Szyjka macicy w ciąży

Prawidłowa długość szyjki macicy w ciąży, szczególnie na jej wczesnym etapie, u zdrowej kobiety wynosi około 3–5 cm.

Gdy dojdzie do zapłodnienia, śluz szyjkowy staje się gęsty i zamyka kanał szyjki macicy tzw. czopem śluzowym, który zostanie wydalony przed porodem. To konieczne. W ciąży szyjka macicy stanowi wsparcie dla płodu. Chroni dziecko przed wypadnięciem, ale i przed czynnikami zewnętrznymi (to naturalna bariera ochronna przed wnikaniem zakażenia z pochwy). Zapobiega przedwczesnemu porodowi i poronieniu.

Wskutek działania hormonów szyjka macicy w ciąży staje się elastyczna, rozpulchniona i zasiniona. Jeżeli ciąża przebiega prawidłowo, pozostaje twarda, długa i zamknięta. To się zmienia wraz z rozwojem ciąży.

W prawidłowo przebiegającej ciąży zmiany szyjki pojawiają się dopiero pod koniec III trymestru. Na kilka tygodni przed porodem szyjka może się skrócić i spulchnić (mięknąć), by na ostatnim etapie odszedł czop śluzowy i pojawiło się rozwarcie. Pod koniec III. trymestru ciąży dodatkowo skraca się, co zwiastuje nadchodzący poród.

Szyjka macicy powinna się otworzyć dopiero pod wpływem skurczów porodowych. Staje się gotowa do porodu, gdy jest skrócona, odpowiednio ustawiona do kanału rodnego i otwarta na szerokość jednego palca.

Tempo rozwierania się szyjki macicy podczas porodu jest różne. Tempo rozwierania się szyjki macicy podczas porodu jest różne. Zależy to od stopnia rozmiękczenia szyjki oraz intensywności skurczy. U kobiet rodzących po raz pierwszy, u których szyjka macicy jeszcze nie otwierała się na taką szerokość, proces może trwać kilkanaście godzin albo i dłużej. Ostatecznie rozwarcie szyjki macicy wynosi nawet 10 cm. To tak zwane rozwarcie pełne.

Skracanie się szyjki macicy w ciąży to naturalny etap przygotowań ciała do porodu, jednak kiedy następuje wII trymestrze lub na początku III trymestru, istnieje poważne zagrożenie poronieniem lub przedwczesnym porodem. Im krótsza jest szyjka macicy w trakcie ciąży, tym większe prawdopodobieństwo komplikacji.

Krótka szyjka macicy w ciąży to nie jedyny problem. Może się zdarzyć, że jej śluzówka jest nabrzmiała, a narząd elastyczny. Mówi się wtedy o rozwieraniu szyjki macicy.

Kiedy szyjka macicy w ciąży zaczyna się skracać i rozszerzać zbyt wcześnie lub lekarz zaobserwuje inne nieprawidłowości w strukturze czy formie szyjki, mówi się o niewydolności szyjki macicy. To powinno niepokoić, ponieważ stanowi realne zagrożenie: wpływa zarówno na przebieg ciąży i porodu, jak i na wielkość płodu.

W terminologii medycznej niewydolność szyjki nazywana jest niewydolnością cieśniowo-szyjkową i oznacza skracanie i rozwieranie się szyjki, którym nie towarzyszy ból, skurcze macicy, krwawienie ani pęknięcie pęcherza płodowego.

Skracaniu się szyjki macicy czasem towarzyszą:

• ból kręgosłupa,
• ból brzucha,
• brunatne plamienie,
• silniejsze skurcze,
• plamienia.

Niewydolność cieśniowo-szyjkowa może mieć charakter wrodzony bądź nabyty. Najczęstsze przyczyny niewydolności szyjki macicy to zaburzenia hormonalne oraz urazy i wady wrodzone szyjki macicy oraz macicy. Nie bez znaczenia jest także wielkość dziecka, które coraz bardziej napiera na szyjkę.

Czynniki ryzyka to także zabiegi na szyjce: od rozszerzania szyjki podczas zabiegu łyżeczkowania po amputacje fragmentów szyjki i kanału, a także nieleczone infekcje układu moczowego oraz infekcje pochwy. Jako inne czynniki ryzyka wymienia się niedobór elastyny i kolagenu, ciążę mnogą i wady rozwojowe macicy.

Problemy z przedwczesnym skracaniem się szyjki mogą pojawić się, gdy w poprzedniej ciąży doszło do niewydolności szyjki, porodu przedwczesnego, poronienia w II trymestrze, przedwczesnego odpłynięcia wód płodowych, porodu kleszczowego, rozległego pęknięcia szyjki podczas porodu.

Kobieta w ciąży zwykle nie czuje, że dochodzi do przedwczesnego skrócenia szyjki macicy, a wciąż nie ma skutecznych metod wykrywania przypadłości. To dlatego szyjka macicy w ciąży powinna być badana w trakcie każdej wizyty u ginekologa. Dzięki temu lekarz może zareagować, gdy zauważy niepokojące zmiany, które mogą być przyczyną przedwczesnego porodu czy poronienia.

