Kolka nerkowa w ciąży

Kolka nerkowa to najbardziej charakterystyczny objaw kamicy nerkowej (inaczej kamica moczowa). Jej istotą jest obecność kamieni w nerce lub drogach odprowadzających mocz (kielichach, miedniczce i moczowodzie). Częstość występowania kamicy dróg moczowych wynosi od 5 do 12% u mężczyzn oraz 6% u kobiet. U kobiet w ciąży w większości przypadków objawy kamicy nerkowej manifestują się w II i III trymestrze.

Kolka nerkowa to nagły, silny ból zlokalizowany w okolicy nerki, to jest w prawym lub lewym boku. Atak mija w momencie, gdy kamień przedostanie się do pęcherza moczowego i zostanie wydalony (stąd mówi się urodzić kamień).

Po ilu dniach przechodzi kolka nerkowa?

To, kiedy przejdzie kolka nerkowa, zależy od tego, jak szybko kamień moczowy przedostanie się do pęcherza moczowego i zostanie wydalony na zewnątrz. Jeżeli kamień moczowy, który wywołał atak kolki nerkowej jest niewielki, może szybko przesunąć się do pęcherza moczowego (wtedy wystarczy czekać, przyjmując leki przeciwbólowe i rozkurczowe). Większe kamienie, które mają średnicę większą niż 5-6 milimetrów, nie tylko dłużej przesuwają się przez moczowód, ale i mogą go zatkać (wówczas atak kolki nie tylko może trwać kilka dni, ale i wymagać interwencji urologicznej).

Przyczyną kolki nerkowej jest zwykle kamica nerkowa i przemieszczanie się kamienia z nerki do moczowodu, co powoduje jego podrażnienie lub uszkodzenie błony śluzowej. 
Zdarza się, że dochodzi do częściowej niedrożności lub zatkania moczowodu oraz wzrostu ciśnienia moczu w miedniczce nerkowej. To wywołuje silny ból o charakterze kolki, który bywa porównywany do bólów porodowych (co ciekawe kobiety opisują go jako znacznie silniejszy).

Przyczyny kolki nerkowej w ciąży

Najczęstszą przyczyną kolki nerkowej w ciąży jest kamica nerkowa obecność i kamieni w nerkach. Do wzrostu ryzyka ich powstawania mogą prowadzić zmiany hormonalne. Inną przyczyną może być lub zastój moczu wynikający z ucisku powiększającej się macicy czy zakażenie dróg moczowych (ZUM może powodować podrażnienie i stany zapalne dróg moczowych, co może prowadzić do kolki nerkowej).

Najczęstszym i najbardziej charakterystycznym oraz dokuczliwym objawem kolki nerkowej jest ból: nagły, ostry, silny, zwykle skurczowy, odczuwany w okolicy lędźwiowej, w lewym lub prawym boku (gdy kamień jest wysoko) lub w dole brzucha (kiedy kamień jest blisko pęcherza). Zwykle ból promieniuje do pachwiny po tej samej stronie. Czasem trudno ustalić stronę, po której występuje (kolka nerkowa lewostronna czy kolka nerkowa prawostronna). Wówczas atak kolki nerkowej jest odczuwany jako ból brzucha.

Kolka nerkowa w ciąży - gdzie boli?

Gdy kamień nerkowy znajduje się w dolnej części moczowodu, ból promieniuje do pachwiny lub jąder u mężczyzn oraz warg sromowych większych u kobiet. Kiedy umiejscawia się w środkowej części moczowodu, ból występuje w kącie żebrowo-kręgowym oraz dolnym kwadrancie jamy brzusznej. W sytuacji, kiedy kamień zbliża się do połączenia moczowodowo-pęcherzowego, mogą pojawiać się objawy podrażnienia pęcherza. Warto wiedzieć, że odczuwanie bólu zależy nie tylko od lokalizacji kamienia, ale także jego wielkości i stopnia niedrożności. 

Inne objawy kolki nerkowej

Jakie są inne objawy kolki nerkowej? Niepokojowi i silnym dolegliwościom bólowym związanym z kolką nerkową towarzyszą także mdłości i wymioty (za co odpowiada wspólne unerwienie trzewne torebki nerki oraz jelit).

Jeżeli złóg przemieszcza się przez moczowód do pęcherza, mogą pojawiać się takie symptomy, jak:

• uczucie parcia na pęcherz (uczucie potrzeby oddania moczu jest częste),
• pieczenie podczas oddawania moczu,
• uczucie niecałkowitego opróżnienia pęcherza,
• problemy z oddawaniem moczu,
• ból promieniujący do czubka prącia u mężczyzny.

Ponadto pojawia się hematuria, czyli obecność krwi w moczu. Ta może być widoczna gołym okiem lub tylko pod mikroskopem.  Jeśli doszło do infekcji układu moczowego, mogą wystąpić dreszcze i gorączka. Gdy pojawia się ostry ból kolkowy, cierpiąca z jego powodu osoba próbuje przyjąć najlepszą pozycję, która mogłaby przynieść ulgę, co sprawia, że jest staje się niespokojna, pobudzona, nerwowa.

Aby rozpoznać kolkę nerkową, konieczny jest wywiad lekarski (lekarz pyta o charakter i lokalizację bólu oraz towarzyszące objawy) oraz badanie fizykalne (badanie palpacyjne  może wskazać na bolesność w okolicy nerek). W przypadkach skomplikowanych lub powikłanych stosuje się badania z wykorzystaniem promieni rentgenowskich (np. urografia, tomografia komputerowa). W niektórych przypadkach wykonuje się badanie technikami rezonansu magnetycznego (NMR).

