Dlaczego niemowlę nie przybiera na wadze? Przyczyny, objawy i sposoby wsparcia zdrowego rozwoju dziecka

Przybieranie na wadze u niemowląt jest ważnym wskaźnikiem oceny zdrowia i prawidłowego rozwoju. Stąd tak ważne jest jego monitorowanie. To pozwala rodzicom, ale także lekarzom na stwierdzenie, czy maluch jest odpowiednio karmiony i czy nie ma nierozpoznanych problemów zdrowotnych. 

Jak sprawdzić, czy dziecko rozwija się prawidłowo i odpowiednio przybiera na wadze? Pomocne mogą okazać się siatki centylowe, które znajdują się w książeczce zdrowia. Można również korzystać z różnych narzędzi, takich jak kalkulator wagi online. Nieocenione są pomiary w gabinecie lekarskim i konsultacje z pediatrą.

Przyrost wagi niemowlaka - normy

Zakłada się, że w pierwszych miesiącach życia niemowlę powinno regularnie zwiększać masę ciała. Warto przy tym pamiętać, że dziecko nabiera masy, ale także rośnie, zwiększa się także obwód jego głowy i klatki piersiowej. W trakcie rozwoju zmieniają się proporcje poszczególnych części ciała dziecka oraz ilość tkanki tłuszczowej. Wzrost we wszystkich wymiarach powinien być w miarę proporcjonalny.  

Ile powinno przybierać na wadze niemowlę karmione piersią i mlekiem modyfikowanym? Normy wzrastania, które opracowała Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), przyjmują, że do 3. miesiąca życiadziecko zwiększa swoją masę ciała o około 600 g (ile powinien przybierać noworodek dziennie? W tym okresie 26–31 g na dobę). 

Po narodzeniu normą jest, że noworodek traci na wadze (5-10% masy ciała), co ma związek z pozbywaniem się nadmiaru płynów gromadzonych w organizmie dziecka podczas życia płodowego. Maluch odzyskuje wagę po około 1-2 tygodniach.

W okresie od 3. do 6. miesiąca waga dziecka powinna zwiększać się o około 17–18 g na dobę. Pomiędzy 6.a 12. miesiącem życia maluch przybiera:

• 12-13 g na dobę w okresie 6.– 9. miesięcy,
• 9 g na dobę w okresie 9.– 12. miesięcy.

Wraz z zakończeniem pierwszego roku życia, maluch powinien potroić swoją wagę urodzeniową. 

Pamiętaj, że wzrastanie dzieci, tak jak i rozwój, przebiega bardzo indywidualnie. Wiele zależy od uwarunkowań genetycznych (głównie wzrostu rodziców) oraz stanu zdrowia, ale i środowiskowych (np. sposobu karmienia, warunków życia).   

Przyrost wagi niemowlaka a sposób karmienia

Przyrost wzrastania dzieci karmionych piersią jest inny niż dzieci karmionych sztucznie. Dzieci karmione piersią w pierwszych miesiącach życia mogą przybierać na wadze nieco wolniej w porównaniu do  karmionych mlekiem modyfikowanym. Zwykle „nadrabiają” później.

Jakie są najczęstsze przyczyny, dla których niemowlę nie przybiera na wadze? Okazuje się, że bardzo różne.

Zbyt mały przyrost wagi niemowlaka karmionego piersią czy sztucznie może być wywołany przez:

• problemy z karmieniem. Odpowiadać za to może nieprawidłowa technika ssania, niewłaściwe przystawianie do piersi, błędy w przygotowaniu mieszanki mleka, zbyt mała ilość pokarmu (problemy z laktacją),
• czynniki zdrowotne, takie jak alergie pokarmowe (np. alergia na białko mleka krowiego), nietolerancja laktozy refluks żołądkowo-przełykowy i inne problemy z układem pokarmowym, infekcje czy zaburzenia metaboliczne, problemy z przyswajaniem składników odżywczych,
• czynniki emocjonalne i środowiskowe, takie jak stres rodziców lub dziecka, trudności w relacji matka-dziecko.

