Morfologia w ciąży. Normy badań

Co to jest morfologia krwi?

Morfologia krwi obwodowej polega na ilościowej i jakościowej ocenie elementów morfotycznych, czyli komórek krwi. Zalicza się do nich krwinki czerwone (erytrocyty), krwinki białe (leukocyty) oraz krwinki płytkowe lub płytki krwi (trombocyty).

W przypadku nieprawidłowości wykazanych przez podstawowe badanie morfologiczne, a także w innych szczególnych okolicznościach, lekarz może zlecić wykonanie morfologii z rozmazem krwi. Wówczas oprócz podstawowych parametrów, badanie informuje również o liczbie i procentowej zawartości poszczególnych typów krwinek białych (limfocytów, monocytów, eozynofilów, neutrofilów i bazofilów).

Normy morfologii w ciąży

W czasie prawidłowo przebiegającej ciąży dochodzi do wielu zmian dotyczących zarówno układu krwiotwórczego, jak i układu krzepnięcia. To dlatego normy u kobiet niebędących w ciąży są inne niż u kobiet ciężarnych.

Erytrocyty, krwinki czerwone (RBC)

Erytrocyty to krwinki czerwone. Te czerwone ciałka krwi mają barwę uzależnioną od zawartej w nich hemoglobiny. To substancja wiążąca i oddająca tlen.

Norma RBC w ciąży wynosi od 3,5–4,5 mln/ mm³

Obniżenie liczby czerwonych krwinek w czasie ciąży jest zjawiskiem fizjologicznym. Wynik poniżej normy może być spowodowany utratą krwi, niedoborem witaminy B12, kwasu foliowego albo żelaza.

Hemoglobina (HGB)

Hemoglobina jest składnikiem krwinek czerwonych. Jej zadaniem jest transport tlenu oraz dwutlenku węgla od i do poszczególnych komórek organizmu. To podstawowy parametr, który służy do rozpoznawania niedokrwistości.

Norma HGB w ciąży wynosi od 11,5 do 13,5 g/dl

Wynik HCB powyżej normy mogą wskazywać na odwodnienie lub niedotlenienie. Wartości poniżej normy mogą wskazywać na niedokrwistość (anemię) z niedoboru żelaza. W ciąży niska wartość HGB zazwyczaj nie jest niczym niepokojącym.

Leukocyty – krwinki białe (L, WBC)

Leukocyty to krwinki białe, białe ciałka krwi, które bronią organizm przed mikroorganizmami chorobotwórczymi: bakteriami, wirusami, pierwotniakami. Powstają w szpiku kostnym i w tkance limfatycznej. Występuje pięć rodzajów komórek. Są to: neutrofile, eozynofile, bazocyty, monocyty i limfocyty. Jaka jest norma limfocytów w ciąży?

Norma leukocytów w ciąży wynosi 7,5–15 tys./ mm³

Podwyższone limfocyty w ciąży mogą świadczyć o chorobach hematologicznych. Fizjologiczny wzrost wartości leukocytów obserwuje się w ciąży i podczas porodu, ale i w stresie, po posiłku oraz wysiłku fizycznym. Patologiczny wzrost leukocytów występuje w zakażeniach, procesach zapalnych czy w chorobach nowotworowych.

Trombocyty - płytki krwi (PLT)

Płytki krwi (trombocyty) to komórki, które potrafią łączyć się ze sobą i tworzyć skrzep uniemożliwiający wypływ krwi z uszkodzonego naczynia. Ogrywają podstawową rolę w krzepliwości krwi. Powstają w szpiku i tkance limfatycznej.

Norma PLT w ciąży wynosi 100–300 tys./ mm³

Wartości powyżej normy mogą wskazywać na infekcję lub chorobę nowotworową, zaś poniżej normy na różne choroby (chłoniak, ostra białaczka szpikowa). W ciąży małopłytkowość jest najczęściej związana z fizjologiczną niedokrwistością z niedoboru żelaza.

- Małopłytkowość komplikuje przebieg 7–12% ciąż. Spośród nich 75% przypadków to małopłytkowość indukowana ciążą, 15–20% to wtórne małopłytkowości w przebiegu innych chorób wewnętrznych i powikłań położniczych (np. nadciśnienia tętniczego indukowanego ciążą, stanu przedrzucawkowego, zespołów mikroangiopatii zakrzepowych i zakażeń), 3–4% przypadków to małopłytkowości immunologiczne, a 1–2% stanowią rzadkie małopłytkowości wrodzone.

