Kiedy dziecko powinno dostać antybiotyk?

Antybiotyk nie tylko w przypadku dziecka, ale i dorosłego, musi być przyjmowany ze wskazań lekarskich, z rozwagą i w myśl zaleceń specjalisty. Należy pamiętać, że ta grupa leków nie pomoże zawsze. Co więcej, może też szkodzić.Dlaczego?

Ma to związek z aktywnością i działaniem antybiotyków, które posiadają właściwości przeciwbakteryjne. Mogą działać bakteriobójczo (zabijać bakterie) lub bakteriostatycznie (hamować ich rozmnażanie). Z tego powodu stosuje się je w leczeniu chorób, których czynnikiem wywołującym są bakterie (np. pneumokoki czy paciorkowce). Czasem antybiotyki wykazują także działanie przeciwgrzybicze, jednak nigdy nie przeciwwirusowe.

Najczęstsze choroby, w przebiegu których stosuje się antybiotyk to zapalenie płuc, angina paciorkowcowa, ostre zapalenie migdałków i gardła, ostre zapalenie ucha środkowego (OZUŚ) i ostre zapalenie zatok, także bakteryjne zapalenie układu moczowego.

Antybiotyki ratują także życie na przykład w przypadku zapalenia płuc czy sepsy meningokokowej. Jednocześnie nie zaleca się rutynowego stosowania antybiotyku w przypadku zapalenia oskrzeli (zapalenie oskrzeli często jest wywołane przez wirusy).

Leki z grupy antybiotyków włącza się, gdy badania, takie jak morfologia z leukocytozą, OB, białka ostrej fazy CRP (lekrz zwraca uwagę na wysokie CRP u dziecka) dowiodą, że za chorobę odpowiadają bakterie i infekcja bakteryjna. Zwykle jej objawem w przypadku infekcji górnych dróg oddechowych jest bardzo silny ból gardła, znaczny obrzęk śluzówki, niedrożność nosa, bóle głowy, przedłużający się kaszel.

Antybiotyk sprawdza się w leczeniu zakażeń bakteryjnych. Nie pomoże w w sytuacji, gdy przyczyną infekcji, złego samopoczucia i pojawienia się dokuczliwych objawów choroby jest infekcja wirusowa. Antybiotyki na tę grupę patogenów nie działają. Ponieważ nie wykazują działania przeciwwirusowego, nie sprawdzą się w leczeniu przeziębienia czy grypy.

W przypadku infekcji wirusowej sprawdza się leczenie objawowe i domowe sposoby (jest skuteczne w ponad 90 procentach). Przebieg choroby jest bowiem zazwyczaj samoograniczający, co oznacza, że po kilku dniach objawy choroby ustępują bez specjalnego leczenia. Podanie antybiotyku nie jest ani konieczne, ani wskazane - chyba, że sytuacja się zmieni, bowiem dojdzie do nadkażenia bakteryjnego.

Wielu rodziców jako nadkażenie organizmu dziecka, a tym samym wskazanie do podania antybiotyku przyjmuje pojawienie się u malucha podbarwionego na zielono kataru. Tymczasem okazuje się, że taki objaw nie zawsze ma związek z zakażeniem bakteryjnym. To dlatego zawsze o konieczności wdrożenia antybiotykoterapii decyduje lekarz.

Dlaczego antybiotyki mogą być groźne?

Antybiotyki, gdy są nadużywane lub stosowane niezgodnie z zaleceniami lekarza, mogą prowadzić do spadku skuteczności leku, co grozi rozwojem opornych szczepów bakterii.

- Antybiotyk jest doskonałym środkiem leczenia, jednak pod warunkiem, że będzie racjonalnie stosowany. W praktyce oznacza to, że nie należy go zażywać na każde kichnięcie czy nawet przeziębienie, infekcję wirusową bądź grypową. Stosowanie antybiotyków w pierwszych dniach choroby jest błędem i może szkodzić. (…) Dlatego infekcje wirusowe powinny być przede wszystkim wygrzane, wyleżane, pacjent powinien zwolnić tempo życia, odpocząć, pozwolić organizmowi zregenerować się w sposób naturalny. [1]

Antybiotyk dla dziecka – rodzaj i postać, ale i dawkę - zawsze dobiera lekarz, biorąc pod uwagę wiek dziecka, jego wagę, ogólny stan zdrowia, choroby towarzyszące (np. niewydolność nerek czy wątroby) oraz ryzyko wystąpienia reakcji alergicznych (np. w przypadku rozpoznanej alergii na substancję czynną czy pomocniczą leku).

Jeżeli lekarz nie ma pewności, jakie bakterie odpowiadają za zakażenie, antybiotykoterapia może mieć charakter empiryczny. Wówczas preparat wybierany jest na podstawie objawów, które wywołuje choroba. Zwykle wdraża się antybiotyki o szerokim spektrum działania.