To ważne, ponieważ rozszerzenie i skrócenie szyjki macicy w ciąży zwiększa w znacznym stopniu ryzyko porodu jeszcze przed 32. tygodniem ciąży.

Długość oraz położenie szyjki macicy lekarz może ocenić palpacyjnie, podczas zwykłego badania ginekologicznego, w którym położnik ocenia długość, położenie i twardość szyjki oraz ewentualne rozwarcie kanału szyjki.

Ginekolog może ocenić stan szyjki macicy: jej długość, konsystencję, rozwarcie oraz położenie wykonując palpacyjne badanie ginekologiczne, jednak w diagnostyce tego typu patologii lepsza jest jednak ultrasonografia.

Jeśli pojawiają się wątpliwości, wykonuje się przezpochwowe badanie ultrasonograficzne (USG), podczas którego ginekolog ocenia szyjkę. Badanie polega na pomiarze długości i kształtu kanału szyjki macicy, ocenie kształtu i szerokości ujścia wewnętrznego oraz pomiarze ewentualnego wpuklenia się pęcherza płodowego. Za patologię uważa się długość szyjki mniejszą niż 25 mm.

Ocena ultrasonograficzna szyjki macicy powinna być wykonywana podczasUSG połówkowegomiędzy 18. a 22. tygodniem ciąży oraz w trakcie badania ultrasonograficznego III trymestru, między 28. a 32. tygodniem ciąży.

Jeżeli przyszła mama znajduje się w grupie ryzyka, ponieważ przeżyła poronienie lub przedwczesny poród, lekarz może zalecić cykliczne, dopochwowego badania USG (od 16. do 20. tygodnia ciąży), by mierzyć długość szyjki macicy i w ten sposób wykryć jej niewydolność.

Jeśli badania USG wykazują zmiany w długości szyjki macicy, oznacza to, że ciężarna znajduje się w grupie znacznie podwyższonego ryzyka przedwczesnego porodu.

Zazwyczaj niewydolność szyjki macicy pojawia się w II trymestrze lub na początku III trymestru, co jest przyczyną około 15% wszystkich przypadków przedwczesnego porodu. Jej wykrycie w porę zwiększa szanse na donoszenie ciąży, ponieważ umożliwia lekarzom podjęcie odpowiedniego leczenia. Zaniedbanie zwiększa ryzyko przedwczesnego porodu i poronienia.

Skracanie szyjki macicy to nieodwracalny proces, ale można go spowolnić. Jak zapobiec skracaniu szyjki macicy w ciąży? Między innymi poprzez specjalistyczny szew lub krążek zakładany przez lekarza.

Postępowanie w przypadku skracającej się szyjki może mieć charakter zarówno profilaktyczny, jak i leczniczy. Obejmuje metody chirurgiczne, mechaniczne oraz i farmakologiczne.

Metody chirurgiczne

Do metod chirurgicznych zaliczamy założenie szwu ratunkowego na szyjce macicy. Taką operację można wykonać poprzez dostęp pochwowy lub brzuszny (zarówno tradycyjny, jak i laparoskopowy).

Przezpochwowo zakładany jest szew sposobem McDonalda lub Shirodkara. Zabiegi polegają na założeniu szwu przechodzącego przez szyjkę macicy, który powoduje jej zamknięcie i wzmocnienie tak, aby nie skracała się i nie otwierała się bardziej.

Metody mechaniczne

Metoda mechaniczna polega na założeniu krążka pessar (pessarium kołnierzowe). To nowoczesny, elastyczny krążek na szyjkę, wykonany z delikatnego silikonu i dobierany rozmiarem do szyjki macicy (występuje w trzech rozmiarach). Zabieg można wykonać w gabinecie lekarskim. Pessar zdejmuje się często dopiero przed samym porodem.

Obecnie jedną z najczęściej wybieranych metod leczenia jest założenie. Starsza metoda, z której korzysta zdecydowanie mniej kobiet, to zakładany chirurgicznie szew okrężny szyjkowy (zakłada się go w szpitalu pod narkozą).

Metody farmakologiczne

Metody farmakologiczne leczenia patologii, jaką jest niewydolność szyjki macicy, obejmują terapię tokolityczną, hormonalną i przeciwzapalną. Terapia hormonalna polega na podawaniu progesteronu drogą dopochwową lub doustną. Progesteron pozwala na utrzymanie szyjki na danym poziomie, ale nie powoduje jej wydłużenia. Leki tokolityczne to leki znoszące bądź zmniejszające czynność skurczową macicy.

Zalecane jest podanie steroidów mających na celu przyspieszenie dojrzewania płuc płodu oraz neuroprotekcję ośrodkowego układu nerwowego dziecka.

Zmiana trybu życia

Przy zdiagnozowanej niewydolność szyjki macicy należy bezwzględnie zmienić tryb życia. Należy:

• unikać przemęczania się i stresu,
• zrezygnować z aktywności seksualnej,
• leżeć. Możliwe jest polegiwanie (wówczas większość czasu przyszła mama leży, ale może wstawać np. do toalety), a w skrajnych przypadkach zaleca się leżenie nieustannie do zakończenia ciąży, często w szpitalu.

Przyszła mama przechodzi na zwolnienie lekarskie, wskazane są też częste wizyty kontrolne u ginekologa.