Katar u niemowlaka. Objawy, leczenie, zapobieganie

Nieżyt nosa najczęściej uważany jest za przykrą, ale niezbyt groźną dolegliwość przenoszoną drogą kropelkową, jednak dla noworodka i niemowlaka potrafi być bardzo uciążliwy. Dzieci do 2. miesiąca życia oddychają wyłącznie przez nos. Nie potrafią jeszcze oddychać przez usta.

Kiedy następuje obrzęk śluzówki lub w nosku zalega wydzielina, zaczynają być niespokojne, mieć uczucie duszności. Pojawiają się też problemy z jedzeniem i kłopoty ze snem.

Kataru u niemowlaka nie należy bagatelizować, ponieważ przy większym nasileniu może przerodzić się w infekcję ucha i (w bardzo rzadkich przypadkach) zatok, które u niemowlaka są dopiero w fazie rozwoju.

• Trudności z jedzeniem
• Płacz lub rozdrażnienie
• Wypływ  wydzieliny nosa
• Głośny oddech
• Trudności ze snem
• Większy komfort podczas przebywania w pozycji pionowej
• Chrapanie
• Parskanie
• Kichanie
• Kaszel

Co oznacza kolor wydzieliny podczas kataru u niemowlaka?

Kiedyś istniała teoria, że w zależności od koloru wydzieliny możemy rozpoznać, czy przyczyną kataru jest infekcja bakteryjna czy wirusowa. Dlatego najczęściej, kiedy pojawiał się maluszek zielonym katarem usiłowano go leczyć za pomocą antybiotyku. To się zmieniło. Co musisz wiedzieć?

Kiedy zaczyna się katar u niemowlaka, jego organizm zaczyna intensywną produkcję wodnistego śluzu, który ma za zadanie usunąć zarazki z błony śluzowej nosa. Kiedy krwinki białe napotykają organizm drażniący lub zakaźny atakujący błonę śluzową zaczynają wytwarzać enzymy, które mają go zwalczyć.

Po około trzech dniach śluz zmienia kolor na żółty, ponieważ pojawiają się w nim spore ilości komórek układu odpornościowego i rozpoczyna się również wytwarzanie środków antyseptycznych. I tak granulocyty uwalniają enzym zawierający barwnik oparty na żelazie i kolor staje się zielony. Jest to po prostu kolejny etap kataru, bez względu na to, czy sprawcą jest wirus (który jest najczęstszą stanu zapalnego), czy bakteria.

Dlatego leczenie kataru, który zmienił kolor na zielony za pomocą antybiotyku po prostu nie ma sensu i jedynie osłabi układ immunologiczny niemowlęcia. Są jednak sytuacje, kiedy warto skonsultować się z lekarzem, o czym piszemy poniżej.

Domowe sposoby na katar u niemowlaka.

Jeżeli Twoje dziecko ma początki kataru i nie wykazuje żadnych niepokojących symptomów, możesz użyć domowych sposobów, dzięki którym złagodzisz dolegliwości.  Uwaga, jeśli twoje dziecko jest alergikiem używanie olejków eterycznych czy naparów może mieć negatywny skutek. Dlatego zawsze skonsultuj się z pediatrą.

Sposoby na katar u niemowlaka: nawilżanie

Kiedy zauważysz, że twoje dziecko ma katar zadbaj o odpowiednią temperaturę oraz stopień wilgotności w pomieszczeniu. Zapobiegnie to unoszeniu się pyłu i kurzu w pokoju i przesuszaniu się błony śluzowej nosa dziecka. Musisz wiedzieć, że ani leki immunostymulujące, probiotyki czy witaminy nie wzmocnią układu oddechowego niemowląt, jeśli spędza czas w pomieszczeniu z suchym powietrzem.

Najlepiej jest zaopatrzyć się w nawilżacz, który wytwarza delikatną mgiełkę wodną. Elektryczne nawilżacze są bezpieczne, jednak trzeba pamiętać, że generują hałas o natężeniu ok. 17–45 dB, który po kilku godzinach może prowadzić do zmęczenia i rozdrażnienia malucha.

Istnieją również nawilżacze ultradźwiękowe, które są ciche i jednocześnie możesz ustawić - pożądany poziom wilgoci.

Jesli twoje dziecko cierpi z powodu alergii (przeczytaj więcej o alergiach u dzieci), zwłaszcza na roztocza, to stosowanie nawilżacza jest niewskazane. W takiej sytuacji wilgotność powietrza powinna wynosić poniżej 50%, a temperatura otoczenia ≤20C. Pamiętaj o wietrzeniu, natomiast za nim otworzysz okna - sprawdź najpierw jakość powietrza w twojej okolicy. Pamiętaj, że w przypadku kataru niemowlę częściej przystawiaj do piersi (w jak najbardziej pionowej pozycji), a jeśli karmisz je mieszanką, dodatkowo je dopajaj.

