Spraye do nosa dla dzieci - jak bezpiecznie używać

Spraye do nosa to preparaty, które umożliwiają podawanie leku poprzez rozpylanie go do nozdrzy. Są przeznaczone do stosowania miejscowego (choć korzysta się także ze środków zawartych w sprayach do nosa w terapii ogólnoustrojowej). Mogą mieć postać roztworu lub zawiesiny, zawierać steroidy, leki przeciwhistaminowe, inhibitory komórek tucznych lub inne związki.

Podawanie substancji czynnych drogą donosową ma wiele zalet. To szybki początek działania, mniejsza degradacja, mniejsza dawka przy silnym działaniu miejscowym i mniej skutków ubocznych w porównaniu z drogą doustną.

Aerozol do nosa stosuje się w wielu sytuacjach, najczęściej w przypadku przekrwienia błony śluzowej nosa i stanów zapalnych związanych z alergią, infekcją wirusową czy bakteryjną (nieżytem nosa, zapaleniem zatok) czy leczenia uszkodzeń błony śluzowej.

Przekrwienie błony śluzowej nosa to stan cechujący się trudnościami w oddychaniu z powodu zablokowania przewodów nosowych. Nazywa się to również niedrożnością nosa. Zatkany nos może wystąpić z różnych powodów. Jedną z najczęstszych przyczyn jest katar (niezyt nosa).

Przyczyny niedrożności nosa to:

• infekcje wirusowe lub bakteryjne, przeziębienie i grypa, niealergiczny nieżyt nosa,
• sezonowe alergie (np. alergia wiosenna), alergiczny nieżyt nosa,
• zanieczyszczenie środowiska, drażniące substancje chemiczne, takie jak perfumy lub dym tytoniowy,
• niektóre leki,
• niektóre schorzenia, takie jak polipy nosa, torbiele nosa i guzy, skrzywiona przegroda nosowa,
• ciało obce (tę przyczynę należy brać pod uwagę zwłaszcza u dzieci).

W postaci sprayów do nosa podaje się również środki uspokajająco-bólowe, leki na migrenę, osteoporozę lub nudności, chorobę Alzheimera czy chorobę Parkinsona, także w przypadku hormonalnej terapii zastępczej. Trwają także prace nad donosowym podawaniem adrenaliny w reakcjach anafilaktycznych (droga dużo łatwiejsza niż iniekcja dla pacjenta czy opiekuna).

A aptekach można kupić różne spraye do nosa dla dzieci i dorosłych. Dostępne są:

• preparaty zmniejszające przekrwienie błony śluzowej nosa,
• leki przeciwhistaminowe do nosa,
• donosowe leki sterydowe,
• roztwory soli fizjologicznej/wody morskiej do nosa,
• probiotyki do nosa,
• preparaty z przeciwalergiczna ektoiną,
• preparaty natłuszczające, regenerujące z witaminami.

Preparaty zmniejszające przekrwienie błony śluzowej nosa

Preparaty zmniejszające przekrwienie błony śluzowej nosa działają poprzez zwężenie naczyń krwionośnych błony śluzowej co redukuje szybko jej obrzęk. Dwa główne składniki aktywne tych środków to oksymetazolina i pseudoefedryna.

Tego typu aerozoloe sprawdzają się w przypadku dokuczliwych objawów infekcji wirusowych, choć nie są zalecane do długotrwałego stosowania – zwykle do 3-5 dni (z uwagi na ryzyko wystąpienia przyspieszonego tętna i wysokiego ciśnienia krwi oraz zatorów, a także uzależnienia śluzówki od ich działaniami i wtórnie nasilenia obrzęku po ich odstawieniu).

Donosowe leki sterydowe

Sterydy są grupą substancji czynnych, która mają wielokierunkowe działanie: przeciwobrzękowe (redukują przesięk płynu do  przestrzeni pozakomórkowej i tkanek), przeciwświądowe i przeciwwysiękowe (ograniczają produkcję płynu powstającego w przebiegu zapaleń), przeciwzapalne (łagodzą objawy zapalenia jak obrzęk, zaczerwienienie, ból, ograniczają produkcję mediatorów stanu zapalnego odpowiedzialnych za jego typowe objawy). Ponadto redukują zaczerwienienie i przekrwienie poprzez obkurczanie drobnych naczynek, zmniejszają obrzęk i stan zapalny.

Donosowe leki sterydowe zawierają kortykosteroidy, które łagodzą stan zapalny związany z nadaktywną odpowiedzią układu odpornościowego. Są pomocne w leczeniu alergii (głównie przewlekły katar), infekcji zatok i wydzieliny z nosa. Podane inną drogą (doustnie, dożylnie) wykorzystuje się je także w leczeniu stanów takich jak pokrzywka, wysypka skórna spowodowana alergiami lub ukąszenia czy astma.

