Alergia na białka mleka krowiego (CMA - cow milk allergy)

Alergia na białka mleka krowiego jest najwcześniej występującą postacią alergii na pokarmy. Zwykle rozwija się u niemowląt przed pierwszymi urodzinami, w większości przypadków ma charakter przemijający i ustępuje z wiekiem, w związku z nabywaniem tolerancji. Jakie są objawy alergii na białka mleka krowiego? Jak sobie z nią radzić?

Alergia na białka mleka krowiego pojawia się najczęściej w okresie niemowlęcym i we wczesnym dzieciństwie, choć może się ujawnić już w życiu płodowym (we krwi pępowinowej wykryto przeciwciała IgE przeciw białkom mleka krowiego, co może sugerować uczulenie wewnątrzmaciczne). Jest ona manifestacją nadmiernej reakcji układu odpornościowego na działanie białek mleka - kazeiny, która stanowi 80 procent białek mleka lub białek serwatkowych, stanowiących pozostałe 20 procent.

Alergia na mleko jest najczęstszą alergią pokarmową u małych dzieci, dotykającą około 2,5 procent maluchów poniżej 3 roku życia  (w tym od 1,9% do 3,2% niemowląt). Częściej występuje u dzieci, których co najmniej jedno z rodziców jest alergikiem.

Objawy alergii na mleko

Objawy kliniczne alergii na mleko są bardzo różnorodne, mogą dotyczyć wielu narządów i układów. Zwykle obejmują objawy ze strony układu pokarmowego i oddechowego, a także skórne. W skrajnych przypadkach może dojść do wstrząsu anafilaktycznego.

Najczęściej występują:

• zmiany skórne - wyprysk niemowlęcy, pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy czy atopowe zapalenie skóry. 
• w układzie oddechowym - objawy astmy, nawracającego zapalenia oskrzeli, zapalenie błony śluzowej nosa, ucha środkowego, krtani.
• w przewodzie pokarmowym - biegunka, nudności, wymioty, kolka brzuszna, obfite ulewanie, krwawienie z przewodu pokarmowego, zaparcia i inne.

Alergia na białko mleka a nietolerancja laktozy

Nie należy mylić alergii mlecznej (na białko mleka) z nietolerancją laktozy. Alergia na mleko jest alergią pokarmową polegającą na nadmiernej reakcji układu odpornościowego na określone białko pokarmowe. Z kolei osoby nietolerujące laktozy nie mają enzymu laktazy, który rozkłada laktozę, cukier znajdujący się w mleku i produktach mlecznych. W rezultacie nie są w stanie strawić tych pokarmów i mogą odczuwać takie objawy jak nudności, bóle brzucha, wzdęcia czy biegunkę.

Choć nietolerancja laktozy może wywoływać duży dyskomfort, nie zagraża życiu, ponieważ w przeciwieństwie do alergii pokarmowych nie ma wpływu na układ odpornościowy.

Alergia pokarmowa, która jest lekceważona, prowadzi do wielu niebezpiecznych sytuacji. Mogą się bowiem pojawić takie powikłania, jak:

• niedokrwistość
• zaburzenia w odżywianiu i wzrastaniu
• upośledzone uwapnienia kości
• niepokój
• pobudzenie, drgawki
• gorączka
• oraz wiele innych powikłań, ze wstrząsem anafilaktycznym włącznie.

Wstrząs występuje czasem u dzieci dotąd karmionych piersią lub mieszankami mlekozastępczymi podczas gwałtownej zmiany diety na mleko krowie. Objawy wstrząsu anafilaktycznego to obrzęk warg, języka, krtani, skurcz oskrzeli, duszność, pokrzywka występująca na skórze, pogarszanie stanu ogólnego dziecka, spadek ciśnienia krwi, utrata świadomości, zapaść, drgawki, a nawet zgon dziecka.

Rozpoznawanie alergii na białka mleka

Rozpoznanie alergii na białka mleka oparte jest na wywiadzie lekarskim oraz zaobserwowanym związku pomiędzy objawami obserwowanymi u dziecka a spożyciem mleka przez dziecko lub jego karmiącą matkę.

