Alergia wiosenna u dzieci. Co musisz wiedzieć?

Alergiato choroba, która pojawia się w sytuacji, gdy układ immunologiczny na kontakt z nieszkodliwymi substancjami reaguje w sposób nieprawidłowy, zdecydowanie nieadekwatny do zagrożenia, na co organizm reaguje w specyficzny sposób.

Alergeny, bo o nich mowa, dla zdrowego człowieka są nieszkodliwe. System odpornościowy alergika traktuje je jednak jak potencjalne niebezpieczeństwo. Zaczyna z nim walczyć, co prowadzi rozwoju stanu zapalnego. Dzieje się tak, ponieważ alergeny działają jak antygeny, na które układ odpornościowy reaguje wytwarzaniem przeciwciał.

Za większość objawów alergii odpowiada histamina. Substancja blokuje receptory powodując podrażnienie zakończeń nerwowych. Łączy się ze specyficznymi receptorami, co wywołuje reakcje alergiczne.

Alergie - ze względu na rodzaj alergenów, które je wywołują - dzieli się na alergie wziewne, pokarmowe, kontaktowe i iniekcyjne. Najbardziej powszechne są alergie wziewne, wywoływane przez alergeny dostające się do organizmu drogą oddechową, także pokarmowe.

Czym jest alergia wziewna?

Alergia wziewna, do której należy alergia wiosenna, oznacza pojawianie się dolegliwości wskutek kontaktu z alergenami obecnymi w powietrzu, które dostają się do organizmu przez układ oddechowy. Pobudzają wydzielanie histaminy, pojawia się stan zapalny, co wywołuje różne reakcje organizmu.

Alergia wziewna to szerokie pojęcie obejmujące różne objawy pojawiające się po kontakcie z alergenami wziewnymi, zwanymi też inhalacyjnymi. Te dzieli się na sezonowe (zewnątrzpochodne) i całoroczne (wewnątrzpochodne). Tym samym alergia wziewna może charakter zarówno sezonowy (alergia wiosenna, alergia jesienna czy zimowa, dotyczy to pyłków roślinnych mających typowy sezon pylenia), jak i całoroczny. Jakie alergeny mogą wywoływać alergię wziewną?

Alergeny całoroczne

Alergeny całoroczne to substancje, z którymi stykamy się na co dzień, przez cały rok, przebywając w pomieszczeniach, tak domach, jak i przedszkolach, szkołach i pracy. To:

• roztocza kurzu domowego i ich odchody,
• alergeny zwierząt, takie jak sierść, naskórek, ślina, mocz kotów, psów czy gryzoni,
• zarodniki grzybów pleśniowych.

Jak można się domyślać, nasilenie alergenów całorocznych następuje jesienią i zimą, gdy dużo czasu spędzamy w pomieszczeniach, a i rzadziej się je wietrzy.

Alergeny sezonowe

Z alergenami sezonowymi alergik styka się przebywając na dworze. To pyłki roślin wiatropylnych (np. traw, drzew, chwastów czy zbóż) oraz niektóre gatunki pleśni.

W Polsce najczęściej uczulają:

• pyłki traw (np. wiechlina łąkowa, kupkówka pospolita, kostrzewa łąkowa, tymotka łąkowa i żyto),
• chwastów (np. bylica pospolita, babka lancetowata),
• drzew (np. brzoza, leszczyna, jesion, wierzba, dąb).

U wielu osób zmagających się z alergią wziewną często dochodzi do alergii krzyżowych. Na przykład w przypadku alergii na pyłki brzozy reakcja krzyżowa może wystąpić po zjedzeniu kiwi, banana, brzoskwini, jabłka, gruszki, czereśni, śliwki, marchwi, a przy alergii na roztocza po konsumpcji owoców morza.

Alergia wiosenna, czyli inaczej gorączka sienna, to sezonowe uczulenie na pyłki roślin. Jej objawy pojawiają się wiosną, w okresie kwitnienia konkretnych roślin.

Co pyli wiosną? Kalendarz pylenia rozpoczyna się już na przełomie stycznia i lutego, gdy zaczyna pylić olcha i leszczyna. A co pyli wiosną, to jest od marca do czerwca? I tak:

• w marcu pyli olcha, topola, leszczyna i wierzba,
• w kwietniu pyli brzoza, dąb, jesion i grab,
• w maju pyli szczaw, pokrzywa, buk, wierzba oraz sosna, zaczynają pylić zboża i trawy (najwyższe stężenie traw występuje od końca maja do drugiej połowy lipca),

• w czerwccu pylą trawy, także szczaw. Przełom wiosny i lata to z kolei czas pylenia drzew lipowych.

Przez cały okres wiosenno-letni pylą również chwasty (w tym zaliczane do nich bylica i pokrzywa).

Według specjalistów obecnie z alergią zmaga sie nawet co drugie dziecko, a liczba alergików z roku na rok rośnie. Ma to związek z pogarszającą się jakością powietrza, do której przyczynia się zarówno smog, jak i inne zanieczyszczenia. To skutkuje podrażnianiem śluzówki dróg oddechowych (co ułatwia alergenom wnikanie do organizmu), ale i osłabia układ immunologiczny.

