Gorączka u dziecka. Jak sobie radzić z wysoką temperaturą?

Stan podgorączkowy jest sygnałem, że organizm działa prawidłowo i dzielnie walczy z infekcją - wyższa temperatura ciała wpływa na metabolizm i ukrwienie tkanek, produkuje więcej przeciwciał. Podwyższona temperatura ciała pomaga walczyć z wirusami czy bakteriami. Nie należy jej obniżać.

Jednak wysoka gorączka może obciążać serce czy nerki, prowadzić do odwodnienia lub wywołać drgawki. Dlatego trzeba ją zbijać.

Zanim do obniżenia gorączki zaangażujemy środki farmakologiczne, spróbujmy ułatwić dziecku przejście przez ten trudny okres, stosując tzw. „metody babcine”. Być może nie będzie wtedy konieczna ingerencja farmakologiczna.

Co robić, gdy dziecko gorączkuje?

1. Najważniejsze jest, by nie ubierać dziecka zbyt grubo. Mały pacjent odczuwa dreszcze, gdy temperatura jego ciała rośnie. Potem, gdy jest już ustalona na stałym, podwyższonym poziomie, zbyt grube ubranie utrudnia oddawanie ciepła. Dlatego lepiej okryć kołderką dziecko ubrane tylko w piżamę.

2. W pokoju temperatura nie powinna przekraczać 21-22°C, a powietrze dobrze jest nawilżać – maluchowi łatwiej się wtedy oddycha.

3. Należy dziecko poić dużą ilością płynów.

4. Gorączka bardzo osłabia i organizm potrzebuje energii do pracy – ważne jest zatem odpowiednie pożywienie – lekkostrawne, ale kaloryczne.

Czasem maluch nie ma apetytu, lepiej wtedy nie zmuszać go do jedzenia, bo można sprowokować wymioty. Gdy gorączka się skończy, apetyt wróci, a dziecko z pewnością „odrobi” straty z nawiązką.

5. Obniżenie gorączki można uzyskać stosując zimne okłady na kark, czoło czy w okolicy dużych naczyń krwionośnych – pach, pachwin, dołów podkolanowych, szyi.

6. Ulgę przynosi także krótka, 5-7 minutowa kąpiel w wodzie o 0,5-1°C niższej niż temperatura ciała dziecka oraz owinięcie nagiego ciała mokrym prześcieradłem na 10-15 minut bez dodatkowego przykrycia, aby nie ograniczać parowania.

7. Można też podać herbatkę z sokiem malinowym lub starszym dzieciom napar ziołowy (z kwiatu lipy, kwiatu bzu czarnego czy kory wierzby).

Gdy powyższe sposoby zawiodą, a stan podgorączkowy lub gorączka się utrzymują, należy podać leki przeciwgorączkowe.

Dla dzieci poniżej 12. roku życia FDA (Food and Drug Administration – Amerykański Urząd do Spraw Żywności i Leków) dopuszcza stosowanie dwóch preparatów: paracetamolu i ibuprofenu.

Paracetamolze względu na swoje korzystne właściwości farmakodynamiczne może być podawany, oczywiście pod kontrolą lekarza, kobietom ciężarnym, a nawet noworodkom i wcześniakom.

Ibuprofen może być stosowany u niemowląt powyżej 6. miesiąca życia. Substancja, oprócz działania typowo przeciwgorączkowego, wykazuje także aktywność przeciwzapalną i przeciwbólową, co pozwala łagodzić m. in. objawy ząbkowania. Hamuje syntezę prostaglandyn i dlatego, oprócz ośrodkowego działania przeciwgorączkowego, także obwodowo zmniejszają ból i stan zapalny.

W obu przypadkach temperatura zaczyna opadać w ciągu godziny od podania.

Gdy lek zaczyna działać, pierwszym widocznym objawem obniżania temperatury jest intensywne pocenie. W ten sposób organizm się chłodzi. Należy także pamiętać, że leki przeciwgorączkowe działają tylko objawowo, oprócz nich podać należy leki zwalczające przyczynę choroby.

Dlaczego nie wolno stosować aspiryny?

Na koniec kilka słów wyjaśnienia, dlaczego nie są właściwe do stosowania u dzieci dwa bardzo popularne leki obniżające gorączkę: kwas acetylosalicylowy (aspiryna, polopiryna) i metamizol sodowy (pyralgina).

