Celiakia u dziecka

Celiakia jest podstępną chorobą, a dzieci, które są nią dotknięte, nie mają łatwego życia. Jakie objawy ją zdradzają i dlaczego powinny cię niepokoić? Jak rozpoznać celiakię, jak ją leczyć i żyć?

Co to jest celiakia?

Celiakia to choroba zapalna jelita cienkiego. Ma podłoże autoimmunologiczne, a duże znaczenie dla jej rozwoju mają predyspozycje genetyczne. Celiakia jest związana z trwałą nietolerancją glutenu, czyli białka (ściślej mówiąc na jedną z jego frakcji – gliadynę) występującego w zbożach takich jak pszenica, żyto, jęczmień, orkisz czy owies.

U osób nadwrażliwych na gluten czynnik ten wywołuje pewnego rodzaju reakcję alergiczną, która jest inna niż typowa alergia pokarmowa, bo prowadzi do stanu zapalnego jelita i zniszczenia śluzówki.

Celiakia u dzieci

Celiakia, czyli nietolerancja glutenu, może wystąpić w każdym wieku, jednak w przypadku maluchów najłatwiej ją zdiagnozować, ponieważ w nieskomplikowany sposób można ustalić związek między dolegliwościami a spożywaniem produktów z glutenem. Jest to możliwe, gdyż dietę niemowlaka rozszerza się sukcesywnie, stopniowo wprowadzając do niej różne produkty i obserwując reakcję dziecka na nie.

Celiakia na ogół ujawnia się w dzieciństwie, ale zdarza się, że pojawia się dopiero pomiędzy 35. a 55. rokiem życia, a nawet później.

Objawy celiakii

Objawy kliniczne u chorych na celiakię są zróżnicowane, u dzieci dominują te ze strony przewodu pokarmowego.

Pierwsze objawy u niemowląt można zaobserwować po 4, a nawet 6 tygodniach od wprowadzenia do diety produktów zawierających gluten.

U maluchów z celiakią najczęściej  obserwuje się takiej objawy jak:

• biegunka,
• wymioty,
• wzdęcia,
• rozdrażnienie,
• bladość skóry, 
• apatia.

Dzieciaki cierpiące na tę chorobę mają także typową postawę: powiększony brzuch, opuszczone pośladki i ramiona.  

Skutki zaniedbania leczenia celiakii

U dzieci chorych na celiakię, w diecie których pojawia się gluten, obserwuje się zaburzenia w rozwoju, opóźnienie rozwoju psychoruchowym, a także w zakresie wzrostu i wagi. Dziecko może być słabsze od rówieśników, a i bardziej podatne na infekcje.

Zarówno rozpoznanie choroby, jak i wyeliminowanie glutenu z diety dziecka, jest szalenie istotne także dlatego, że gluten (u osób chorych na celiakię) prowadzi do zapalenia jelit, zaniku kosmków jelitowych jelita cienkiego oraz uszkodzenia błony śluzowej. Efektem są zaburzenia wchłaniania pokarmu.

Niewykryta lub nieleczona celiakia zwiększa ryzyko powikłań, takich jak np. osteoporoza, uszkodzenie funkcji śledziony, nowotwory jelita cienkiego, inne choroby autoimmunologiczne (np. cukrzyca, autoimmunologiczne choroby tarczycy).

Jak zdiagnozować celiakię?

W diagnostyce celiakii bardzo ważny jest dokładny wywiad, który przeprowadza lekarz rodzinny. To on kieruje małego pacjenta na szczegółowe badania.

Niestety nie ma jednego badania diagnostycznego, na podstawie którego można jednoznacznie wykluczyć lub potwierdzić rozpoznanie celiakii. Najpierw wykonuje się badania krwi i oznacza się swoiste przeciwciałe IgA przeciwko transglutaminazie tkankowej (tTG). Dodatni wynik oznacza duże prawdopodobieństwo choroby. Czasem trzeba oznaczyć antygeny przeciwko gliadynie (AGA). Obserwuje się także: niskie stężenie białka, niedokrwistość (niedobór żelaza), a także niedobory witamin (A, D, E, K, i kwasu foliowego).