Hematokryt (HCT)

Hematokryt (HCT) to stosunek objętości krwinek czerwonych do objętości osocza. Wartość hematokrytu zależy od liczby krwinek czerwonych, objętości erytrocytów, objętości krwi krążącej w organizmie, płci i wieku.

Norma HCT wynosi 36–52%. U kobiet, które spodziewają się dziecka, następuje spadek poziomu hematokrytu o 4-7 procent i jest to normalne.

HCT powyżej normy może być skutkiem niedotlenienia tkanek, wad serca, przewlekłych chorób płuc czy nowotworów. Wartości poniżej normy wskazują zwykle na niedokrwistość i przewodnienia ustroju.

Wyniki morfologii

Morfologii krwi nie należy analizować i interpretować samodzielnie – i to z kilku powodów. Po pierwsze różne laboratoria stosują różne normy (stąd powyższe dane mają jedynie charakter orientacyjny). Łatwo się więc pogubić.

Po drugie pojedyncze wyniki powyżej czy poniżej normy nie muszą być powodem do zmartwień. Lekarz bierze pod uwagę całą morfologię krwi, a także wiek ciąży i wcześniejsze badania. Wiele parametrów może odbiegać od normy, ale nie muszą świadczyć o problemach zdrowotnych.

Dlaczego badanie krwi w ciąży jest ważne?

Morfologia w ciąży jest podstawowym i najważniejszym badaniem krwi. Ciężarna wykonuje ją co 4-5 tygodni aż do porodu, nie rzadziej niż 5 razy podczas 40 tygodni ciąży. Uznaje się je za badania obowiązkowe. Podobnie jak morfologię, co miesiąc powinno być także wykonywane badanie ogólne moczu.

Morfologia krwi dostarcza wielu ważnych informacji, między innymi mówi o tym, jaka jest liczba płytek krwi, ile wynosi liczba czerwonych krwinek, jakie jest stężenie hemoglobiny. Informacje te są potrzebne do oceny stanu zdrowia przyszłej mamy. Dzięki badaniom możliwe jest również wykrycie ewentualnych nieprawidłowości oraz chorób kobiety, które mogłyby niekorzystnie wpłynąć na rozwój oraz stan zdrowia płodu.

Jakie zmiany parametrów krwi mogą się pojawić u ciężarnych?

Najczęściej w ciąży odstępstwa krwi od normy, w obrębie różnych parametrów, mają charakter fizjologiczny (to np. zwiększenie liczby leukocytów czy spadek ilości płytek krwi), czasem świadczą o pojawieniu się anemii w ciąży (niedokrwistości z niedoborów: żelaza, kwasu foliowego, B12) czy niedokrwistości fizjologicznej (nierównomierny wzrost objętości osocza krwi w stosunku do liczby krwinek czerwonych, wyrażający się w spadku hematokrytu i stężenia hemoglobiny).

Wyniki morfologii kobiety w ciąży mogą różnić się od wyników kobiety, która nie jest w ciąży - nie jest to zwykle powód do niepokoju. Przyjmuje się, że to stan naturalny, przez co wiele parametrów morfologii krwi ulega zmianom. Często:

• zwiększa się liczba leukocytów, czyli białych ciałek krwi - jest to wzrost fizjologiczny,
• zmniejsza się liczba czerwonych krwinek (zjawisko fizjologiczne, ale także anemia z powodu zbyt małej ilości kwasu foliowego i witaminy B),
• zmniejsza się poziom hemoglobiny (może świadczyć o anemia z powodu niedoboru żelaza),
• wzrasta liczba leukocytów (zjawisko fizjologiczne),
• spada wartość hematokrytu (HCT) – (często wskutek niedokrwistości),
• spada liczba płytek krwi (najczęściej fizjologiczna niedokrwistość z niedoboru żelaza). Znaczny spadek ilości płytek krwi może być niebezpieczny ze względu na ryzyko krwawienia poporodowego.