Sterydy do nosa działają wolno i powinny być stosowane codziennie, aby były skuteczne. Jak działają? Hamują aktywność i produkcję czynników odpowiedzialnych za pojawienie się stanu zapalnego, czyniąc to stopniowo. Punktem uchwytu dla sterydów jest receptor glikokortykosteroidowy znajdujący się w każdej komórce ciała. 

Preparaty tego rodzaju często stanowią pierwszą linię terapii alergii. W niektórych sytuacjach mogą być również zamiennikiem leków przeciwalergicznych przyjmowanych doustnie. Na receptę dostępne są połączenia donosowe sterydów i leków przeciwhistaminowych w jednym aerozolu wykazujące dużą skuteczność. Sterydy stosowane do nosa są bezpieczną grupą leków. Nie powodują zmian zanikowych błony śluzowej nosa (w odróżnieniu od leków na katar z ksylometazoliną lub oksylometazoliną). Nie zmniejszają miejscowej odporności nabłonka na zakażenia.

Aerozole przeciwhistaminowe do nosa

Leki przeciwhistaminowe to preparaty, które zmniejszające przekrwienie wywołane alergiczną odpowiedzią immunologiczną. Ich zadanie to blokowanie histaminy, która jest odpowiedzialna za objawy alergii, takie jak kichanie, świąd nosa czy katar. Tego typu spraye do nosa są wykorzystywane w przypadku sezonowych alergii. Przy ich donosowym zastosowaniu można uzyskać większe miejscowe stężenie niż po podaniu tabletki, jednak przy nasilonym obrzęku penetracja w głąb jam nosa będzie ograniczona

Woda morska do nosa

Roztwory soli fizjologicznej i wody morskiej do nosa, można stosować nawet kilka razy dziennie. To pozwala oczyszczać i nawilżać śluzówkę nosa.

W zależności od potrzeb, można wybrać:

• izotoniczny roztwór soli  lub wody morskiej, który sprawdza się w codziennej pielęgnacji, ale i katarze. Oczyszcza błonę śluzową z bakterii, alergenów, wirusów i zanieczyszczeń, ułatwia ewakuację gęstej wydzieliny,

• hipertoniczny roztwór wody morskiej, który zmniejsza obrzęk i przekrwienie błony śluzowej. Sprawdza się przy dużym katarze (może być stosowany od 6. miesiąca życia),

• woda morska z dodatkami, takimi jak pierwiastki śladowe, aloes czy glicerol (składniki o działaniu nawilżającym, łagodzącym i powlekającym lub dające efekt przeciwbakteryjny).

Spraye z solą fizjologiczną do nosa są stosunkowo bezpieczne, niemniej bardzo ważne jest, by kupować produkty przeznaczone dla dzieci. Ma to związek z dwoma kwestiami, przede wszystkim ze sposobem aplikacji (wielkość aplikatora jest mniejsza, mechanizm rozpylający delikatniejszy, a dozowanie bardziej subtelne). Zbyt silne rozpylenie wody morskiej w nosku dziecka może uszkadzać śluzówkę i powodować dyskomfort.

Po drugie bardzo ważny jest skład produktu. W wodzie morskiej dla dzieci nie mogą znajdować się żadne substancje, które mogłyby być szkodliwe.

Wybierając wodę morską dla dziecka należy sugerować się wskazówkami producenta dotyczącymi wieku pacjenta. Dla niemowląt należy wybierać produkty dopuszczone do stosowanie od pierwszych dni życia.

Aby podać aerozol do nosa dziecku, należy przestrzegać zaleceń lekarza bądź producenta preparatu oraz uniwersalnych zasad.

Jak podawać aerozol do nosa dzieciom? Przede wszystkim umyj dłonie. Wstrząśnij dobrze butelkę przed użyciem w celu wymieszania płynu, co pozwala na aplikację odpowiedniej ilości preparatu. Poproś dziecko o wydmuchanie nosa w celu usunięcia śluzu (jeśli maluch potrafi to zrobić).

Ustaw dziecko we właściwej pozycji – jeśli chcesz zaaplikować krople do nosa - głowę dziecka należy odchylić do tyłu. W razie potrzeby podłóż pod szyję dziecka poduszkę, aby ułatwić mu przechylanie główki. Pozwól dziecku pozostać w tej samej pozycji przez kilka minut.

Jeśli preparat jest w formie aerozolu dziecko powinnotrzymac głowę prosto lub lekko pochylona do przodu, rozpyl zalecaną ilość aerozolu do nosa, kierując dyszę lekko w stronę zewnętrznej ściany nozdrza, w czasie aplikacji najlepiej jeśli uda się wstrzymać oddech.

Chusteczką wytrzyj nadmiar leku poza jamą nosową. Pozwól dziecku pozostać w tej samej pozycji przez kilka minut. Zamknij butelkę z aerozolem. Przechowuj ją z dala od zasięgu dziecka.