Sposoby na katar u niemowlaka: aromaterapia

W przypadku dziecka, co do którego nie ma podejrzeń, że jest alergikiem, możesz zdecydować się na zrobienie inhalacji. Dla niemowląt bezpieczny jest zapach olejku lawendowego lub z drzewa herbacianego. Dziecko, które ma ponad rok może wdychać olejek eukaliptusowy, sosnowy. Warto trzy krople dodać do nawilżacza, który posiada z funkcję aromaterapii, albo wlać do kominka aromaterapeutycznego dodając do wody 2 krople olejku.

W aptece dostaniesz również już przygotowane zestawy olejków dedykowane najmłodszym. Niektóre z nich możesz nanieść na ubranka maluszka, ale uwaga- u alergików, mogą wywołać skurcz oskrzelików.

Dr Robert Tisserand, który jest uważany za czołowego eksperta w świecie aromaterapii i ma ponad 50-letnie doświadczenie nie zaleca stosowania olejków eterycznych na skórze dzieci w wieku poniżej 5 lat. „W przypadku niemowląt konieczna jest duża ostrożność. Ponieważ skóra noworodków dojrzewa dopiero w trzecim miesiącu życia, jest bardziej wrażliwa i bardziej przepuszczalna dla olejków eterycznych. Noworodek jest również gorzej przygotowany do radzenia sobie z wszelkimi działaniami. Te ostrzeżenia dotyczą jeszcze bardziej wcześniaków i tutaj rozsądnie byłoby unikać wszelkiego stosowania olejków eterycznych”. (źródło: Bezpieczeństwo olejków eterycznych, strony 48-49)

Olejki eteryczne z atomizerów mogą powodować podrażnieni górnych dróg oddechowych, zwłaszcza u niemowląt z chorobami alergicznymi. Dlatego założenie, że olejki są naturalne i nie mogą powodować skutków ubocznych, jest błędem. Zanim zastosujesz aromaterapię – porozmawiaj o niej ze specjalistą.

Pamiętaj również, że:

• rozpylanie olejków w powietrzu jest bezpieczniejsze niż stosowanie ich na skórze.
• nie wolno olejków stosować bezpośrednio do wdychania, jak i do smarowania niemowląt poniżej 6 miesiąca życia.
• u starszych dzieci możesz stosować niektóre olejki na skórę, ale zawsze trzeba je najpierw rozcieńczyć. Nawet rozcieńczone mogą powodować podrażnienia, więc zawsze wykonuj test płatkowy: wetrzyj olejek w niewielki obszar skóry i odczekaj 24 godziny, aby sprawdzić reakcję.
• nigdy nie dodawaj nierozcieńczonych olejków do wody do kąpieli. Olej i woda nie mieszają się, więc nierozcieńczone krople mogą podrażniać skórę.
• unikaj stosowania olejów syntetycznych, ponieważ częściej są przyczyną nudności, bólu głowy, podrażnień i problemów dotyczących górnych dróg oddechowych
• nigdy nie rozsmarowuj olejku w okolice nosa i ust! Zawsze trzymaj go z dala od buzi maluszka
• jeśli zamierzasz olejek wmasować w skórę, to pamiętaj o jego rozcieńczeniu i masuj nim stopy maleństwa. Wmasowywanie w klatkę piersiową lub plecki może doprowadzić do duszności.

Wybieraj preparaty, które są oznaczone jako bezpieczne dla niemowląt i małych dzieci.

Sposoby na katar u niemowlaka: nebulizacja

Nebulizator to specjalne urządzenie, które podgrzewa lub w inny sposób zamienia płynny roztwór w drobną mgiełkę, która jest łatwa do wdychania. Do inhalacji możesz użyć inhalatora elektrycznego. Wystarczy, że wlejesz sól fizjologiczną i nałożysz niemowlęciu maseczkę. Ponieważ dzieci niechętnie się temu poddają, więc po prostu trzymaj maseczkę blisko noska i buzi, a wydobywająca się para nawilży i udrożni przewody nosowe. Dziecko lub noworodka należy trzymać w pozycji półsiedzącej.

Ważne, żeby nosek noworodka lub niemowlęcia oczyszczać odpowiednim momencie dnia. Jeśli używasz hipertonicznyego roztwóru soli fizjologicznej 3% , który ułatwia usunięcie wydzieliny w dolnym odcinku dróg oddechowych i zapobiega nadmiernemu wysuszeniu śluzówki , rób to o poranku lub w ciągu dnia. Dzięki temu niemowlę nie będzie się dławiło spływającą wydzieliną.