Dlaczego niektóre osoby są bardziej narażone na wystąpienie alergii wziewnej? Odpowiadają za to zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe. Aby choroba mogła się rozwinąć, musi zaistnieć powracający kontakt z alergenem oraz predyspozycja genetyczna.

Co przyczynia się do powstawania alergii wziewnej? Ustalono także, że ryzyko alergii jest wyższe u dzieci i dorosłych, którzy:

• mają w rodzinie alergików,
• mieszkają w dużych miastach,
• są biernymi palaczami.

Alergia wiosenna u dzieci może pojawić się około 2. roku życia, choć zdarzają się przypadki, że objawy występują już u niemowlaków. Symptomy mogą również pojawić się dopiero w wieku dorosłym.

Alergia wywołuje wiele objawów, dolegliwości i dyskomfort, często znacznie utrudniając życie. Najczęściej po kontakcie z alergenami wziewnymi pojawiają się objawy ze strony śluzówki nosa i spojówek oczu, może wystąpić również kaszel, duszność czy pokrzywka z obrzękiem, ale i inne symptomy.

Objawami alergii wziewnej, nie tylko wiosennej, towarzyszy zwykle:

• katar alergiczny, przewlekły alergiczny nieżyt nosa cechujący się wyciekiem wodnistej lub gęstej śluzowej wydzieliny z nosa (tzw. katar sienny), uczucie zatkanego nosa, także napadowe kichaniem, spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła, świąd nosa, upośledzenie lub utrata węchu,

• zapalenie spojówek, łzawienie, przekrwienie, opuchnięcie i swędzenie oczu, obrzęk powiek,
• suchy, męczący kaszel, drapanie w gardle i duszności, niemożność złapania oddechu, sapka lub świszczący oddech,

• ból głowy,
• uczucie rozbicia, rozdrażnienie, zmęczenie,
• problemy z koncentracją,

• zaburzenia snu,
• lekki stan podgorączkowy pojawiający się podczas z alergenem,
• częste i nawracające infekcje, także zapalenia ucha, zatok, oskrzeli lub migdałków.

Objawy alergii wywoływanych przez rośliny pylące wiosną są najsilniejsze w szczycie pylenia. Reakcje alergiczne bserwuje się głównie u osób tak zwanie atopowych, czyli genetycznie predestynowanych do reagowania nadwrażliwością na powszechnie nieszkodliwe substancje.

Dodatkowo alergia wziewna u dzieci daje również objawy skórne takie jak: łuszczące się zmiany w kącikach oczu, pokrzywka, świąd, różowe cienie pod oczami, zaostrzenie objawów atopowego zapalenia skóry (AZS).

- Zasada jest taka: im większy pacjent, tym jego problemy ze skórą są rzadziej efektem alergii pokarmowej, a częściej alergenów wziewnych. [PAP]

Aby rozpoznać alergię, nie tylko pyłkowicę (alergia na pyłki roślin, które unoszą się w powietrzu w okresie ich kwitnienia) czy alergię wiosenną, należy udać się do poradni alergologicznej. Podczas wizyt lekarz alergolog postawi diagnozę na podstawie szczegółowego wywiadu i wyników badań.

Badania umożliwiające rozpoznanie, na jakie pyłki chory jest uczulony, to:

• punktowe testy skórne, które polegają one na naniesieniu na skórę kropli alergenu i obserwacji, czy wystąpi reakcja,

• oznaczenie stężenia swoistych przeciwciał klasy IgE skierowanych przeciwko poszczególnym alergenom (organizmy alergików wytwarzają immunoglobulinę E, skierowaną przeciw takim substancjom).

U dzieci poniżej 3. roku życia stosuje się głównie testy serologiczne, czyli badanie krwi testem fluorescencyjnym CAP-RAST. Dzieci starsze, młodzież i dorośli mogą mieć wykonane testy skórne.

Tylko rozpoznanie choroby i zidentyfikowanie przyczyny alergii wziewnej, czyli uczulającego alergenu, daje szansę na wyleczenie alergii. Podstawą terapii jest bowiem unikanie alergenów.

Czy alergia mija samoistnie?

Dobra wiadomość jest taka, że alergia u dzieci często mija samoistnie wraz z wiekiem. Do tego czasu trzeba ją jednak leczyć. Nie ma jednak reguły.

Specjaliści zauważają bowiem, że alergia u dzieci przechodzi okres ewolucji, najczęściej zaczyna się od problemów z przewodem pokarmowym (alergii na pokarmy), z czasem pojawiają się objawy związane z alergiami wziewnymi. Nieleczona alergia może wywołać marsz atopowy (marsz alergiczny), który polega na przejściu jednej alergii, w drugą (poważniejszą).

Leczenie alergii wiosennej, jak i każdej alergii wziewnej, u dzieci przebiega podobnie jak u dorosłych. Polega na zastosowaniu odpowiednio dobranych leków oraz unikaniu alergenów.