Wyższe lub niższe niż norma wyniki powinny zaniepokoić kobietę, ale jeżeli nie odbiegają one od normy znacząco, nie warto popadać od razu w przesadę, ale poczekać spokojnie do wizyty u lekarza prowadzącego, który dokona dokładnej interpretacji. Wyniki badania krwi w ciąży mają prawo odbiegać od normy.

Nigdy nie interpretuj badań na własną rękę. Zamiast się niepokoić, skonsultuj się z lekarzem, który się im wnikliwie przyjrzy, a w razie konieczności podejmie stosowne kroki, np. zleci suplementację bądź dodatkowe badania.

Morfologia krwi w ciąży ostrzega przed anemią

Dzięki morfologii można wykryć anemię zwaną inaczej niedokrwistością. Można też wstępnie stwierdzić, które z poniższych czynników, wpłynęły na jej pojawienie się u przyszłej mamy:

• niedobór żelaza (w około 81% przypadków przyczyną niedokrwistości jest niedobór żelaza),
• niedobór witaminy B12,
• niedobór kwasu foliowego.

Zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia (WHO, World Health Organization) za niedokrwistość patologiczną u kobiet w ciąży uznano stężenia hemoglobiny poniżej 11,0 g/dl i hematokrytu poniżej 33% w I i III trymestrze ciąży, w II trymestrze zaś wartości, odpowiednio, poniżej 10,5 g/dl i 32%.

Anemia w ciąży może prowadzić do wielu zaburzeń płodu, takich jak choćby niska masa urodzeniowa płodu, zwiększenie prawdopodobieństwa porodu przedwczesnego czy powikłań ciążowych. Dlatego trzeba ją leczyć stosując odpowiednią dietę i zażywając przepisane przez lekarza preparaty.

- U kobiet, u których stężenie hemoglobiny jest obniżone do 8,0–9,9 g/dl, ryzyko urodzenia dziecka z niską masą urodzeniową i porodu przedwczesnego jest znacząco wyższe niż u kobiet, u których wartość hemoglobiny utrzymuje się w granicach 10,0–11,9 g/dl.

Morfologia a infekcje i stany zapalne

Ponieważ leukocyty, czyli białe krwinki, chronią organizm przed bakteriami i wirusami, ich podwyższony poziom we krwi może świadczyć o infekcjach i stanach zapalnych w organizmie. Zakażenie w ciąży może oznaczać ryzyko dla płodu, dlatego niezbędne jest jej leczenie.

Morfologia krwi w ciąży a choroby krwi

Dzięki morfologii można wykryć choroby krwi. Na przykład ocena granulocytów może wskazywać na pojawienie się białaczki u ciężarnej.

Choć przebieg kliniczny większości chorób hematologicznych jest taki sam, jak w populacji ogólnej, to zmiany fizjologiczne zachodzące w okresie ciąży mogą maskować niektóre objawy i przyczyniać się do opóźnienia rozpoznania.

Rozpoznanie i leczenie chorób hematologicznych, które wystąpiły w czasie ciąży, są trudne i nierzadko wymagają zaangażowania wielu specjalistów. W każdym przypadku celem postępowania diagnostyczno-leczniczego jest ustalenie rozpoznania, ocena zagrożenia stwarzanego przez chorobę dla matki i dziecka oraz ustalenie optymalnego postępowania, które zapewni bezpieczeństwo matce w czasie ciąży, porodu i połogu oraz dziecku.

Jak przygotować się do badania krwi?

Krew do badania pobiera się rano. Trzeba być na czczo, najlepiej po krótkim odpoczynku. Przed badaniem nie należy wykonywać wysiłku fizycznego ani długotrwale przebywać w pozycji stojącej. Dobrze jest wypić szklankę wody. Na czym polega badanie? Z żyły pobiera się 5 ml krwi do specjalnych probówek zawierających EDTA (substancję zapobiegającą krzepnięciu pobranej krwi).

Gdy przyszła mama przyjmuje jakieś leki, musi o tym poinformować lekarza prowadzącego, ponieważ niektóre z nich mogą zafałszować wyniki badania.

Ostatni lekkostrawny posiłek najlepiej zjeść dzień wcześniej do godziny 18:00 lub minimum 12 godzin przed oddaniem próbki krwi. Dotyczy to również sięgania po kawę i herbatę.