Obniżona temperatura u dziecka. Osłabienie? Kiedy do lekarza?

Prawidłowa temperatura ciała człowieka mieści się w przedziale od 36,4 do 37 stopni Celsjusza. Warto mieć na uwadze, że wyniki pomiaru mogą się różnić:

• w zależności od miejsca pomiaru (np. nieco wyższe są wyniki mierzenia temperatury w uchu czy odbycie niż po wykonaniu pomiaru pod pachą),
• w zależności od pory pomiaru: najniższa temperatura ciała jest rano, zaś najwyższa w godzinach wieczornych. W zależności od pory dnia może się różnić nawet o 0,5 stopni Celsjusza.

To dlatego lekarze zalecają wykonywanie pomiarów temperatury z samego rana, na czczo, zaraz po obudzeniu.

Jeżeli temperatura ciała jest wyższa niż 37 stopni, a niższa niż 38, mówi się o stanie podgorączkowym. Ciepłota ciała powyżej 38 stopni oznacza gorączkę.

Obniżona temperatura to taka, która wynosi powyżej 35 stopni C, ale poniżej 36,6 stopni Celsjusza. Gdy temperatura ciała mierzona w odbycie lub na błonie bębenkowej spada poniżej 35 stopni, mówi się o hipotermii, która może doprowadzić do niebezpiecznych zmian w organizmie.

Stopnie wychłodzenia

Wyróżnia się cztery stadia wychłodzenia. To:

• hipotermia łagodna (35-32 stopni Celsjusza). Wówczas pojawia się zmęczenie, zawroty głowy, dreszcze, ospałość, apatia, zmęczenie. Typowo ręce i stopy są zimne,

• hipotermia umiarkowana (32-28 stopni Celsjusza). Do objawów hipotermii łagodnej dołączają skurcze i sztywność mięśni, zaburzenia świadomości, brak wrażliwości na bodźce,

• hipotermia ciężka (poniżej 28 stopni Celsjusza). Następuje utrata świadomości, puls jest ledwo wyczuwalny, źrenice nie reagują na światło,

• letarg - dochodzi do głębokiej utraty przytomności, także zgonu (gdy spadnie poniżej 24 stopni Celsjusza).

Przyczyn obniżonej temperatury ciała może być wiele. Najczęstszą z nich są błędy pomiarowe. Odpowiadać za to może zarówno uszkodzony bądź kiepski termometr lub niewłaściwe dokonywanie pomiaru temperatury ciała.

Typowe błędy to mierzenie temperatury za krótko, nieodpowiednie przyłożenie termometru do ciała, przebywanie w pomieszczeniu o bardzo niskiej temperaturze otoczenia.

Obniżona temperatura ciała, jeśli pomiar wykonywany był wiarygodnym termometrem, w odpowiedni sposób, może być skutkiem wychłodzenia organizmu. Prowadzić do tego może zarówno przebywanie w chłodnym środowisku, noszenie przemoczonych ubrań i butów, jak i za cienkie nieadekwatne do pogody ubranie, np. wczesną wiosną, ale i zimą.

Na działanie czynników zewnętrznych, w tym zmian temperatury czy działania niskich i wysokich temperatur, najbardziej narażone są noworodki i niemowlęta. W ich przypadku mechanizm termoregulacyjny nie jest jeszcze w pełni wykształcony i nie działa tak sprawnie jak u starszych dzieci czy u osób dorosłych.

Drugim powodem jest niewielki jeszcze zapas tkanki tłuszczowej, który pełnią funkcję ochronną. To dlatego organizm małego człowieka szybciej się wychładza. Do spadku ciepłoty ciała predysponowane do są dzieci urodzone przedwcześnie oraz te, które przyszły na świat z niską wagą urodzeniową.

Powodem niskiej temperatury może prowadzić działanie leków, takich jak benzodiazepiny, barbiturany i neuroleptyki (nie są wskazane dzieciom, mogą jednak zostać połknięte przez przypadek), ale i stosowanych w nadmiarze leków przeciwgorączkowych.

Obniżoną temperaturę ciała mogą mieć również osoby nadużywające alkohol i narkotyki. Obniżenie temperatury ciała może wynikać także z zatrucia innymi substancjami.