Interpretacją wyników, diagnostyką i leczeniem zajmują się specjaliści. Czasem wyniki krwi nie wystarczą, a w celu potwierdzenia diagnozy niezbędne jest przeprowadzenie biopsji jelita cienkiego. Można wykonać badanie genetyczne.

Czy celiakii można zapobiec?

Specjaliści sugerują, że ryzyko celiakii zmniejsza się, gdy kobieta karmi dziecko piersią, a także stosuje się do nowych wytycznych zawartych w schemacie rozszerzania diety. Zaleca on, by dziecku podawać niewielkie ilości glutenu (2-3 g produktu glutenowego) już pomiędzy 5. a 6. miesiącem życia.

Dowiedziono, że wcześniejsze niż dotychczas zalecano wprowadzenie do diety glutenu zmniejsza ryzyko zachorowania na celiakię.

Leczenie celiakii

Na celiakię nie ma leku. Jedyną skuteczną terapią jest wyeliminowanie glutenu z diety i przestrzeganie diety bezglutenowej do końca życia.

Nie musisz stosować diety bezglutenowej, jeśli u twojego dziecka lekarz podejrzewa bądź stwierdził celiakię, a ty karmisz je piersią. Wprawdzie gluten przenika do mleka, ale w tak małych ilościach, że wciąż jest uznawane za bezglutenowe.

Czego unikać w diecie?

Oczywiste jest, że z diety należy wyeliminować produkty, które zawierają gluten. Z tym niestety jest problem, ponieważ gluten występuje nie tylko w produktach, w których się go spodziewamy, tj. w pieczywie, kaszach, makaronie i cieście, ale także w wielu innych produktach, także kosmetycznych czy farmaceutycznych. Dlatego tak ważne jest, by czytać etykiety, a także dochodzić pewnych kwestii. Np. jeśli produkt zawiera białka roślinne musisz sprawdzić, z jakiej rośliny pochodzą.

Jak pomóc dziecku zaakceptować dietę bezglutenową?

Dieta bezglutenowa to ciężka sprawa – dorosłemu trudno się oprzeć pokusom dietetycznym, a co dopiero dziecku, które nie rozumie, dlaczego nie może jeść tego, co inne dzieci.

O ile z niemowlęciem nie będziesz mieć problemu - to ty decydujesz, co je, to ty uczysz je smaków, o tyle kiedy dziecko podrośnie, mogą się takowe pojawić. Dlatego nie tylko trzeba dbać o jadłospis dziecka, wprowadzać pewne nawyki i kodować przekonania, ale także wspierać i tłumaczyć, dlaczego musi uważać na to, co je.

Co możesz robić?

• Ucz, że dziecko musi przestrzegać diety – nie może oszukiwać, bo sobie szkodzi.

• Proces przystosowywania do przestrzegania ograniczeń możesz wspomagać nagrodami (słowa uznania i pochwały to także nagrody!).

• Wzbudzaj poczucie odpowiedzialność za menu, ale i zdrowie – zwłaszcza, gdy dziecko będzie już mogło jeść poza domem.

• Wspólnie gotujcie, poszukujcie przepisów w wersji „gluten free”, układajcie menu (dziś bezglutenowa sztuka kulinarna święci tryumfy i jak grzyby po deszczu pojawiają się nowe, smaczne i naprawdę atrakcyjne przepisy na wszystko – także czekoladę, pieczywo czy ciasta).

• Czytajcie etykiety, tropcie „wroga” – gluten pojawia się w różnych produktach.

• Ważne jest, byście nie ograniczali dziecku kontaktów z rówieśnikami poprzez uniemożliwianie mu uczestnictwa w imprezach klasowych czy wycieczkach szkolnych.

• Nie kreujcie wokół dziecka atmosfery inności, nieszczęścia czy choroby. Celiakia to nie koniec świata, a konieczność stosowania specjalnej diety – i tego się trzymajcie.

mzb