Zespół jelita drażliwego w ciąży – przyczyny, objawy i leczenie

Jakie są przyczyny zespołu jelita drażliwego ?

Specjaliści tak naprawdę nie wiedzą, co leży u podłoża choroby. Wiadomo jednak, że przyczyną nie są zmiany organiczne.

Jakie są przyczyny zespołu jelita drażliwego? Upatruje się ich w ::

• nadmiernym rozroście flory bakteryjnej. Charakterystyczne dla IBS są ilościowe i jakościowe zaburzenia mikrobioty jelitowej (dysbioza),
• spożywaniu pokarmów ubogoresztkowych,
• infekcjach jelitowych wywoływanych przez bakterie, pierwotniaki, pasożyty i wirusy, skutkujących zaburzeniami czucia trzewnego – tzw. poinfekcyjny zespół jelita drażliwego (post infectious irritable bowel syndrome, PI-IBS),
• przewlekłych lub przemijających stanach zapalnych (pozapalny zespół jelita drażliwego),
• uszkodzeniach strukturalnych jelit,
• defektach w procesach przemiany materii,
• aktywacji układu odpornościowego błony śluzowej jelita i zmiany w przepuszczalności jelitowej,
• zaburzeniach funkcji motorycznej jelit,
• zaburzeniach psychicznych (lęki, silny stres, depresja czy zaburzenia depresyjno-lękowe, traumatyczne przeżycie).

Przyczynę zespołu jelita drażliwego postrzega się także jako zaburzenie regulacji osi mózg-jelito, oznaczającą dwukierunkowe przekazywanie informacji między ośrodkowym układem nerwowym a jelitem dotyczących. Chorzy z zespołem jelita drażliwego wykazują zwiększoną wrażliwość przewodu pokarmowego na różne bodźce, zwłaszcza mechaniczne.

W zespole jelita drażliwego nie bez znaczenia są uwarunkowania genetyczne. Okazuje się, że ryzyko wystąpienia dolegliwości jest większe, jeśli choroba wystąpiła u członków rodziny.

Szacuje się, że u osób z zespołem jelita drażliwego z dominująca biegunką mogą współwystępować zaburzenia wchłaniania kwasów żółciowych.

Jakie są objawy zespołu jelita drażliwego w ciąży?

Objawy zespołu jelita drażliwego są bardzo różne. W przypadku przyszłych mam często pokrywają się z typowymi dolegliwościami ciążowymi. Najczęściej to::

• bóle brzucha. Te są skurczowe, kłujące, piekące. Często po wystąpieniu bólu oddawany jest stolec, a dolegliwości zmniejszają się po wypróżnieniu.
• wzdęcia i gazy,
• uczucie ucisku w podbrzuszu,
• zgaga,
• parcie na stolec,
• wrażenie niepełnego wypróżnienia,
• uczucie pełności,
• nudności i wymioty,
• zaburzenia rytmu wypróżnień. Pojawiają się biegunki, zaparcia lub biegunki i zaparcia),
• zmęczenie, bóle głowy,
• częstomocz.

Schorzeniu może towarzyszyć nieprawidłowa częstość wypróżnień, nieprawidłowy pasaż stolca, nieprawidłowa konsystencja stolca. W przebiegu choroby zwykle nie stwierdza się żadnych zmian anatomicznych w organizmie.

Czy zespól jelita drażliwego w ciąży w ciąży jest groźny?

Generalnie IBS ma charakter przewlekły i nawrotowy, jednak ze względu na łagodny przebieg nie prowadzi do wyniszczenia i nie daje istotnych powikłań. Nieco inaczej jednak przestawia się sytuacja kobiet w ciąży.

Nie dość, że zespół jelita drażliwego w ciąży jest jeszcze bardziej uciążliwy, to i niebezpieczny. W tym okresie dolegliwości nasilają się i jeszcze bardziej utrudniają funkcjonowanie, a skurcze brzucha, którym towarzyszą skurcze macicy, mogą skończyć się przedwczesnym porodem.

Rozpoznanie i leczenie zespołu jelita wrażliwego w ciąży

Rozpoznanie zespołu jelita drażliwego opiera się na badaniu, wywiadzie i stwierdzeniu występowania typowych objawów. Choć nie można go rozpoznać na podstawie badań laboratoryjnych czy obrazowych, podczas diagnostyki zespołu jelita nadwrażliwego zleca się morfologię krwi, OB, czasem test na krew utajoną w stolcu, rektoskopię. Ponadto sprawdza się poziom TSH, USG jamy brzusznej, a u kobiet rekomenduje badanie ginekologiczne.