Obniżenie temperatury ciała bywa konsekwencją zaburzeń funkcjonowania narządów, które wpływają na termoregulację. To podwzgórze, tarczyca i przysadka mózgowa.

Podwzgórze, działając jako termostat, decyduje o tzw. punkcie nastawczym, który jest względnie stały dla danego gatunku zwierząt stałocieplnych. W warunkach prawidłowych, gdy temperatura ciała zmienia się powyżej lub poniżej tego punktu, podwzgórze uruchamia mechanizmy produkcji lub utraty ciepła [Centralna rola podwzgórza w regulacji temperatury ciała u zwierząt stałocieplnych, Anna Juwan].

Niska temperatura ciała może być również związana z zaburzeniami pracy kory nadnerczy, nerek czy wątroby.

Obniżona temperatura ciała - jakie choroby?

Jakie są choroby przyczyniające się do obniżenia temperatury ciała? Niska temperatura może towarzyszyć takim jednostkom chorobowym jak:

• odwodnienie organizmu,
• anemia,
• przeziębienie w przypadku niedoborów odporności,
• choroba bakteryjna, następstwem której może być sepsa. Największe zagrożenie stanowią zakażenia paciorkowcami typu B lub pałeczkami E coli. W grupie ryzyka znajdują się niemowlęta poniżej 3. miesiąca życia, dzieci z wrodzonymi zaburzeniami odporności i pacjenci onkologiczni,

• niedoczynność tarczycy,
• niedoczynność kory nadnerczy,
• niedoczynność przysadki mózgowej,
• cukrzyca, hipoglikemia (obniżone stężenie glukozy we krwi),

• niedożywienie,
• niewydolność nerek,
• niewydolność wątroby,

• uraz głowy,
• krwawienie wewnątrzczaszkowe,
• uszkodzenie rdzenia kręgowego,
• udar mózgu,

• nowotwór ośrodkowego układu nerwowego. Nowotwory ośrodkowego układu nerwowego u dzieci (guzy mózgu i rdzenia kręgowego) to najczęściej nowotwory lite, które stanowią około 20% wszystkich nowotworów.

Jeżeli obniżona temperatura utrzymuje się przez krótki czas, nie należy się nim martwić. Gdy stan taki trwa zbyt długo bądź gdy towarzyszą mu niepokojące objawy, trzeba skonsultować się z lekarzem. Może to bowiem wskazywać na nieprawidłowości bądź być objawem choroby.

Jak radzić sobie z obniżoną temperaturą ciała u dziecka? Pierwsza pomoc

Jeżeli temperatura ciała u dziecka jest obniżona, trzeba spróbować je ogrzać: cieplej ubierając, otulając kocem i podając ciepłe płyny.

Gdy temperatura jest bardzo niska bądź spada, dziecko jest apatyczne, nadmierne senne, pojawiają się dreszcze, sztywność karku, wymioty, zaburzenia mowy, dezorientacja, zaburzenia pracy serca i układu oddechowego czy zaburzenia świadomości, do lekarza należy udać się natychmiast. Trzeba pamiętać, że hipotermia szybko postępuje. Nie można zwlekać zwłaszcza, gdy niepokojące objawy dotyczą noworodków i niemowląt. 

Ważne, by alarm wszcząć dopiero w sytuacji, gdy niską temperaturę ciała wskaże nie jeden pomiar temperatury, a kilka - koniecznie wykonanych różnymi termometrami w różnych miejscach (w jamie ustnej, pod pachą lub w odbycie).

Komentarz specjalisty

Może wystąpić również wskutek niedożywienia, hipoglikemii, niedokrwistości, niedoczynności tarczycy. Zapobiegać obniżeniu temperatury u dziecka należy poprzez ubieranie go stosownie do pogody, prawidłowe odżywianie i pojenie, prawidłowe dawkowanie leków przeciwgorączkowych.

Bezwzględnie pilnej konsultacji lekarskiej wymaga obniżenie temperatury poniżej 35 stopni, a u noworodków nawet niewielki spadek poniżej normalnej ciepłoty ciała. - zaleca dr Alina Hurskaja - pediatrka w Centrum Medycznym Damiana