Kiedy przeprowadzone badanie (posiew bakterii) wykaże, jakie patogeny odpowiadają za chorobę, antybiotykoterapia ma charakter celowany. Substancja czynna preparatu jest wybierana na podstawie antybiogramu, który obrazuje wrażliwość bakterii na poszczególne antybiotyki. To pozwala na włączenie antybiotyku o wąskim spektrum działania (mniej ingeruje we florę bakteryjną organizmu, jest mniej obciążający).

Zakłada się, że dzieci przed ukończeniem 5. roku życia nie są w stanie połknąć tabletki. W związku z tym antybiotyki dla dzieci występują w wielu postaciach.

Na rynku farmaceutycznym dostępne są antybiotyki dla dzieci w formie:

• tabletek ulegających rozpadowi w jamie ustnej,
• tabletek rozpuszczalnych,
• granulatu do sporządzania zawiesiny doustnej,
• zawiesiny doustnej,
• kapsułek,
• tabletek,
• proszku do sporządzania roztworu do wstrzykiwań.

Tym samym antybiotyki dla małych dzieci można podawać w postaci syropu, w formie kropli, zawiesiny, czopka doodbytniczego, ale i przez nebulizację, w tabletkach do rozgryzania lub w postaci liofilizatów, ale i dożylnie.

Jak podać antybiotyk niemowlakowi?

Dużym wyzwaniem może być stosowanie antybiotyku u niemowląt. Jak go podać? Najlepiej dołączoną do leku strzykawką (bez igły) - prosto do buzi. Trzeba pamiętać, by kierować lek wewnątrz policzka, z uwagi na ryzyko zadławienia się i zwymiotowania.

Zawiesinę lub syrop można także podać:

• w butelce, z której dziecko zwykle wypija mleko,
• butelce przeznaczonej do podawania leków (są mniejsze, posiadają miarkę ułatwiająca dozowanie, a według producentów podawanie leków w tej butelce pozwala na ominięcie większości kubków smakowych).
• poprzez specjalny smoczek,
• przez nebulizator.

Jak stosować antybiotyki? Ponieważ tego rodzaju leki nie są obojętne dla organizmu, bardzo ważne jest, aby stosując je przestrzegać różnych zasad. To ważne także dlatego, że niewłaściwie stosowane prowadzą do rozwoju bakterii lekoopornych, które nie reagują na terapie, przez co mogą być groźne. O czym pamiętać podczas antybiotykoterapii?

Przede wszystkim nie wolno brać antybiotyków samowolnie, na zasadzie samoleczenia. Nie do pomyślenia jest, by przyjmować leki, które zostały z poprzedniej kuracji czy są przypadkowe, podarowane przez babcię bądź ciocię.

Antybiotyk, nie dość, że powinien być dobrany do konkretnej osoby i jednostki chorobowej, należy zażywać w odpowiedniej dawce, w określonej częstotliwości (o stałych porach, np. co 12 godzin, czyli 2 razy dziennie) i przez okres wskazany przez lekarza. To bardzo ważne.

Jak często podawać antybiotyk?

Częstotliwość podawania dziecku antybiotyku jest uzależniona od jego typu. Na przykład:

• raz dziennie (azytromycyna),
• raz lub 2 razy dziennie (cefiksym),
• 2 razy dziennie (amoksycylina z kwasem klawulanowym, klarytromycyna, cefuroksym, roksytromycyna). Amoksycyklina lub amoksycyklina z kwasem klawulonowym to najczęściej stosowane antybiotyki na zapalenie ucha u dziecka,
• 2 lub 3 razy dziennie (amoksycylina, penicylina fenoksymetylowa, cefaklor).

Co istotne, przyjęty na początku kuracji odstęp czasowy pomiędzy kolejnymi dawkami leku należy utrzymywać do końca leczenia.

Nie należy pomijać dawek ani opóźniać ich podania, ponieważ nie zapewnia to optymalnego, pożądanego stężenia terapeutycznego antybiotyku w tkankach. Niewskazane jest także przyspieszanie podawania kolejnej dawki, ponieważ grozi to przedawkowaniem leku.

Jak długo brać antybiotyk?

Nie wolno także przerywać terapii, gdy nastąpi poprawa. Jak podkreślają specjaliści, zakończenie antybiotykoterapii tuż po ustąpieniu uciążliwych objawów nie niszczy bakterii, a prowadzi do rozwoju oporności i nawrotu choroby.

Czy antybiotyk należy podawać podczas jedzenia?