Regularne monitorowanie masy ciała dziecka w pierwszym roku życia jest kluczowe, ponieważ pozwala na wczesne wykrycie ewentualnych nieprawidłowości w zakresie zdrowia oraz rozwoju. To dlatego, by mieć pewność, że wszystko jest w porządku, konieczne są regularne wizyty u pediatry (zwykle na okoliczność szczepień czy bilansów). 

Jakie objawy mogą sugerować, że rozwój dziecka wymaga konsultacji z lekarzem? To przede wszystkim:

• brak wzrostu masy ciała przez 1–2 tygodnie w pierwszych miesiącach życia,
• stały spadek masy ciała (poza pierwszymi kilkoma dniami po urodzeniu, gdy utrata do 10% masy urodzeniowej jest normalna),
• przyrost masy ciała poniżej 70 g tygodniowo przez kilka tygodni,
• zmiana na siatce centylowej, która jest niepokojąca (np. dziecko wypada z jednego centyla na siatce wzrostu i wagi),
• nieosiąganie kolejnych etapów rozwojowych (np. uniesienie główki, próba przewracania się).

Czasem, gdy dziecko za mało przybiera na wadze, zalecana jest konsultacja z gastroenterologiem czy neurologiem, czasem także z doradcą laktacyjnym czy konsultacja z dietetykiem. Lekarz może ocenić dietę dziecka, zlecić dodatkowe badania.

Na konieczność odbycia rozmowy z lekarzem wskazuje także:

• brak apetytu. Dziecko odmawia jedzenia lub je bardzo mało, wykazuje niskie zainteresowanie karmieniem, zarówno piersią, jak i butelką,
• problemy z karmieniem. Obserwowane są częste wymioty, trudności w połykaniu, ulewanie dużych ilości pokarmu czy długi czas karmienia. To może sugerować problemy zdrowotne,
• nadmierne zmęczenie, zmniejszona aktywność. Niemowlę jest apatyczne i ospałe, śpi dłużej niż zwykle, ma mało energii nawet po przebudzeniu, przestaje reagować na otoczenie,
• wolny rozwój fizyczny. 
• mała liczna mokrych pieluszek. Niemowlę powinno brudzić około 8 pieluszek dziennie. Znaczący spadek ilości mokrych pieluszek może sugerować odwodnienie lub niedostateczne karmienie,
• problemy ze stolcem. Niepokojąca może być za mała liczba wypróżnień, szczególnie jeśli stolce są twarde lub dziecko ma biegunkę. To może wskazywać na zaburzenia związane z trawieniem lub wchłanianiem pokarmu.

W przypadku wątpliwości w zakresie przyrostu masy ciała lub rozwoju dziecka, w celu zdiagnozowania problemów zdrowotnych, lekarz może zlecić różne badania. To przede wszystkim badania laboratoryjne z krwi: morfologia krwi, która może wykazać na anemię (np. z niedoboru żelaza), stany zapalne, infekcje wirusowe czy bakteryjne lub problemy z układem odpornościowym. Wskazane są również testy na alergie pokarmowe. Dzięki nim można rozpoznać nietolerancję lub alergię na pokarmy (np. białko mleka krowiego czy gluten), które mogą odpowiadać za problemy trawienne i spowolnienie przyrostu masy ciała.

Ważne jest także badanie moczu umożliwiające wykrycie infekcji dróg moczowych czy nieprawidłowości w metabolizmie oraz badania kału w kierunku obecności niestrawionych resztek pokarmowych lub tłuszczu, ale i pasożytów. To pozwala rozpoznać zaburzenia trawienia i wchłaniania pokarmu (np. celiakia lub nietolerancje pokarmowe).