Leczenie alergii wziewnej to głównie leczenie objawów. Stosuje się tabletki i syropy na alergię bądź specjalne krople do nosa lub do oczu. To leki antyhistaminowe podawane doustnie (bilastyna, cetyryzyna, desloratadyna, feksofenadyna, lewocetyryzyna, loratadyna, rupatadyn), donosowo (azelastyna).

Zawarte w nich substancje czynne blokują wytwarzanie mediatora reakcji alergicznej, czyli substancji odpowiedzialnej za wystąpienie reakcji alergicznej (histaminy) i reakcję alergiczną organizmu, dzięki czemu łagodzą objawy alergii. Nie leczą jednak przyczyn alergii.

Krótkotrwałym wsparciem przy alergicznym nieżycie nosa mogą być również leki donosowe lub doustne, które obkurczają naczynia błony śluzowej nosa, zmniejszają przekrwienie i obrzęk błony śluzowej zatok i nosa, udrażniając go i ułatwiając oddychanie (np. zawierają efedrynę, fenylefrynę, pseudoefedrynę).

Stosuje się również kromony (grupa organicznych związków chemicznych będących pochodnymi chromonu). To leki o słabym działaniu przeciwzapalnym (wziewnie lub jako krople do nosa czy krople do oczu na alergię). Do leków przeciwalergicznych należą także leki przeciwleukotrienowe (montelukast).

Gdy inne leki są niewystarczające, leczenie alergii wziewnej odbywa się także z użyciem glikokortykosteroidów, które działają przeciwzapalnie (ich stosowanie obarczone jest dużym ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych). „Sterydy” donosowe powinny być stosowane przewlekle, a nie tylko doraźnie, przy nasilonych dolegliwościach. To zwykle beklometazon, budezonid, flutykazon, mometazon.

U dzieci powyżej 5. roku życia można rozpocząć odczulanie (immunoterapia swoista). Polega ono na zwiększaniu tolerancji organizmu na alergen przez podawanie go w niewielkich dawkach. Terapia trwająca od 3 do 5 lat prowadzi do wytworzenia tolerancji organizmu na uczulające alergeny, a co za tym idzie również złagodzenia lub ustąpienia dokuczliwych objawów.

Jak radzić sobie z alergią wiosenną? Leczenie farmakologiczne warto wspierać domowymi sposobami. O czym pamiętać? Co robić, a czego unikać?

Specjaliści zalecają, by w przypadku rozpoznanej alergii wiosennej:

• znać kalendarz pylenia, śledzić alerty alergologiczne,

• unikać wychodzenia na dwór w okresach największego narażenia na działanie alergenów. Alergia na pyłki jest najbardziej dokuczliwa podczas wietrznych słonecznych dni, łagodnieje podczas deszczu,

• płukać nos wodą morską, co pozwala pozbyć się alergenów, patogenów i zanieczyszczeń, dzięki czemu reakcja na ich obecność ulega osłabieniu. Soli fizjologicznej można używać również do mechanicznego usuwania alergenów ze spojówek oczu,

• po powrocie do domu wydmuchnąć nos, wziąć prysznic i zmienić ubranie,

• unikać czynników, które nasilają objawy alergii, to jest dymu papierosowego czy spalin,

• regularnie wietrzyć mieszkanie. Powinno się to odbywać poza godzinami występowania największych stężeń alergenów,

• nie zaleca się suszenia prania na otwartej przestrzeni (balkony, ogrody) w okresie pylenia uczulających roślin,

• wycierać kurze (wilgotną szmatką), zmywać podłogę i odkurzać mieszkanie. Warto stosować odkurzacze z filtrem HEPA lub wodnym, także oczyszczacze powietrza oraz specjalne preparaty ochronne dla alergików.

Alergia jest chorobą, którą trzeba leczyć. Zbagatelizowana nie tylko obniża komfort codziennego funkcjonowania, ale i prowadzi do groźnych powikłań. W jej następstwie może pojawiać się nawracające stany zapalne gardła, zatok i uszu, także ubytek słuchu, a nawet astma.

Uczulenie a alergia

Uwaga! Uczulenie, czyli skłonność do choroby alergicznej, nie zawsze prowadzi do jej rozwoju. Predyspozycja do rozwoju alergii, to jest skłonność organizmu do wytwarzania swoistych przeciwciał IgE, nie warunkuje choroby alergicznej. Oznacza to, że nie zawsze skutkuje pojawieniem się objawów, nie każdy uczulony zapadnie na chorobę alergiczną.

Preparaty przeciwhistaminowe mogą przyjmować już dzieci od 3 miesiąca życia oraz kobiety w ciąży. Kolejne działanie to usuwanie pyłków ze skóry – kąpiele i prysznice łącznie z włosami, przemywanie oczu, toaleta nosa.

Po przyjściu do domu lub w przypadku silnej reakcji alergicznej zmieńmy też ubranie, a to noszone upierzmy. Woda zmywa alergen, dlatego też alergicy lepiej się czują po deszczu, kiedy powietrze jest oczyszczone, a pyłki chwilowo zostały spłukane. Ta obserwacja może też nasunąć podejrzenie, że przyczyna kataru to właśnie alergia. W przypadku uciążliwych alergii u dzieci od piątego roku życia można rozpocząć odczulanie pod kontroą alergologa.