Czy antybiotyk należy podawać łącznie z posiłkiem? To zależy głównie od rodzaju leku, ponieważ można je stosować:

• niezależnie od posiłku (penicylina fenoksymetylowa, amoksycylina, klarytromycyna, cefiksym),
• na czczo (cefaklor),
• między posiłkami (azytromycyna),
• przed posiłkiem (roksytromycyna),
• na początku posiłku (amoksycylina z kwasem klawulanowym),
• podczas posiłku (cefuroksym).

Oznacza to, że przed rozpoczęciem antybiotykoterapii trzeba zapoznać się z ulotką dołączoną do opakowania lub o sposób stosowania leku zapytać specjalistę, lekarza lub farmaceutę.

Antybiotyki z reguły przechowuje się w temperaturze pokojowej. Zawiesiny zaś w lodówce przez określony czas, w zależności od rodzaju antybiotyku (za wyjątkiem klarytromycyny).

Czym dziecko powinno popijać antybiotyk?

Zwykle zaleca się, by antybiotyki popijać niegazowaną wodą źródlaną lub wodą przegotowaną, a nie:

• sokami, ponieważ mogą wpływać na metabolizm antybiotyków w wątrobie,
• produktami mlecznymi, ponieważ obecny w nich wapń może osłabiać działanie antybiotyku (mlekiem można popijać klarytromycynę),
• herbatą, ponieważ zawarte w niej garbniki i teanina utrudniają wchłanianie leków.

Co zrobić, gdy dziecko wypluwa lub zwymiotuje antybiotyk?

Czasem dziecko, pomimo starań rodzica, wypluje antybiotyk. Co wtedy zrobić? Należy podać wyplutą dawkę najszybciej to możliwe (dla pewności dobrze skonsultować się z lekarzem).

Jeśli dziecko zwymiotowało lek, nie zawsze trzeba powtórzyć dawkę. Kluczowa jest postać podanego leku oraz czas, jaki upłynął od jego zażycia.

W takiej sytuacji najpierw trzeba ustalić, ile czasu minęło od jego przyjęcia leku. To pozwala stwierdzić, czy zdążył się wchłonąć, a i podjąć decyzję, co robić. W przypadku leków w postaci zawiesiny istotne jest ustalenie, czy lek wchłania się w żołądku, czy w jelitach. Najlepiej w takiej sytuacji skontaktować się z lekarzem.

Rodzice podający dzieciom antybiotyki popełniają wiele błędów. Według lekarzy najczęściej jest to:

• nieformowanie lekarza o uczuleniu na dany antybiotyk,
• przyjmowanie zbyt wysokich lub za niskich dawek antybiotyku. Większa dawka leku może prowadzić do przedawkowania, nie zwiększa skuteczności preparatu. Z kolei mniejsza porcja leku nie przełoży się na mniejsze ryzyko pojawienia się działań niepożądanych, ale na efektywność terapii wręcz na pewno.
• przerywanie brania antybiotyku przed zaplanowanym przez lekarza okresie po ustąpieniu uciążliwych objawów
• przyjmowanie antybiotyków o różnych porach, w nierównych odstępach czasu,

• popijanie antybiotyku sokiem, mlekiem czy herbatą.

Antybiotyki to broń obosieczna: z jednej strony pomagają, często ratują pacjentom. Z drugiej - ich nadużywanie może być tragiczne w skutkach, bo prowadzi do rozwoju lekooporności u bakterii. Co więcej, oprócz „złych” bakterii, które wywołują chorobę, unicestwiają również te dobre, które pozwalają na prawidłowe funkcjonowanie.

Antybiotyki – działania niepożądane

Antybiotyki mogą wywołać działania niepożądane (jak każdy lek, zwłaszcza nieodpowiednio stosowany). Najczęściej skutkami ubocznymi kuracji antybiotykami są problemy żołądkowo-jelitowe, takie jak biegunka, wymioty, bóle brzucha i wzdęcia, również wysypki, kandydozy (to skutek wyniszczenia naturalnej flory bakteryjnej organizmu) i obniżenie odporności.

To dlatego konieczne jest, by w czasie antybiotykoterapii stosować probiotyki, to jest preparaty zawierające szczepy dobroczynnych gatunków bakterii (bakterie probiotyczne) i grzybów. Te chronią układ pokarmowy przed podrażnieniem substancją czynną leku i niweluje ryzyko pojawienia się problemów ze strony układu pokarmowego.

Według definicji Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) to preparaty zawierające pojedyncze lub mieszane hodowle żywych drobnoustrojów, które wywierają pozytywny wpływ na działanie organizmu. Wybierając probiotyk zdecyduj się na preparat, który ma status leku, a nie suplementu.

Jednocześnie uwaga! Nie zaleca się stosowania preparatów witaminowych, by nie wzmacniać patogennych bakterii. Wyjątkiem stanowi witamina C.