Kwas acetylosalicylowy jest dopuszczony do stosowania u dzieci powyżej 12. roku życia. U mniejszych dzieci istnieje ryzyko wystąpienia zespołu Raya (nieodwracalne uszkodzenie mózgu i wątroby). Ponadto u dzieci nadwrażliwych, skłonnych do alergii lub ze stwierdzoną astmą oskrzelową może wywoływać ataki duszności określane jako astma poaspirynowa.

Pyralgina może być stosowana u mniejszych dzieci, ale tylko i wyłącznie na wyraźne zalecenie lekarskie. Jest to lek bardzo skuteczny w obniżaniu gorączki, ale może wywoływać anemię i zaburzenia pracy szpiku kostnego.

Dawkowanie leków przeciwgorączkowych

Gdy leki mają być podawane po raz pierwszy, konieczna jest konsultacja lekarska. Później można korzystać z ulotki dołączonej do opakowania lub wcześniejszych porad.

Dokładniejsze jest dawkowanie leków w oparciu o masę ciała niż o wiek, dlatego oprócz skali dawek dla różnych grup wiekowych w ulotkach często podawane są dawki w przeliczeniu na kilogram masy ciała. Ułatwia to dawkowanie u dzieci z większą lub mniejszą masą niż przeciętna w ich wieku.

Preparaty przeciwgorączkowe dostępne są w postaci zawiesin i kropli do podania doustnego. Ponadto paracetamol można podać doodbytniczo. Dzieci, szczególnie małe, w większości przypadków nie lubią podawania leków. Zawiesiny i krople doustne mają słodki, często owocowy smak, a mimo to dzieci niechętnie je przyjmują.

W przypadku kropli można odpowiednią ich dawkę dodać do niewielkiej ilości wody, soku lub mleka i podać z butelki. Musimy mieć jednak pewność, że dziecko wypije całość, inaczej nie otrzyma wyznaczonej dawki.

Z zawiesinami sytuacja jest nieco trudniejsza. Można zalecaną dawkę nieco rozcieńczyć i podać z butelki, ale należy pamiętać o dokładnym wymieszaniu przed podaniem i o tym, że smoczki z bardzo małymi otworami mogą się zapychać.

Sprawdzonym sposobem jest podawanie zawiesiny strzykawką bezpośrednio do buzi. Lek podawany jest dość długo, ale małymi porcjami i maluch się nie denerwuje aż tak bardzo. Najlepiej ułożyć malca na przewijaku i jednocześnie zabawiać go grzechotką lub inną ulubioną zabawką i rozmową.

Jeżeli zdarzy się, że po jakimś czasie dziecko zwymiotuje lub wypluje lek, nie powinno się podawać kolejnej dawki wcześniej niż po 4 godzinach.

Jak aplikować czopki?

W przypadku dzieci najbardziej wygodna i bezpieczna forma podania leku to czopki. Dawka, którą podajemy, jest nieco niższa, lek nie powoduje podrażnienia delikatniej śluzówki żołądka i jego działanie jest zauważalnie szybsze.

Podawanie czopków gorączkującemu malcowi często nastręcza rodzicom kłopotów. Jak to zrobi?

• Dziecko układamy na boku, rozchylamy pośladki i delikatnie wsuwamy czopek na całą długość.
• Końcówkę czopka można posmarować niewielką ilością wazeliny lub oliwki.
• Następnie należy przez około 5 minut przytrzymywać zaciśnięte pośladki, aby dziecko w odruchu obronnym nie wypchnął czopka.

• W miarę możliwości czopki podaje się po wypróżnieniu.

Zdarza się, że gorączka jest wskazaniem do pilnej konsultacji lekarza pediatry. Kiedy?

• gdy gorączce towarzyszą niepokojące objawy,
• gdy gorączkuje noworodek,
• gorączka powyżej 38,5°C pojawiła się u małego niemowlęcia,
• gdy gorączka, pomimo stosowania leków, nie chce się obniżyć,
• jeśli u dziecka występowały drgawki gorączkowe.

Jeżeli przyczyna wzrostu temperatury nie jest znana, agorączka utrzymujesię powyżej 2 dni i nie ustępuje pomimo różnych zabiegów, należy skonsultować się z lekarzem.