Czy stosowanie leków w sprayu jest bezpieczne?

Przed zastosowaniem sprayu do nosa u dziecka należy:

• zapoznać się z informacjami umieszczonymi na ulotce, poznać zarówno przeciwwskazania, jak i sposób stosowania,

• przestrzegać zaleceń producenta i lekarza, nie przekraczać dopuszczalnych dawek. Ważne jest, by pamiętać, że zbyt częste i za długie użytkowanie może powodować komplikacje,

• podczas wkładania dyszy do nosa należy zachować ostrożność, aby uniknąć obrażeń,

• w niektórych przypadkach (stan po operacji, przebyte urazy nosa) przed stosowaniem należy skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą.

W przypadku dzieci nie należy używać żadnych leków ani aerozoli bez recepty na własną rękę (z wyłączeniem soli fizjologicznej/wody morskiej)..

Ze względów higienicznych jeden aerozol do nosa powinien być używany przez jedną osobę.

Spraye do nosa dla dzieci - czy używać?

Amerykańska Akademia Pediatrii (AAP) odradza stosowanie leków OTC u dzieci. Jeśli chodzi o katar, zaleca krople do nosa z solą fizjologiczną lub aerozol z solą fizjologiczną.

Choć są to preparaty uważane za bezpieczne dla dzieci, przed zastosowaniem jakiegokolwiek aerozolu do nosa z solą fizjologiczną dobrze jest skonsultować się z lekarzem.

Ze stosowaniem sprayów do nosa wiąże się ryzyko wystąpienia działań niepożądanych. To:

• spływanie leku do gardła, nieprzyjemny posmak, podrażnienie gardła. Gorzki smak i kapanie leku do gardła można opanować, utrzymując dziecko w prawidłowej pozycji podczas podawania aerozolu do nosa,
• obrzęk błony śluzowej,
• suchość nosa w obrębie jamy nosowej,
• krwawienia z nosa, krwotok.

Aerozole do nosa zwykle nie wywołują żadnych skutków ubocznych. Jeśli jednak u dziecka wystąpią objawy alergiczne, takie jak wysypka, swędzenie, duszność, obrzęk, silne zawroty głowy lub krwawienia z nosa lub jakiekolwiek inne nietypowe objawy, należy przerwać stosowanie i skontaktować się z lekarzem.

Ponadto długotrwałe stosowanie sprayów do nosa z kortykosteroidami może powodować takie skutki uboczne jak:

• problemy z oczami,
• krwotok z nosa,
• bóle głowy.

W przypadku długotrwałego stosowania niektórych tego typu środków, może również dojść do spowolnienia wzrostu u dzieci. Dowodzą tego badania, na przykład opublikowane na łamach Journal of Allergy and Clinical Immunology.

Naukowcy zaobserwowali nieznaczne spowolnienie wzrostu u dzieci, stosujących spray do nosa zawierający furoiniann flutykazonu. Z tego powodu zaleca się, by w przypadku stosowania ich przez okres dłuższy niż 6 miesięcy, skonsultować się lekarzem.

- Przeprowadzono kilka badań w celu sprawdzenia wpływu aerozoli zmniejszających przekrwienie błony śluzowej nosa na wzrost szkieletu i aktywność nadnerczy. Jedno z nich, przeprowadzone na około 90 dzieciach w wieku od 6 do 9 lat wykazało, że kortykosteroid donosowy (beklometazon) wykazał zahamowanie wzrostu w porównaniu z dziećmi, które nie przyjmowały tego leku. Obecnie stosowane preparatu mają znacznie mniejszą biodostępność ze śluzówki- czyli wchłanianie do krwi – ok. 0,5-1%  a beklometazon nawet 40-60%.

Niebezpieczne mogą być także pozornie nieszkodliwe środki zmniejszające przekrwienie błony śluzowej nosa. Stosowane zbyt długo bądź za często mogą prowadzić do obrzęku i uszkodzenia błony śluzowej nosa, blokady nosa i nasilenia kataru oraz uzależnienia. Jego objawy to:

• uczucie zatkania nosa pojawiające się po zastosowaniu sprayu,
• odczuwanie silnej potrzeby używania sprayu do nosa (także leków w postaci kropli),
• wrażenie, że aerozol do nosa nie przynosi oczekiwanego efektu,
• konieczność używania sprayu do nosa (krople również), by móc komfortowo oddychać.

Według American Academy of Asthma, Allergy and Immunology odradza się stosowanie sprayu do nosa zmniejszającego przekrwienie błony śluzowej więcej niż 2 razy dziennie przez 3 dni. Krople na katar zazwyczaj podawane są doraźnie w postaci aerozolu do nosa, kilka razy na dobę.