W przypadku kobiet w ciąży warto upewnić się, czy nie ma istotnych niedoborów krwinkowych, białkowych i elektrolitowych.

Ponieważ objawy przypominające IBS mogą dawać inne choroby czy zaburzenia, takie jak nieswoiste choroby zapalne jelit (np. choroba Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego), celiakia, uchyłki jelita grubego, nowotwory przewodu pokarmowego, różne choroby infekcyjne, choroby pasożytnicze, ale też nietolerancja laktozy, nadczynność tarczycy czy choroby psychiczne i stany lękowe, należy wykonać badania w celu ich wykluczenia.

W celu rozpoznania zespołu jelita drażliwego opracowano tzw. kryteria rzymskie (Kryteria Rzymskie IV), które są przyjętym standardowym narzędziem diagnostycznym stosowanym w badaniach klinicznych. Opublikowane w 2016 roku są najnowszą aktualizacją kryteriów diagnostycznych zaburzeń czynnościowych przewodu pokarmowego.

Jednoznaczną diagnozę zespołu jelita drażliwego można postawić, gdy ból brzucha lub dyskomfort były obecne przez co najmniej 12 tygodni w ciągu ostatnich 12 miesięcy i towarzyszyły mu co najmniej dwie cechy spośród poniższych:

• jest zależny od wypróżnienia,
• wiąże się ze zmianą częstości wypróżnień,
• nastąpiła zmiana konsystencji stolca.

Obecnie nie ma skutecznych metod leczenia przyczynowego. Terapia ma na celu głównie na łagodzenie poszczególnych objawów. W leczeniu zespołu jelita drażliwego najczęściej stosuje się leki rozkurczowe, przeciwbólowe i antyperystaltyczne z uwzględnieniem ograniczeń związanych z ciążą. Nie mniej ważna jest odpowiednia dieta.

Dieta w zespole jelita wrażliwego w ciąży

W leczeniu zespołu jelita drażliwego w ciąży bardzo ważna jest dieta. Powinna być odpowiednio zbilansowana, a także bogata w błonnik rozpuszczalny, który wspomaga pracę jelit, łagodzi skurcze i zatrzymuje wodę w organizmie. Można go znaleźć w świeżych warzywach, owocach oraz nasionach babki lancetowatej, babki płesznika i babki jajowatej. Błonnik nierozpuszczalny (np. otręby) może nasilać dolegliwości bólowe brzucha i wzdęcia.

Nie ma uniwersalnej diety idealnej dla każdej osoby borykającej się z problemem zespołu jelita nadwrażliwego. Jeśli chodzi o sposób odżywiania, to zależy on od tego, czy choroba ma postać biegunkową, czy zaparciową.

Co jeść przy IBS w ciąży? I tak:

Jeśli cierpisz na biegunki, jedz ryż i ziemniaki, gotowaną marchew i dynię, surowe jabłka, banany, gotowane warzywa korzeniowe, banany, gotowane jabłka i suszone jagody. Pij kefir i jogurt naturalny. Zrezygnuj z produktów działających rozwalniająco, unikaj cukru i soków owocowych.

Jeśli towarzyszą ci zaparcia, spożywaj produkty bogate w błonnik, pieczywo razowe, pełnoziarniste, makaron razowy, kasze, płatki zbożowe, warzywa, suszone owoce. Pij maślankę i siemię lniane. Pamiętaj o sokach z warzyw i owoców. Przy zaparciach unikaj warzyw kapustnych i strączkowych, cebuli, pora, czosnku, czekolady, kakao, pokarmów wzdymających, ciężkostrawnych i tłustych. Koniecznie ogranicz tłuste sery, mięsa i wędliny.

Zarówno w biegunkowej, jak i zaparciowej postaci zaburzenia, zalecana jest lekkostrawna dieta i spożywanie niewielkich posiłków o stałych porach. Wskazane jest gotowanie w wodzie i na parze, pieczenie w folii, duszenie bez tłuszczu. Nie zapominaj o umiarkowanej aktywności fizycznej, która jest szczególnie wskazana. Wypijaj 2-3 litry wody na dobę.