W przypadku podejrzenia alergii na białka mleka krowiego przeprowadza się najczęściej punktowe testy skórne, oznaczenie swoistych E przeciw alergenom mleka krowiego i testy prowokacji pokarmowej.

Największe znaczenie zarówno dla rozpoznawania alergii na mleko, jak i inne alergeny pokarmowe ma DBPCFC, czyli próba prowokacyjna podwójnie ślepa, kontrolowana placebo (duble blind, placebo controlled food challenge). Próba ta stanowi złoty standard w rozpoznawaniu alergii.

Kiedy można wykonac testy na alergię u dzieci?

Ponieważ poziom przeciwciał IgE we krwi niemowlaka może być zbyt niski do wykrycia metodami diagnostycznymi, przyjęto że badanie na alergię z krwi (badanie serologiczne) wykonywane są u dzieci powyżej 6. miesiąca życia. Wówczas wynik jest bardziej wiarygodny i może stanowić twardy dowód istniejącej alergii.

Punktowe testy skórne wykonuje się zwykle u dzieci powyżej 4. roku życia, kiedy skóra dziecka osiągnie odpowiednią reaktywność, a współpraca z pacjentem staje się możliwa. Testy skórne są traumatyzujące i trudne do interpretacji w tym wieku.

Leczenie alergii na białka mleka krowiego

Leczenie alergii na białko mleka krowiego polega na zastosowaniu diety eliminacyjnej, czyli usunięciu z diety szkodliwego składnika pokarmowego przy jednoczesnym wprowadzeniem składnika zastępczego o równoważnej wartości odżywczej.

Jeżeli objawy nadwrażliwości na białko mleka krowiego wystąpiło w okresie karmienia dziecka piersią, dieta ta dotyczy także matki, która musi wyłączyć ze swoich posiłków zarówno mleko, jak i produkty mleczne oraz inne ukryte źródła białka mleka krowiego (np. czekolada, wyroby czekoladowe, pieczywo, wyroby garmażeryjne, pasztety). Matka karmiąca może włączyć do diety własnej hydrolizaty mleka (krowiego lub mieszanki sojowe).

Konieczna jest suplementacja diety preparatami wapnia w celu uniknięcia niedoborów u matki, która w związku z produkcją mleka matka traci ok. 160 –300 mg wapnia/dobę.

Przy braku oprawy oraz u dzieci karmionych mlekiem modyfikowanym należy wprowadzić preparat mlekozastępczy, tzw. hydrolizat białka o wysokim stopniu hydrolizy.

Wprowadzanie dziecku z alergią pokarmów stałych (zupa, jarzyny, owoce, mięso i in.) powinno nastąpić później niż u dzieci zdrowych, zawsze po ukończeniu 6 miesięcy.

Leczenie farmakologiczne obejmuje te grupy leków, które są potrzebne są do opanowania objawów pacjenta. To maści na zmiany skórne, leki rozkurczające oskrzela - zawsze przepisane przez lekarza.

Dieta eliminacyjna, pozbawiona mleka, powinna być stosowana minimum przez pół roku lub do 9-12 miesiąca życia. Wówczas, jeżeli dziecko rozwija się prawidłowo, należy wykonać próbę prowokacji alergenem, podając mu łyżeczkę jogurtu naturalnego czy plasterek sera żółtego, by ocenić tolerancję.

W przypadku dobrej tolerancji należy stopniowo rozszerzać dietę o przetwory mleczne i mleko, rezygnując z preparatu mlekozastępczego. Jeśli brak jest tolerancji, próby prowokacji należy powtarzać co 6 miesięcy przez pierwsze 3 lata.

Przedłużanie stosowania diety eliminacyjnej bez prób wprowadzania alergizującego pokarmu jest niewłaściwe.

U dzieci, u których nie rozwinie sie samoistna tolerancja na mleko, podejmuje się próby odczulania mlekiem metodą doustną (SOTI).

Wsparcie merytoryczne:

www.foodallergy.org/about-fare/blog/know-the-difference-milk-allergy-vs-dairy-allergy-vs-lactose-intolerance

www.alergiczne.info/w-jakim-wieku-mozna-zaczynac-diagnostyke-alergii-i-jakie-wybrac-testy

www.przegladpediatryczny.pl/a1826/Alergia-na-bialko-mleka-krowiego.html