Ważne są także testy hormonalne (np. TSH, FT4). Zaburzenia hormonalne, takie jak na przykład niedoczynność tarczycy, mogą wpływać na tempo wzrostu i rozwój dziecka.
Lekarz może także wystawić skierowanie na badania obrazowe (USG, RTG), które pozwalają na ocenę organów wewnętrznych (np. USG jamy brzusznej) lub wykrycie strukturalnych problemów (np. w układzie pokarmowym).

Nieocenione są badania genetyczne w kierunku wrodzonych zaburzeń metabolicznych, genetycznych chorób rozwojowych lub wad genetycznych (np.  mukowiscydoza, fenyloketonuria) oraz testy metaboliczne.

Ponieważ na słaby przyrost wagi niemowlęcia może wpływać wiele czynników, najważniejsze jest ich ustalenie. Potem można wdrożyć działania. Dobra wiadomość jest taka, że najczęściej problem ten można rozwiązać bez leczenia. Co może pomóc?

Poprawa techniki karmienia

Kiedy niemowlę nie przybiera na wadze prawidłowo, problem często rozwiązuje poprawa technik karmienia. Ważne jest:

• prawidłowe przystawienie do piersi. Problemy związane z przystawieniem lub wypływem mleka może pomóc rozwiązać doradca laktacyjny,
• częstotliwość karmienia. Warto dbać o regularność i dostosowywać karmienie do potrzeb dziecka. Czasem niemowlęta potrzebują częstszych karmień, zwłaszcza w okresach skoków rozwojowych. Warto nauczyć się odczytywać sygnały, kiedy jest głodne i kiedy jest już najedzone,
• karmienie w spokojnym otoczeniu. Trzeba mieć świadomość, że negatywny wpływ na karmienie może mieć stres czy pośpiech. Dobrze jest zapewnić spokojne otoczenie, aby dziecko mogło skupić się na jedzeniu.

Karmienie powinno być momentem celebrowania bliskości, a nie stresującym obowiązkiem. Staranie się o spokojne podejście i nie wywieranie presji na dziecko, aby zjadło więcej, pomoże w budowaniu pozytywnych skojarzeń z jedzeniem.

Wprowadzenie odpowiednich suplementów i mleka modyfikowanego

Gdy niemowlę nie przybiera odpowiednio na wadze, lekarz może zdecydować o zmianie mleka modyfikowanego na inne o odpowiedniej formule (bogate w niezbędne składniki odżywcze). Czasem konieczne jest używanie specjalistycznych mieszanek, na przykład dla wcześniaków lub dzieci z alergiami pokarmowymi. 

W przypadku maluchów, które mają trudności z przybieraniem na wadze, możliwe jest również wzbogacenie diety o bardziej kaloryczne mieszanki mleczne lub rozszerzenie diety (wprowadzenie odpowiednich pokarmów stałych) po 6. miesiącu życia.

Zdarza się, że pediatra, aby wspomóc zdrowy rozwój dziecka i przyrost masy ciała, zleci suplementację witamin (np. witamina D) lub minerałów (np. żelaza)

Budowanie zdrowej relacji z dzieckiem 

Gdy problemem jest słabe przybieranie na wadze, ważne przyjrzeć się innej kwestii, jaką jest budowanie zdrowej relacji z dzieckiem. Trzeba pamiętać, że najważniejsza jest bliskość i kontakt fizyczny (np. kontakt skóra do skóry, przytulanie, kołysanie). 

Duże znaczenie ma także tworzenie ciepłej, serdecznej, wspierającej atmosfery. Nie do przecenienia jest przewidywalny harmonogram dnia, rytm któremu nadaje rutyna i rytuały, w tym stałe pory karmienia i czynności związane z jedzeniem, które pozwalają dziecku czuć się bardziej komfortowo w czasie jedzenia. To wszystko pozytywnie wpływa na jego szeroko rozumiany rozwój.