Pomocna jest dieta o małej zawartości FODMAP (skrót od fermentujących oligo- di-monosachrydów i polialkoholów). Związki te wzmagają fermentacje w przewodzie pokarmowym, nasilają przez to wzdęcia, biegunki i bóle brzucha. Do FODMAP należy fruktoza zawarta w miodzie i owocach, a także sacharoza, czyli cukier stołowy oraz nabiał.

Badania wykazały, że węglowodany łatwo fermentujące, słabo wchłaniane i o wysokim ciśnieniu osmotycznym, do których zalicza się fruktozę, laktozę, fruktany oraz alkohole polihydroksylowe (do grupy tej zalicza się sztuczne środki słodzące, takie jak sorbitol, mannitol, maltitol, ksylitol), mogą nasilać objawy IBS. Uznaje się więc, że dieta o małej zawartości FODMAP jest skuteczną formą leczenia dietetycznego tej choroby. [źródło]

Jak stosować dietę FODMAP?

Najnowsze badania wykazały, że dieta o niskiej zawartości FODMAP zmniejsza objawy ze strony przewodu pokarmowego i poprawia jakość życia pacjentów z IBS. Tym samym obecnie jest ona jedynym udokumentowanym w badaniach, zalecanym postępowaniem dietetycznym, przynoszącym korzyści znacznej grupie pacjentów. Polskie Towarzystwo Gastroenterologii rekomenduje stosowanie takiej diety przez sześć tygodni. Jak ja stosować?

Aby zmniejszyć dolegliwości zarówno w postaci zaparciowej jak i biegunkowej należy:

• spożywać małe posiłki, regularnie o stałych godzinach, bez pośpiechu, przy stole. Ważne jest dokładne i bardzo powolne przeżuwanie pokarmu i unikanie rozmów podczas jedzenia,
• ograniczyć smażenia na korzyść gotowania, pieczenia i duszenia,
• dbać o świeżość posiłków w celu zmniejszenia ryzyka dodatkowych zatruć, odpowiednio przechowywać żywność,
• wybierać produkty, które zawierają jak najmniej dodatków,
• unikać produktów o działaniu wzdymającym szczególnie w postaci surowej (cebula, czosnek, kapusta, por, papryka, jabłka),
• ograniczyć lub wyeliminować kawę i mocną herbatę, które nasilają kurczliwość jelita,
• wyeliminować produkty zawierające benzoesan sodu o działaniu prozapalnym,
• nie spożywać tłustych pokarmów, żywności przetworzonej i produktów fast food.

Warto także się ruszać, w razie dolegliwości bólowych wykonywać masaże brzucha i brać ciepłe kąpiele. Bardzo ważne jest, zwłaszcza w ciąży, dbać o urozmaicenie posiłków w celu uniknięcia niedoborów pokarmowych. W celu dobrania indywidualnego leczenia żywieniowego najlepiej udać się do wykwalifikowanego dietetyka.

Podczas stosowania diety należy uzbroić się w cierpliwość. Niektórzy odczuwają ulgę już po paru dniach, ale wiele osób dochodzi do remisji nawet w kilka tygodni, często w połączeniu z leczeniem farmakologicznym oraz wsparciem psychologicznym. [źródło]

Probiotyki w zespole jelita wrażliwego w ciąży

W zespole jelita drażliwego często stosuje się probiotyki. To preparaty zawierające konkretne szczepy probiotyczne lub mieszanki szczepów o potwierdzonej skuteczności. Korzystny wpływ na łagodzenie objawów zespołu jelita drażliwego mogą mieć bakterie Bifidobacterium bifidum MIMBb75, Bufudobacterium infantis 35624, Bifidobacterium lactis, Lactobacillus plantarum 299v, czy też pewne preparaty złożone.

Ponieważ w niedawno opublikowanych amerykańskich rekomendacjach (ACG Clinical Guideline 2020) nie zaleca się stosowania probiotyków w leczeniu ogólnych objawów zespołu jelita drażliwego u osób dorosłych, przed włączeniem ich do diety, zwłaszcza w ciąży, należy porozmawiać z lekarzem (Uwaga! Konsultować należy wszystkie leki w ciąży, także wydawane bez recepty).