Sposoby na katar u niemowlaka: sól fizjologiczna lub woda morska

W oczyszczaniu noska pomoże także aplikacja soli fizjologicznej lub wody morskiej w sprayu. Te preparaty są bezpieczne i możesz je stosować kilka razy dziennie. Zanim użyjesz wody morskiej lub kropelek koniecznie zapoznaj się z ulotką. Z niej dowiesz się, w jaki sposób ułożyć maluszka i zaaplikować mu preparat, to ważne, ponieważ poszczególne aplikatory różnią się siłą podania wody. Wybierając spray z wodą morską do nosa sprawdź jego skład. Upewnij się, że nie ma w nim dodatków i konserwantów, np. chlorku benzalkoniowego.

Sposoby na katar u niemowlaka: usuwanie wydzieliny za pomocą aspiratora

Bezpiecznym sposobem na katar będzie użycie specjalnego aspiratora. Przed zabiegiem stosuje się zwykle - opisane wcześniej przemycie noska za pomocą soli fizjologiczną.

Należy pamiętać, że nie wkładamy końcówki aspiratora do noska tylko przykładamy do dziurki, aby uniknąć uszkodzenie delikatnej błony śluzowej. Po przyłożeniu odciągamy wydzielinę. Na koniec dobrym pomysłem jest ponowne zaaplikowanie dziecku soli fizjologicznej.

Uwaga: kiedy katar jest usuwany z nadmierną siłą bądź zbyt często, prowadzi to do obrzmienia błon śluzowych i może podrażnić nos, zwiększyć wydzielinę i zamiast pomóc w zwalczaniu infekcji doprowadzić do gorszego samopoczucia dziecka.

Pamiętaj, że wydzieliny z nosa absolutnie nie należy usuwać używając np. wacików lub patyczków do nosa.

Domowe sposoby na katar u niemowlaka: maść majerankowa

Niektóre sposoby naszych mam, babć i prababć nadal mają zastosowanie. Jednym z nich jest użycie maści majerankowej, która łagodzi obrzęk błon śluzowych nosa, a zawarte w niej olejki eteryczne pozwolą go odblokować.  Należy ją stosować 2 - 3 razy dziennie przez kilka dni, smarując okolice nozdrzy, ale nigdy nie nakładać do wnętrza nosa (przewodów nosowych). Chociaż maść majerankowa rekomendowana jest dla dzieci powyżej 3 roku życia, to część lekarzy zezwala na jej użycie nawet w przypadku niemowlaka, ponieważ ułatwia oddychanie. Zanim jednak zastosujesz preparat i przystąpisz do leczenia należy zasięgnąć opinii pediatry.

Domowe sposoby na katar: odpowiednie ułożenie noworodka lub niemowlęcia

Kiedy niemowlę ma katar pod materacyk lub nogi łóżeczka położ kilka książek i pozwolić maleństwu spać w pozycji, w której jego główka znajduje się wyżej niż reszta ciała. Dzięki temu, zalegający katar spłynie po tylnej ścianie gardła do żołądka i jelit, a później zostanie wydalony. Taka pozycja poprawi dziecku komfort snu.

Kiedy dziecko nie śpi, staraj się kłaść je na brzuszku (nawet wtedy, gdy, np. noworodka nosisz na rękach). Możesz też delikatnie oklepywać plecy dziecka dłonią złożoną w łódkę. W takiej sytuacji należy położyć noworodka lub niemowlaka na swoich kolanach tak, by leżał na brzuszku, a jego główka znajdowała się poniżej reszty ciała. Rób to delikatnie , zaczynając od połowy plecków, ku górze.

Uwaga! tego nie możesz robić, gdy niemowlak ma katar:

• Przepłukiwać wnętrza nosa przy użyciu gumowej gruszki
• Odsysać wydzieliny z wewnętrznej części noska
• Podawać leków bez receptowych bez konsultacji z lekarzem
• Wkraplać do nosa dziecka preparatów zawierające antybiotyki

Niemowlę z katarem. Kiedy należy udać się do lekarza?

Uwaga - zawsze zadzwoń lub udaj się do lekarza, jeżeli dziecko ma mniej niż 3 miesiące i ma katar. Zwłaszcza u noworodka zwykły katar może bardzo szybko stać się początkiem groźnej infekcji.

Często jest tak, że katar u niemowlaka mija bez większych problemów lub dzięki wykorzystaniu prostych, domowych sposobów. Są jednak symptomy, które wskazują na rozwój infekcji. Przeczytaj, kiedy należy niezwłocznie zadzwonić do lekarza dla bezpieczeństwa dziecka?