U kobiety w ciąży, z powodu obaw o możliwe niekorzystne działania na płód (zwłaszcza w I trymestrze), nie można wykorzystać wszystkich technik diagnostycznych. Z tego powodu, w przypadku podejrzenia kamicy moczowej u ciężarnej, badaniem pierwszego wyboru jest USG (również tzw. USG przezpochwowe). Ultrasonografia pozwala na ocenę obecności kamieni nerkowych oraz innych nieprawidłowości w układzie moczowym.

Zwykle zleca się także badania moczu (czasem konieczny jest posiew moczu), morfologię krwi, stężenie kreatyniny i kwasu moczowego w surowicy krwi oraz CRP. Badanie krwi może wykazać ewentualne objawy infekcji oraz niewłaściwe funkcjonowanie nerek. U wymiotujących określa się stężenie elektrolitów.

Pierwsza pomoc w kolce nerkowej polega na różnicowaniu jej z innymi patologiami i łagodzeniu bólu. Celem podjętych działań jest także zniesienie przeszkody w układzie moczowym i zachowanie funkcji nerek.

Większość złogów zostaje wydalona samoistnie, a wystarczające jest postępowanie zachowawcze: leki przeciwbólowe i rozkurczowe. Obecnie stosuje się dwie grupy leków łagodzących ciężki ból: niesteroidowe leki przeciwzapalne doustnie lub w czopku (NLPZ takie jak ketoprofen, ketorolak, diklofenak, naproksen) oraz opioidy (np. preparat paracetamolu z tramadolem). Jako uzupełnienie wdraża się również leki rozkurczające mięśnie gładkie (leki rozkurczowe). Najczęściej jest to drotaweryna lub hioscyna. Czasem podaje się inne leki, tj. inhibitory cyklooksygenazy (COX) 2.

Czasem konieczna jest eliminacja złogu moczowego. Dostępne metody to:

• litotrypsja pozaustrojowa (tzw. ESWL), czyli rozbijanie kamienia moczowego wewnątrz organizmu pacjenta z użyciem tzw. fali wstrząsowej,
• nefrolitotrypsję przezskórną (tzw. PCNL), która polega na wprowadzeniu przez niewielkie nacięcie skóry w okolicy nerki do miedniczki nerkowej nefroskopu, przez który urolog może usunąć kamień,
• ureterorenoskopia (tzw. URS lub URLS). W jego przebiegu kamień usuwa się za pomocą wziernika wprowadzonego przez cewkę moczową do pęcherza moczowego i moczowodu.  

Kolka nerkowa w ciąży - co robić?

Czy kolka nerkowa w ciąży jest groźna? Jej atak sam w sobie nie jest niebezpieczny dla rozwijającego się dziecka. Zagrożeniem mogą być jednak powikłania. To dlatego, gdy pojawia się atak, konieczne jest skonsultowanie się z lekarzem. Nie wolno leczyć się samodzielnie.

Nie tylko rozpoznanie, ale i leczenie kolki nerkowej w ciąży może być wyzwaniem, ponieważ w tym okresie nie można stosować większości leków. Za bezpieczną dla rozwijającego się dziecka substancję przeciwbólową uznaje się właściwie wyłącznie paracetamol.

Gdy doszło do zablokowania odpływu moczu z nerki przez złóg zaklinowany w moczowodzie bądź rozpoznano przypadek powikłany, interwencje urologiczne obejmują 

• wprowadzanie do moczowodu cewnika typu DJ,
• przezskórne odprowadzenie moczu z nerki (nefrostomia przezskórna),
• usunięcie złogu w trakcie ureterorenoskopii (URS). 

Ciąża stanowi przeciwwskazanie do leczenia kamicy moczowej technikami litotrypsji pozaustrojowej (tzw. ESWL).

Kolka nerkowa w ciąży - domowe sposoby

Co pomaga na atak kolki nerkowej? Podczas ataku kolki nerkowej trzeba przyjmować leki przeciwbólowe i rozkurczowe (w przypadku kobiet w ciąży po konsultacji z lekarzem) oraz dużo pić, to jest co najmniej 2,5 do 4 litrów płynów na dobę, aby wesprzeć przepłukanie układu moczowego i ułatwić przejście kamieni. Pomóc może także ciepły kompres (np. przyłożenie ciepłego termoforu) czy kąpiel (ta nie może być gorąca).

Atak kolki nerkowej – kiedy do lekarza?

Nie wolno podejmować próby samodzielnego leczenia objawów kolki nerkowej nie tylko u kobiet w ciąży, ale i u dzieci. Do lekarza trzeba się także udać w przypadku pierwszego w życiu napadu kolki nerkowej. To ważne, by wykluczyć inne przyczyny bólu. Atak kolki nerkowej może być pomylony na przykład z pęknięciem tętniaka aorty brzusznej, co stanowi zagrożenie życia. Do lekarza powinny udać się także osoby zmagające się z kamicą nerkową, które zażywają sprawdzone w takich sytuacjach leki przeciwbólowe i rozkurczowe, ale objawy utrzymują się dłużej niż 2 dni.  

Po pomoc medyczną należy zgłosić się niezwłocznie, jeżeli wystąpi gorączka, krwiomocz, zmniejszenie ilości oddawanego moczu lub inne niepokojące dolegliwości.

Kolka nerkowa w ciąży - kiedy do szpitala?
 

Leczenie szpitalne zwykle konieczne jest, gdy kamień zablokował odpływ moczu lub jest za duży, by mógł zostać wydalony samoistnie, ból nie ustępuje pomimo stosowania leków przeciwbólowych w odpowiednich dawkach bądź rozpoznano zakażenie układu moczowego. Innym wskazaniem do hospitalizacji jest utrzymujące się krwawienie bądź takie objawy jak na przykład wymioty lub nudności, które uniemożliwiają przyjmowanie płynów oraz leków,