Listerioza w ciąży - objawy, przyczyny i leczenie

Jak się można zarazić listerią? Wrotami zakażenia listeriozą u człowieka są przewód pokarmowy, uszkodzona skóra, błony śluzowe i łożysko. Źródłem zakażenia listerią najczęściej są chore lub zakażone zwierzęta.

Jak się można zarazić listerią? Jedną z dróg jest bezpośredni kontakt z wydalinami lub wydzielinami chorych zwierząt. Główną drogą szerzenia się choroby jest spożycie zanieczyszczonej bakteriami żywności. To przede wszystkim wieprzowina, niepasteryzowane mleko, sery z niepasteryzowanego mleka, drób oraz produkty gotowe do spożycia.

Kwestię zakażenia komplikuje fakt, że bakterie namnażają się w temperaturze od 0° do 50°C. Cechuje je także zdolność przetrwania krótkotrwałej pasteryzacji lub mrożenia. Aby pozbyć się bakterii z pożywienia, trzeba je poddać nieco dłuższej obróbce termicznej (70°C przez 2 minuty).

W przypadku listeriozy wrodzonej do zakażenia płodu dochodzi popoprzez łożysko, a noworodka – w czasie porodu.  Nie jest możliwa transmisja zakażenia z człowieka na człowieka.

Pomimo powszechnego występowania pałeczek Listeria monocytogenes, u zdrowych ludzi rzadko rozwija się ciężka postać listeriozy. W grupie ryzyka znajdują się kobiety w ciąży, osoby przyjmujące leki immunosupresyjne i z obniżoną odpornością z powodu przewlekłych chorób.

Szacuje się, że kobiety w ciąży są dwadzieścia razy bardziej podatne na zachorowanie niż inni zdrowi dorośli. Szczególnie często atakuje listerioza w 3 trymestrze ciąży. Ma to związek ze znacznym przeciążeniem układu odpornościowego.

Schorzenie może mieć przebieg podostry lub ostry. W 90% przypadków jest to zakażenie bezobjawowe, które jednak może prowadzić do śmierci lub ciężkiego uszkodzenia płodu. Objawy różnią się w zależności stanu odporności osoby chorej. Symptomy przedmiotowe zależą od zajętych narządów.

Objawy listeriozy, jeśli się pojawią, manifestują się od 2 do 20 dni po zakażeniu (okres wylęgania wynosi od 3 do 70 dni). Wówczas mogą wystąpić objawy grypopodobne, bóle głowy, bóle mięśni, gorączka, biegunka, dreszcze, nudności i wymioty, także sztywność karku oraz zapalenie miedniczek nerkowych.

Zakażenie pałeczkami Listeria monocytogenes u osób dorosłych (poza kobietami w ciąży) przebiega najczęściej w postaci posocznicy lub zakażenia OUN. U kobiet w ciąży najczęściej rozwija się bakteriemia, która zwykle po porodzie ustępuje samoistnie.

W przypadku kobiet ciężarnych listerioza może być groźna, ponieważ wskutek zakażenia ciężarnej może dojść do tzw. wczesnego lub późnego zakażenia płodu. może grozić:

• poronieniem (utrata ciąży przed upływem 20. tygodnia ciąży),
• przedwczesnym porodem (przed upływem 37. tygodnia ciąży),
• urodzeniem martwym (śmierć płodu po 20 tygodniach ciąży),
• nieprawidłowym przebiegiem ciąży,
• wad rozwojowych u noworodków,
• śmiercią dziecka.

Istnieje wysoka wrażliwość płodu w przypadku zakażenia kobiety ciężarnej, co może skutkować wrodzoną listeriozą noworodków. Postać wczesna może mieć związek z posocznicą, zaburzeniami w oddychaniu, sinicą lub mikroropniami. W przypadku postaci późnej pierwsze objawy pojawiają się od 5 do 20 dni po porodzie. To zwykle wysoka gorączka, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych czy bakteriemia.

Wskaźnik śmiertelności płodów zakażonych w okresie życia wewnątrzmacicznego zbliżony jest do 50%. Wśród żywo urodzonych noworodków leczonych antybiotykami wskaźnik śmiertelności jest znacznie niższy i wynosi około 20%. [1]

Jeśli podejrzewasz u siebie zakażenie koniecznie (pojawia się gorączka, dreszcze, bóle mięśni), koniecznie skontaktuj się z lekarzem.

Choroba zwykle jest rozpoznawana na podstawie izolacji patogenu z płynu mózgowo-rdzeniowego, krwi lub ropy. W przypadku noworodków dodatkowo pobiera się wymazy z powłok ciała. Do badań przydatnych w diagnostyce listeriozy należą: morfologia krwi z rozmazem, OB, stężenie białka C-reaktywnego (CRP), stężenie prokalcytoniny (PCT).

W badaniu ogólnym płynu mózgowo-rdzeniowego stwierdza się zwykle zwiększenie liczby komórek zapalnych, nieznaczne zwiększenie stężenia białka oraz zmniejszenie stężenia glukozy.

Leczenie listeriozy polega na podawaniu antybiotyków lub chemioterapeutyków. Trzeba je wdrożyć jak najszybciej, by zapobiec  zakażeniu płodu i innym  powikłaniom. Jeśli dziecko urodzi się zakażone, również ono zostanie poddane antybiotykoterapii. Czas leczenia uzależniony jest od stanu chorego i zajętych narządów. Najczęściej leczenie trwa od 3-8 tygodni.

W leczeniu stosuje się również leki wspomagające: przeciwobrzękowe, przeciwbólowe, przeciwzapalne.

Co robić, by chronić się przed listeriozą? Przede wszystkim przestrzegaj zasad higieny i zachowuj środki ostrożności, zarówno jeśli chodzi o kontakt ze zwierzętami czy glebą, jak i spożywaniem jedzenia. Co robić, a czego unikać? Przede wszystkim wiedzieć, czego nie jeść w ciąży.

Jedz twarde, żółte sery. Zrezygnuj z fety, Brie, Camemberta, serów z przerostami niebieskiej pleśni i innych serów robionych z niepasteryzowanego mleka.  Nie pij niepasteryzowanego mleka oraz soków.

Zrezygnuj z wyrobów garmażeryjnych, gotowych potraw, których nie możesz podgrzać w temperaturze powyżej 80°C. Nie jedz niedokładnie umytych owoców i warzyw, surowych ryb  i owoców morza, mięsa czy jaj.

Myj koniecznie wszystkie owoce i warzywa. Obniż w lodówce temperaturę do 4°C i utrzymuj ją w czystości. Koniecznie czytaj etykiety. Zapamiętaj, że bakterie listeriozy są zabijane podczas gotowania i pasteryzacji.