Jak najszybciej skontaktuj się z lekarzem, kiedy zauważysz u małych dzieci:

• trudności z oddychaniem (zarówno przyspieszony, jak i spowolniony oddech)
• kiedy dziecko ma wysoką temperaturę ( w przypadku noworodka dzwoń natychmiast po pomoc)
• pojawia się kaszel i świszczący oddech ( to może być zapalenie krtani)
• kiedy kolor wydzieliny z nosa jest biały- wygląda jak ropa a katar bardzo gęsty
• kiedy wydzielina z nosa jest przezroczysta, ale pojawia się wysypka na skórze, obrzęk twarzy i gardła (natychmiast dzwon to może być silna reakcja alergiczna)
• odwodnienie
• zasinienie wokół ust
• duży niepokój

Co, oprócz zaproponowanych metod, rekomendują na katar lekarze?

Oczywiście, żeby w drogach oddechowych nie zalegała wydzielina, czyli o prawidłowe oczyszczanie noska. Podczas leczenia nie stosuje się antybiotyków, natomiast, jeśli katar jest bardzo uciążliwy, to może się okazać, że potrzeba użyć kropli do nosa zawierających oksymetazolin chlorowodorku. Można je stosować u dzieci powyżej 3 miesiąca życia i to w razie konieczności, a nie jako standardową procedurę. Najczęściej preparaty obkurczające błonę śluzową nosa należy stosować 2 - 3 razy na dobę.

Jeśli dzieci męczy jedynie katar nie zapominaj o spacerach, te również są polecane przez pediatrów, bo chłodne powietrze obkurcza naczynia krwionośne oraz błonę śluzową. To sprawia, że niemowlę lepiej oddycha.

Jak zapobiegać katarowi u niemowląt?

Oczywiście, że nie zawsze to się uda, ale jest kilka zasad, które warto zastosować. Po pierwsze higiena, czyli pamiętaj o dokładnym myciu rąk. W czasie, kiedy panują infekcje, starajcie się unikać wizyt wmiejscach, gdzie przebywa dużo osób.

Chore osoby trzymaj z dala od maluszka. Ubierając niemowlę zadbaj, żeby miało ubranka odpowiednie do pogody. Przegrzanie potrafi być równie niebezpieczne, co wychłodzenie.

Jeśli możesz – karm piersią. Istnieją dowody na to, że karmienie piersią ma działanie ochronne przed katarem i tak karmione niemowlęta rzadziej i mniej poważnie chorują.

Katar u dziecka. Na co mogą wskazywać te objawy?

Przezroczysta, wodnista wydzielina z noska

Jeśli stan dziecka jest dobry, maluch głośno wciąga i wypuszcza powietrze nosem, a wydzielina jest przezroczysta, być może drogi oddechowe drażni jakiś składnik powietrza (alergeny, np. kurz).

Postaw na wietrzenie mieszkania, zastosuj krople spray do nosa (sól fizjologiczna, woda morska) do nosa, skontaktuj się z alergologiem lub lekarzem rodzinnym.

Głośne wciąganie powietrza

Jeśli stan dziecka jest dobry, maluch głośno wciąga i wypuszcza powietrze nosem, jednocześnie nie ma kataru ani żadnych objawów infekcji lub alergii, być może w pomieszczeniu jest zbyt  suche powietrze.

Użyj kropli lub sprayu do nosa (sól fizjologiczna, woda morska). Włącz nawilżacz powietrza bądź w inny sposób zadbaj o jego optymalną wilgotność w mieszkaniu.

Oprócz kataru pojawia się wysypka

Jeśli stan dziecka jest dobry, wydzielina kataralna jest rzadka i wodnista, maluch kicha i ma suchy kaszel, a także wysypkę na skórze, ewentualnie zaczerwienione oczy, wskazuje to alergię lub/i infekcję. Skontaktuj się z lekarzem.

Trzeci migdałek?

Jeśli stan dziecka jest dobry, maluch chrapie we śnie i miewa bezdechy, głośno wciąga i wypuszcza powietrze nosem, kicha i ma ciężki oddech, ale nie ma kataru, może to wskazywać na powiększone migdałki. Skontaktuj się z lekarzem.

Ciało obce w nosie?

Jeśli stan dziecka jest dobry, maluch głośno wciąga i wypuszcza powietrze nosem, a maluch oddycha tylko jedną dziurką, obserwujesz żółtą lub zieloną wydzielinę, czasem z krwią. Widoczny jest obrzęk nosa, a dziecko skarży się na ból, wskazuje to na obce ciało w nosie. Jeśli przedmiot, który tkwi w nosie, nie może być wyciągnięty, niezwłocznie skontaktuj się z lekarzem. W razie wątpliwości nie podejmuj się wyciągania przedmiotu samodzielnie, ponieważ może to przynieść odwrotny skutek.

Infekcja?

Jeśli stan dziecka jest zły, maluch ma kaszel i chrypkę oraz podwyższoną temperaturę, w nosie zalega mu przezroczysta, potem żółta lub zielona wydzielina,wskazuje to na przeziębienie, grypę lub inną infekcję. Skontaktuj się z lekarzem.