jednak tak groźna, jakby się mogło wydawać. Jakie są objawy zapalenia płuc? Jak je leczyć i co robić, by pomóc dziecku?

Zapalenie płuc u niemowląt i małych dzieci: przyczyny

Zapalenie płuc, tak u niemowląt i małych dzieci, jak i u osób dorosłych, najczęściej ma podłoże wirusowe lub bakteryjne. Jego przyczyną u dzieci od 4. miesiąca do 4. roku życia są wirusy (zwłaszcza wirusy grypy), zaś u starszaków i maluchów do 4. miesiąca życia – częściej bakterie, takie jak pneumokoki, Haemophilus influenzae, paciorkowce czy gronkowce.

Bakteryjne zapalenie płuc może mieć charakter pierwotny lub być powikłaniem infekcji wirusowej (np. grypy) lub pojawia się wtedy, gdy wirusowe zapalenie płuc przejdzie w zapalenie bakteryjne. Infekcja wirusowa uszkadza bowiem śluzówkę dróg oddechowych, torując tym samym drogę bakteriom. Jeśli te zaatakują płuca, dochodzi do nadkażenia bakteryjnego.

U noworodków i najmłodszych niemowląt może się okazać, że zakażenie wywołały bakterie pochodzące z dróg rodnych matki.

Zapalenie płuc u niemowląt i malych dzieci: objawy

Objawami zapalenia płuc u najmłodszych są:

• kaszel - najpierw suchy, później mokry (towarzyszy mu odkrztuszanie wydzieliny),
• gorączka - zwłaszcza przy zakażeniu bakteryjnym,
• dreszcze i poty,
• ból w klatce piersiowej,
• duszności (pojawiają się szybko, gdyż drogi oddechowe małych dzieci są wąskie),
• apatia, gorsze samopoczucie,
• brak apetytu.

Może się zdarzyć, że zapalenie płuc jest bezobjawowe.  Nie oznacza to, że nie można zaobserwować żadnych symptomów choroby – brak jest wyłącznie objawów słyszalnych (świsty, szmery w płucach), charakterystycznych dla zapalenia płuc. Dziecko źle się czuje, ma przyspieszony oddech i kaszle – rzadko, czasem wyłącznie po wysiłku. Wątpliwości rozwiera dopiero badanie RTG. Pomocne są bdania laboratoryjne z krwi (uwagę lekarza może zwrócić wysokie CRP czy neutrofile poniżej normy u dziecka).

Zapalenie płuc u małych dzieci – diagnostyka i leczenie

Trudniejsze do rozpoznania jest wirusowe zapalenie płuc. Ponieważ przy zakażeniach bakteryjnych wysięk w płucach powoduje charakterystyczne odgłosy, można je wysłuchać podczas badania stetoskopem. By potwierdzić bezobjawowe czy wirusowe zapalenie płuc często konieczne jest wykonanie zdjęcia RTG.

Zapalenie płuc u niemowląt i małych dzieci leczy się różnie – w zależności od tego, co je wywołało. Nie bez znaczenia jest wiek dziecka, stopień zaawansowania choroby oraz stan ogólny małego pacjenta.

Niemowlęta oraz małe dzieci, które mają duże duszności, a zapalenie płuc ma u nich ciężki przebieg, powinny być hospitalizowane.

Wirusowe zapalenia płuc u dzieci leczy się najczęściej w domu, pod okiem lekarza, ponieważ ogranicza się ono do podawania leków przeciwgorączkowych, przeciwbólowych czy łagodzących kaszel.

Bakteryjne zapalenie płuc leczy się antybiotykami. Wspomagająco podaje się inne leki zlecone przez lekarza. Najważniejsze jest, by przestrzegać zaleceń lekarza, a także podawać antybiotyki oraz pozostałe leki w odpowiednich dawkach i porach, ponieważ źle leczone zapalenie płuc może być niebezpieczne. Nie wolno odstawiać antybiotyku, gdy obserwuje się poprawę. Kurację należy przeprowadzić do końca.

Kiedy dziecko męczy kaszel, a zalegająca wydzielina jest przyczyną dyskomfortu, lekarz może także zlecić:

• leki wykrztuśne (rozrzedzające wydzielinę i ułatwiające odkrztuszanie),
• inhalacje z preparatów rozrzedzających wydzielinę,
• preparat, który rozszerza oskrzela (zwłaszcza w przypadku małych alergików).

Jak pomóc dziecku, które ma zapalenie płuc?

Dziecko leczone na zapalenie płuc w domu powinno odpoczywać w pomieszczeniu, które jest często wietrzone, panuje w nim optymalna temperatura (nie może być ani za zimno, ani za gorąco) oraz wilgotność. Przyda się nawilżacz powietrza, mokry ręcznik powieszony na nagrzanych kaloryferach lub miska z parującą wodą.

Aby ułatwić dziecku oddychanie warto położyć je tak, by głowa znajdowała się wyżej niż reszta ciała. Dziecko powinno odpoczywać w pozycji półleżącej (co ułatwi to oddychanie i odkasływanie wydzieliny).

Bardzo ważne jest, by odpowiednio ubrać dziecko – w przewiewne, wygodne ubranka, które łatwo wchłaniają pot.

Malucha nie należy przykrywać grubymi kocami – wyjątkiem jest sytuacja, kiedy dziecko ma dreszcze.

Należy pamiętać o dokładnym oczyszczaniu i nawilżaniu nosa. Warto stosować inhalacje z soli fizjologicznej. Można również rozpylać mgiełkę z wody morskiej, posiedzieć z dzieckiem w zaparowanej łazience (do wanny z gorąca wodą można wlać kilka kropli olejku eukaliptusowego).

Należy pamiętać o lekkostrawnej diecie, częstym karmieniu piersią oraz podawaniu dużych ilości płynów do picia.

Warto delikatnie oklepywać plecy dziecka dłonią złożoną w łódkę, co pozwala na pozbycie się zalegającej wydzieliny.

Zapobieganie zapaleniu płuc u dzieci

Przed zapaleniem płuc dziecko mogą uchronić szczepionki: przeciwko Streptococcus pneumoniae, grypie, DiTePer, a także szczepionka Hib, którą podaje się niemowlętom.

Ponieważ zapalenie płuc jest wywoływane również przez wirusy, warto pamiętać o:

Higienie

Koniecznie pamiętaj o dokładnym myciu rąk, zwłaszcza po przyjściu do domu czy po kontakcie z osobą chorą.

Unikaniu zatłoczonych miejsc

Nie zabieraj dziecka w zatłoczone miejsca, zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym. Hipermarkety czy galerie handlowe nie są dobrym wyborem na spacer z maluchem.

Trzymaniu osobno niemowlęcych akcesoriów

Butelki, kubki czy łyżeczki maluszka powinny być trzymane osobno, zwłaszcza jeśli dziecko ma starsze rodzeństwo.

Zakrywaniu nosa i ust, jeśli masz katar

Jeśli jesteś chora, pamiętaj o zakrywaniu nosa i ust. Jeśli karmisz piersią, możesz skorzystać z maseczek dostępnych w aptekach. Powstrzymaj się od całowania dziecka, dopóki nie wyzdrowiejesz.